Ενας στους οκτώ Ελληνες, ηλικίας 15-65 ετών, υποφέρει από κοιλιακό πόνο με αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής. Αυτό ήταν το βασικό μήνυμα της επιστημονικής εκδήλωσης που οργάνωσαν στις 20 Ιουνίου 2012 το Ελληνικό Κολλέγιο Γενικής Ιατρικής και η Ελληνική Εταιρεία Ερευνας και Εκπαίδευσης στην ΠΦΥ με θέμα την αντιμετώπιση του κοιλιακού πόνου.
Σύμφωνα δε, όπως δήλωσε ο κ. Νίκος Βιάζης, γαστρεντερολόγος, επιμελητής Α' της Β' Γαστρεντερολογικής Κλινικής του Νοσ. «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ», με την Πανελλήνια Επιδημιολογική Ερευνα, που πραγματοποίησε το ΕΛΙΓΑΣΤ, σε συνεργασία με την εταιρία Boehringer Ingelheim,ο κοιλιακός πόνος είναι συχνότερος στις γυναίκες (26%) σε σύγκριση με τους άνδρες (8%).
Η περισσότερο χρησιμοποιούμενη φαρμακευτική ουσία για την αντιμετώπιση του κοιλιακού πόνου, όπως ευερέθιστο έντερο, πυλωρόσπασμος, καρδιόσπασμος, επεσήμανε ο κ. Μανώλης Συμβουλάκης, γαστρεντερολόγος, είναι η βουτυλοβρωμιούχος υοσκίνη, δηλ. το γνωστό σε όλους μας Buscopan. Η βουτυλοβρωμιούχος υοσκίνη, συνέχισε ο κ. Μανώλης Συμβουλάκης, σύμφωνα με κλινικές μελέτες εδώ και πολλά χρόνια, παρέχει αποτελεσματική και άμεση ανακούφιση, ώστε οι ασθενείς να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματά τους και να συνεχίσουν τις καθημερινές τους εργασίες. Η δραστική ουσία έχει μια μοναδικά στοχευμένη δράση στο πεπτικό σύστημα, η οποία επιτυγχάνει γρήγορη ανακούφιση από τον πόνο και τη δυσφορία σε αυτό, αντί απλώς να τον «κουκουλώνει».
Επιπλέον, η βουτυλοβρωμιούχος υοσκίνη απορροφάται σε πολύ μικρό ποσοστό, επομένως πρακτικά δρα τοπικά στον πεπτικό σωλήνα μόνο. Οι κλινικές μελέτες αλλά και η πρακτική εμπειρία πολλών ετών επιβεβαιώνουν ότι η θεραπευτική αυτή αντιμετώπιση του πόνου στην κοιλιακή χώρα με το εξειδικευμένο για αυτή την περιοχή φάρμακο έχει πολύ καλό προφίλ ασφάλειας.
Τα συμπτώματα του κοιλιακού πόνου, τόνισε ο κ. Γιώργος Καραμανώλης, λέκτορας Γαστρεντερολογίας Παν/μίου Αθηνών, είναι ποικίλα και μπορεί να διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους. Πιο συγκεκριμένα, όταν παρουσιάζεται κοιλιακός πόνος μπορεί:
- να είναι οξύς, ήπιος, έντονος, να μοιάζει με κράμπα, μονότονος (ή με πολλές άλλες περιγραφές)
- να είναι σύντομος, να διακυμαίνεται ή να είναι σταθερός
- να προκαλεί εμετό
- να κάνει τον πάσχοντα να θέλει να μείνει ακίνητος ή ακόμη και να τον κάνει τόσο ανήσυχο που να πηγαινοέρχεται προσπαθώντας να βρει «ακριβώς την κατάλληλη θέση».
Η στυτική δυσλειτουργία είναι η αδυναμία επίτευξης ή διατήρησης στύσης. Τα αίτια αυτής της διαταραχής ποικίλλουν και μπορεί να είναι ψυχολογικά, οργανικά ή ένας συνδυασμός και των δύο. Σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό η αιτιολογία είναι ψυχογενής και μπορεί να θεραπευτεί ικανοποιητικά με την χρήση κατάλληλων Γνωστικών και Συμπεριφορικών τροποποιήσεων και τεχνικών.
Αιτιολογικοί παράγοντες των διαταραχών αυτών περιλαμβάνουν:
- Έλλειψη γνώσεων - εμπειρίας σχετικά με τη σεξουαλική πράξη.
- Ενδοψυχικοί παράγοντες (άγχος, ενοχή, κατάθλιψη).
- Δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις (προβλήματα γάμου, μη ανταπόκριση του συντρόφου).
Σε αρκετές περιπτώσεις η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να οφείλεται σε ψυχολογικά αίτια. Συνήθως το πρόβλημα αντιμετωπίζεται περιστασιακά και σταδιακά παγιώνεται καθώς δεν δίνεται σημασία στον ψυχολογικό παράγοντα.
Η στύση στους άνδρες σχετίζεται με τη δύναμη ενώ επιδρά σημαντικά στην αυτοπεποίθηση σε αντίθεση με τη δυσλειτουργία που αποτελεί πηγή ανησυχίας, άγχους και εκνευρισμού. Η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να προκύψει σε οποιοδήποτε στάδιο της ερωτικής πράξης και να απουσιάζει κατά τον αυνανισμό. Χωρίζεται σε πρωτογενής και δευτερογενής. Στην πρώτη περίπτωση ο άντρας δεν είχε ποτέ ένα ικανοποιητικό επίπεδο στύσης και σε αυτό συμβάλλουν αρνητικά βαθύτερα ψυχολογικά, άλλες φορές, οργανικά αίτια ή ένας συνδυασμός αυτών. Στις δευτερογενείς περιπτώσεις συνήθως οι άντρες έχουν μια ικανοποιητική στύση και λειτουργούν φυσιολογικά αλλά αντιμετωπίζουν περιστασιακές δυσκολίες. Η στυτική δυσλειτουργία που οφείλεται σε ψυχοσωματικά συμπτώματα συνήθως αντιμετωπίζεται με φαρμακοθεραπεία παρά με ψυχοθεραπεία. Η ψυχογενής στυτική δυσλειτουργία όμως αφορά τη διαχείριση της ψυχολογικής κατάστασης του άντρα και της συντρόφου του κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης.
Η σεξουαλική λειτουργία, συνδέεται επίσης με την ποιότητα της σχέσης και της επικοινωνίας του ζευγαριού. Μια μη ικανοποιητική σχέση μπορεί να δημιουργήσει ένα πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας. Ζευγάρια που διαρκώς διαφωνούν και έχουν εντάσεις και εχθρότητα, που δεν εμπιστεύονται ή δεν εκτιμούν ο ένας τον άλλον είναι αναμενόμενο ότι θα παρουσιάσουν προβλήματα. Συνήθως, παρατηρείται στυτική δυσλειτουργία ή πρόωρη εκσπερμάτωση.
Υπάρχουν κάποιοι αιτιολογικοί παράγοντες που έχουν άμεση αρνητική συνέπεια στη στυτική λειτουργία και επηρεάζουν την ερωτική επίδοση και πράξη. Μέσα σε αυτούς τους αιτιολογικούς παράγοντες περιλαμβάνονται ο φόβος μιας ενδεχόμενης αποτυχίας, η 'πίεση' που ασκείται ή νιώθει ο άντρας για απόδοση και η ενδογενής αδυναμία του άντρα να απολαύσει την ερωτική πράξη (ενοχές και άλλες μορφές συγκρούσεων). Είναι σημαντική η προσέγγιση της σεξουαλικής επαφής χωρίς τη σωρεία αρνητικών σκέψεων και παρατηρήσεων που αναπόφευκτα καταστρέφουν την ευχαρίστηση.
Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες και κατά συνέπεια η διαταραχές στύσης μπορεί να αναπτυχθούν και σχετίζονται με τα βιώματα, τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις που έχει ο καθένας. Επηρεάζονται από την ανατροφή και την επικοινωνία μέσα στην οικογένεια, τις αντιλήψεις των γονέων πάνω στη σεξουαλική πράξη και τα θρησκευτικά πιστεύω και επηρεάζουν την διεκδίκηση της απόλαυσης και της ικανοποίησης. Ένα άτομο που νιώθει φόβο και αναστολές κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης δεν μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα και να επικοινωνήσει και συνεπώς να ικανοποιηθεί. Παρόμοια οι ενδοψυχικές συγκρούσεις συμβάλλουν στην ανάπτυξη άγχους και κατ'επέκταση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων με αποτέλεσμα την στυτική δυσλειτουργία.
Κάποιες τραυματικές εμπειρίες διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην αναστολή του ατόμου κατά τη σεξουαλική επαφή, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κακοποίησης ή παρενόχλησης κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία.
Τέλος, προβλήματα συνυφασμένα με την προσωπικότητα όπως άτομα με ψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά νιώθουν έντονο άγχος, εκδηλώνουν μια τάση αυτοπαρατήρησης και δυσκολεύονται να εκφραστούν και να αφεθούν στα συναισθήματά τους.
Η Γνωστική- Συμπεριφορική ψυχοθεραπεία συμβάλλει στον εντοπισμό των ψυχολογικών παραμέτρων που συμβάλλουν αρνητικά στη σεξουαλική πράξη. Μια τέτοιου είδους παρέμβαση βοηθάει το άτομο να αναγνωρίσει πιθανά βιώματα, σκέψεις, συναισθήματα, αντιλήψεις και βαθύτερες πεποιθήσεις για τη σεξουαλική ζωή του καθώς και την επιρροή τους σε αυτήν που οδηγούν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Η ύπαρξη ενδοψυχικών συγκρούσεων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και επηρεάζει σημαντικές ψυχικές λειτουργίες εφόσον προκαλεί έντονο άγχος και μπορεί να οδηγήσει σε ψυχοσωματικά συμπτώματα που επηρεάζουν τα αντίστοιχα όργανα του σώματος κατά την ερωτική επαφή.
Τα πιο συχνά αίτια των ψυχογενών σεξουαλικών δυσλειτουργιών είναι οι Αγχώδεις και οι Συναισθηματικές Διαταραχές. Στους άνδρες το άγχος προκαλεί μείωση στα επίπεδα της τεστοστερόνης που ευθύνεται για την ρύθμιση της συμπεριφοράς κατά τη σεξουαλική επαφή. Το άγχος προκαλεί συχνά απώλεια του ελέγχου. Ως αποτέλεσμα μειώνεται και η διάθεση για σεξ, μια από τις πιο σημαντικές και κύριες αιτίες στυτικής δυσλειτουργίας που μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρη εκσπερμάτωση. Επιπρόσθετα, ένα από τα κύρια διαγνωστικά κριτήρια της κατάθλιψης είναι η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία αλλά και η απώλεια της λίμπιντο. Μέχρι και 86% των πασχόντων από κατάθλιψη που δεν βρίσκονται σε φαρμακευτική αγωγή μπορεί να εμφανίσει κάποιου είδους σεξουαλική διαταραχή όπως μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, διέγερση, ή / και δυσκολία στον οργασμό. Υπάρχει σίγουρα μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη στυτική δυσλειτουργία. Η μέτρια ή η βαριά κατάθλιψη ή η χρήση ορισμένων αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, μπορεί να προκαλέσουν τη στυτική δυσλειτουργία. Αλλά και η στυτική δυσλειτουργία μπορεί ανεξάρτητα και από μόνη της, να προκαλέσει ή να επιδεινώσει την κατάθλιψη.
Οι Συμπεριφορικές τεχνικές σε συνδυασμό με Γνωστικές έχουν ως στόχο την βελτίωση στη σχέση μεταξύ των δύο συντρόφων που επηρεάζουν τη σεξουαλική επαφή μέσω μιας πιο λειτουργικής επικοινωνίας και την επίλυση των διαπροσωπικών προβλημάτων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της ψυχοεκπαίδευσης και της αξιολόγησης των επιθυμιών και των σκέψεων πάνω στη σεξουαλική πράξη των δύο συντρόφων.
Πριν την έναρξη της Ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης είναι σημαντική η κλινική εξέταση και η λήψη ψυχιατρικού και ιατρικού ιστορικού αλλά και οι απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις από Ουρολόγο-Ανδρολόγο προκειμένου να αποκλειστούν παθήσεις που χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή ή αποκλειστική ιατρική παρακολούθηση.
Η σεξουαλική δραστηριότητα αποτελεί μια αμιγώς ψυχοσυναισθηματική λειτουργία. Η ψυχική ευεξία, η συναισθηματική κατάσταση, η αυτοεκτίμηση, η επικοινωνία αποτελούν κινητήριο δύναμη της όλης διαδικασίας. Ως εκ τούτου, η σεξουαλική δραστηριότητα επηρεάζεται από όλους εκείνους τους παράγοντες που θα μπορούσαν να διαταράξουν αυτή την ψυχική δυναμική και αλληλεπίδραση και να δημιουργήσουν μια κατάσταση άγχους, αμφισβήτησης, αρνητικής εικόνας, αυτοκαταστροφικών σκέψεων κοκ.
Με την αναφορά αυτού του άρθρου θα γίνει προσπάθεια να ξεχωρίσουμε τι σημαίνει ο όρος ή η έννοια κλεπτομανία και τι κλέβω όταν έχω την ανάγκη, ή ακόμα –για κάποιους- εξαναγκάζομαι για να το κάνω. Ο άνθρωπος που θα θέσει στον εαυτό του την διαδικασία να πάρει κάτι από τον άλλον που δεν του ανήκει, έχει μία ιδιαίτερη εξήγηση και ερμηνεία. Για τον καθένα που το κάνει η εξήγηση είναι και διαφορετική. Όταν κάποιος κλέβει δεν σημαίνει πάντα απαραίτητα ότι αυτό μπορεί να είναι μόνο αντικείμενο, παίρνω ή αρπάζω κάτι από τον άλλον χωρίς να μου ανήκει, αυτό μπορεί να είναι μία ιδέα ακόμα και μία παρουσίαση.....ακόμα και όταν αυτό γίνεται με εκβιαστικό τρόπο δεν παύει να είναι ένας τρόπος κλεψίματος. Δειλία χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που παίρνουν «κάτι» από τους άλλους δεν τους το ανακοινώνουν και το παρουσιάζουν ως δικό τους. Σ΄αυτή την παρουσίαση όμως θα μιλήσουμε κυρίως για την κλεπτομανία, θα μείνουμε στην παιδική, εφηβική ηλικία, θα γίνει και μία αναφορά στην σημασία που έχει για την ενήλικη ζωή.
Η κλεπτομανία ανήκει στις διαταραχές του ελέγχου των παρορμήσεων, στην κατηγορία αυτή ανήκει και η χαρτοπαιξία (τζόγος), τριχοτιλλομανία, εκρηκτική διαταραχή, η πυρομανία (Μάνος Ν. 1997).
Το κυριότερο χαρακτηριστικό της κλεπτομανίας είναι τα επανειλλημένα επεισόδια στα οποία ωθείται το άτομο και δεν μπορεί ν' αντισταθεί στην παρόρμηση του να κλέψει ορισμένα αντικείμενα. Τα αντικείμενα αυτά δεν έχουν για το άτομο κάποια σημαντική χρηματική αξία, αλλά ούτε τα χρησιμοποιεί. Παρουσιάζεται κυρίως στις γυναίκες και πολύ λιγότερο στους άνδρες. Η διαταραχή αυτή ανήκει στα ψυχιατρικά περιστατικά και αφορά στην αποτυχία να αντισταθεί κανείς στις ορμές του να κλέψει αντικείμενα που δεν τα χρειάζεται για προσωπική χρήση ή αντικείμενα που δεν έχουν χρηματική αξία. Το άτομο που πάσχει από κλεπτομανία αισθάνεται έντονη επιθυμία να κλέψει. Κλέβει πράγματα τα οποία θα μπορούσε εύκολα να αγοράσει ή πράγματα που δεν είναι καθόλου ακριβά. Δεν κλέβει γιατί θέλει να αποκτήσει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, αφού συχνά μετά την πράξη πετά το κλεμμένο αντικείμενο. Επομένως, το άτομο αυτό κλέβει με σκοπό να ανακουφίσει την συναισθηματική ένταση ή το άγχος που βιώνει. Η πράξη αυτή λειτουργεί αγχολυτικά για τον ίδιο. Αυτό αποτελεί και μία διαχωριστική γραμμή του κλεπτομανή από κάποιον που κλέβει επειδή αντιμετωπίζει έντονα οικονομικά προβλήματα. Ουσιαστικά το κίνητρο του κλεπτομανή είναι η ανακούφιση από την ψυχική ένταση που βιώνει. Τα άτομα έχουν την γνώση για την πράξη τους αυτή, πολλές φορές νιώθουν θλίψη, άγχος και ενοχές για τις κινήσεις τους αυτές, δεν το παραδέχονται όμως ανοιχτά. Το κρύβουν και αντιστέκονται. Ακόμα κι αν γίνουν αντιληπτά και δεχθούν προσβολή ή εξευτελισμό για την πράξη τους, αυτό δεν θα τους βοηθήσει να το αποφύγουν την επόμενη φορά. Οι πράξεις τους θα επαναληφθούν μετά από κάποιο διάστημα.
Διαγνωστικά κριτήρια σύμφωνα με το DSM-IV είναι τα εξής:
- Επανειλλημένη αδυναμία του ατόμου να αντισταθεί σε παρορμήσεις να κλέψει αντικείμενα που δεν χρειάζονται για προσωπική χρήση ή για την χρηματική τους αξία.
- Αυξανόμενο αίσθημα τάσης αμέσως πριν από την διάπραξη της κλοπής.
- Ευχαρίστηση, ικανοποίηση ή ανακούφιση κατά τον χρόνο της διάπραξης της κλοπής.
- Η κλοπή δεν διαπράττεται για να εκφράσει θυμό ή εκδίκηση και δεν αποτελεί απάντηση σε μία παραληρητική ιδέα ή ψευδαίσθηση.
- Η κλοπή δεν εξηγείται καλύτερα ως Διαταραχή της Διαγωγής, ένα Μανιακό επεισόδιο ή Αντικοινωνική Διαταραχή της προσωπικότητας (Μάνος Ν. 1997)
Τα αίτια της κλεπτομανίας : Σύμφωνα με διάφορες υποθέσεις, ανωμαλίες στη δράση της σεροτονίνης στον εγκέφαλο χαρακτηρίζουν τα συγκεκριμένα άτομα. Επίσης, αρκετοί ψυχίατροι και ψυχολόγοι επισημαίνουν ότι η κλεπτομανία μπορεί να είναι αποτέλεσμα συναισθηματικών διαταραχών κατά την εφηβεία. Μάλιστα μερικοί ψυχίατροι αντιμετωπίζουν την κλεπτομανία στα πλαίσια των ψυχαναγκαστικών διαταραχών, βασιζόμενοι στη λογική ότι πολλοί άνθρωποι βιώνουν την έντονη ορμή, επιθυμία να κλέψουν σαν να μην το θέλουν (σαν να έρχεται μία εξωτερική σκέψη που τους ωθεί να το κάνουν). Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η κλεπτομανία σχετίζεται με διαταραχές της διάθεσης όπως η κατάθλιψη. Θεραπεία: Είναι μια από τις διαταραχές που μπορεί να διαγνωσθεί και να αντιμετωπισθεί με ψυχιατρική εκτίμηση και ψυχοθεραπευτική παρακολούθηση. Είναι σημαντικό το άτομο να βρει κάποια απασχόληση για να υποκαταστήσει την κλεπτομανία του. Είναι επίσης πολύ σημαντικό το άτομο να αισθανθεί ότι οι άλλοι πληγώνονται από την πράξη του.
Η κλεπτομανία εμφανίζεται σε ανθρώπους με μειωμένη ικανότητα αντίστασης σε εσωτερικές παρορμήσεις. Ο κλεπτομανής έχει τη συναίσθηση ότι η πράξη του είναι και αξιόμεμπτη αλλά και άσκοπη, ωστόσο δεν είναι σε θέση να αντισταθεί στην έντονη επιθυμία κλοπής που του έρχεται ξαφνικά. Ακόμα κι αν γίνει αντιληπτός και δεχθεί προσβολή ή εξευτελισμό για την πράξη του, αυτό δεν θα τον βοηθήσει να το αποφύγει την επόμενη φορά. Μια άλλη ερμηνεία θέλει την κλεπτομανία ως εκδήλωση επιθετικότητας προς την κοινωνία ή την παρουσιάζει σαν μία μορφή "πρόκλησης" στις κοινωνικές επιταγές. Κατά μία άλλη θεώρηση, η κλεπτομανία είναι μία μορφή "εκδίκησης" που παίρνει το άτομο για υλικές ή συναισθηματικές στερήσεις που είχε στην παιδική του ηλικία.
Ας δούμε τώρα τι σημαίνει η έννοια της «κλεψιάς» στην παιδική ηλικία. Είναι κατασταλτικός παράγοντας η έναρξη από αυτή την ηλικία;;;
Το κατακτητικό αλλά και κτητικό ένστικτο ενός παιδιού διαφαίνεται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Η έννοια «δικό μου είναι» και ο τρόπος που το διεκδικούν υποδηλώνει μία τάση του παιδιού να ξεχωρίσει, να κατακτήσει, να νιώσει πολύ ξεχωριστό και στη συνέχεια σημαντικό. Όταν ένα παιδί στα 7 του χρόνια ακόμα δεν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τι σημαίνει η έννοια «κάνω δικό μου κάτι που δεν μου ανήκει» τότε πολύ εύκολα και σχεδόν αυτόματα μπαίνει στην διαδικασία να «κλέβει». Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από τους ενήλικες όταν ένα παιδί «κλέβει», αρπάζει κάτι και θέλει να το κάνει μόνο δικό του, το κρύβει για να μην το βρουν, ή θα σκαρφιστεί κάποια δικαιολογία ώστε να αποφύγει τις συνέπειες. Είναι λάθος να τιμωρηθεί αν δεν έχει καταλάβει ότι η πράξη του αυτή είναι παράβαση των ηθικών κανόνων, είναι να αντιμετωπίζονται ως παιδιά και όχι ως ενήλικες που γνωρίζουν πολύ ξεκάθαρα και συνειδητά το αποτέλεσμα των πράξεων τους. Χρειάζεται εξάσκηση και επαναληψιμότητα ώστε το παιδί να αρχίσει να ζητάει την άδεια του γονιού για να χρησιμοποιήσει πράγματα που δεν είναι δικά του. Αυτές είναι κάποιες βασικές κατευθυντήριες που ωθούν τα παιδιά να οριοθετούν το τι είναι δικό τους και τι όχι και να νιώθουν όμορφα και οικεία σ΄ότι τους ανήκει (Ματσανιώτης, 2000).
Η λογική ικανοποίηση των αιτημάτων ενός παιδιού θα δυναμώσει την συνήθεια να ζητάει εκείνο που θέλει χωρίς να το παίρνει αυθαίρετα επειδή έτσι του άρεσε. Από την άλλη η απόλυτη αυστηρότητα και τα πολλαπλά όχι ωθούν το παιδί να παύει να ζητάει και να παίρνει με το «έτσι θέλω» οτιδήποτε εφόσον έχει γίνει καταγραφή ότι, οτιδήποτε και αν ζητήσει θα του το αρνηθούν. Η άρνηση και η συνεχής τιμωρία δεν είναι επιθυμητοί τρόποι πειθαρχίας όπου το παιδί θα συνειδητοποιήσει την έννοια της ξένης ιδιοκτησίας και να μπορέσει να μετατρέψει το «ξένο» και το «κλέβω» σε «επιθυμώ» και «δικό μου». Σε ηλικίες προσχολικής φάσης ή και από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού είναι συχνό τα παιδιά να γυρνάνε στο σπίτι από το σχολείο και να έχουν στις τσέπες τους καραμέλες που άρπαξαν από το κυλικείο ή παιχνίδια , γόμες, μολύβια άλλων συμμαθητών τους. Η αντιμετώπιση αυτή χρειάζεται πειθαρχία αλλά και αυστηρότητα όχι όμως τιμωρία. Η αποδοκιμασία αυτή του παιδιού χρειάζεται να είναι σαφής και ανυποχώρητη, οι δικαιολογίες είναι μία πολύ συχνή άμυνα που χρησιμοποιούν οι γονείς για να μην υποστούν οι ίδιοι τις συνέπειες της διαπαιδαγώγησης τους. Η υποχώρηση, η ανεκτικότητα και οι ελαφρές δικαιολογίες υποθάλπουν την πράξη της κλοπής. Με απλές εκφράσεις και παραδείγματα θα κατανοήσουν τα παιδιά την έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας του ίδιου αλλά και του άλλου και ότι κανένας δεν μπορεί να θίξει ή να αγγίξει ότι ανήκει στον εκάστοτε κάτοχο του. Ό,τι πήρε, είναι να επιστραφεί άμεσα και να ζητήσει συγνώμη από τον δικαιούχο του αντικειμένου.
Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών όπου κατά την σχολική τους περίοδο νιώθουν μειονεκτικά, ανασφαλή και προσπαθούν να δημιουργήσουν φίλους και παρέες μέσω του να δωροδοκήσουν τους πιο δημοφιλείς συμμαθητές τους για να νιώσουν αποδοχή και ότι ανήκουν σε ομάδα. Αυτή την πράξη την κάνουν παιδιά που και τα ίδια έχουν δωροδοκηθεί από τους γονείς τους ώστε να δείχνουν μία καλή συμπεριφορά. Για να βρεθεί το αντικείμενο που θα τους δώσει εκείνο που επιθυμούν είναι να κλέψουν, μ' αυτό τον τρόπο πιστεύουν ότι θα γίνουν αρεστοί και σημαντικοί. Το κλέψιμο άλλοτε γίνεται ομαδικά όπου ο ένας είναι ο αρχηγός και κατευθύνει. Σ΄αυτή την περίπτωση μιλάμε και για μία γενικότερη αντικοινωνική συμπεριφορά διότι την πράξη της κλεψιάς ακολουθούν και πράξεις βανδαλισμού ή ακόμα και βία απέναντι σε άλλους ανθρώπους, μόνο και μόνο για να επιτύχουν το σκοπό τους, τον σκοπό που θα τους κάνει σημαντικούς και ικανούς στους «κυρίαρχους άλλους». Σ' αυτές τις περιπτώσεις κάθε παιδί είναι να αντιμετωπίζεται ξεχωριστά και ατομικά, σύμφωνα με το οικογενειακό του υπόβαθρο και τις σχέσεις με τα μέλη της οικογένειας.
Τι νιώθουν και πως αντιδρούν οι γονείς όταν το παιδί τους «κλέβει»;;;;
Οι περισσότεροι από τους γονείς θεωρούν ότι είναι ένα βαρύ παράπτωμα η κλεψιά. Αρκετοί νιώθουν ντροπή διότι αυτό μπορεί να είναι «έξω» από τις νόρμες και την ηθική της οικογένειας τους. Το παιδί τιμωρείται αρκετά γ' αυτό, κρυφά όμως από την υπόλοιπη ευρεία οικογένεια (όπως γιαγιάδες, θείους, ξαδέρφια). Προσπαθούν να το κρύψουν γερά, να μην διαρρεύσει τίποτα...!!!Πίσω από την πράξη μιας «ασήμαντης» κλοπής υποβόσκει μελλοντικά ένας ενήλικας εγκληματίας, βίαιος, αντικοινωνικά υπαρκτός, ένας άνθρωπος που θα καταστρέφει την ίδια του την ζωή με τις επιλογές του αλλά και των υπολοίπων. Έτσι λοιπόν όταν επικρατεί αυτή η σκέψη αρκετοί γονείς για να προλάβουν να την εξαλείψουν προβαίνουν σε αυστηρά μέτρα διαπαιδαγώγησης και τιμωριτικότητας.
Οι αιτίες που ένα παιδί «κλέβει» είναι γιατί θέλει να ικανοποιήσει το ανίσχυρο Εγώ του όπως θα υποστήριζαν κάποιοι ορθόδοξοι ψυχαναλυτές, τα παιδιά πολύ εύκολα περνούν από την διαδικασία να ξεχνούν τι τους ανήκει οπότε να «αρπάξουν» πολύ εύκολα εκείνο που δεν είναι δικό τους, θα νιώσουν μία οικειότητα και θα θελήσουν να το κρατήσουν. Τα παιδιά δεν σκέφτονται –και ίσως να μην χρειάζεται κιόλας- ως ενήλικες και οι ψυχοσυναισθηματικές βαθμίδες τους είναι τελείως διαφορετικές από εκείνων των ενηλίκων η σκέψη και το συναίσθημα τους είναι αλλιώτικο. Δηλαδή άλλη ερμηνεία θα δίναμε για ένα παιδί που «κλέβει» και μία άλλη για ένα νεαρό ενήλικα. Οι επιθυμίες των παιδιών είναι μεγάλες και η παρορμητικότητα τους υπερέχει από την λογική σκέψη. Η παιδική αυτοκυριαρχία είναι μικρότερη από εκείνη του ενήλικα, όπως επίσης και η οριοθέτηση του εαυτού. Ας αναφερθούμε σε κάποιο κοινό παράδειγμα:
Ο μικρός Νίκος «κλέβει» από το πορτοφόλι της μητέρας του χρήματα αγοράζει γλυκίσματα και παιχνίδια όπου μετά τα μοιράζει στους φίλους του. Οι τιμωρίες που υιοθετούν οι γονείς προς τον Νίκο δεν έχουν επιφέρει κάποιο αποτέλεσμα. Η ερμηνεία του Παιδοψυχολόγου είναι ότι ο Ν. είναι ένας «κακός» μαθητής που δυσκολεύεται, οι αποδόσεις του στα μαθήματα τον καθιστούν σε πολύ χαμηλή θέση στην τάξη. Ζώντας σ' ένα περιβάλλον όπου τον καλομαθαίνουν, αισθάνεται ανήμπορος που στο σχολείο δεν μπορεί να κρατήσει τον πρωταρχικό του ρόλο και θέση που καταφέρνει επάξια στο σπίτι. Στο σχολείο παίρνοντας την θέση εκείνου που κάνει τους άλλους να γελούν και να παίρνει την προσοχή τους με τα «κλεμμένα» αντικείμενα που τους δωρίζει δημιουργεί στον εαυτό του μία εικόνα ψευτουπόληψης από την οποία σαν καλομαθημένο και αποτυχημένο παιδί δεν μπορεί να αποχωριστεί αλλά και βέβαια να διαχειριστεί (εφόσον είναι ένα ανήλικο παιδί!!). Με την βοήθεια Παιδαγωγών καθώς και η εκπαιδευτική αλλαγή που συντέλεσε στο οικογενειακό περιβάλλον του Ν. μπόρεσε να ενθαρρυνθεί να νιώθει «ωφέλιμο παιδί», μετά από λίγο καιρό οι επιδόσεις του στο σχολείο ανέβηκαν και πλέον δεν είχε την ανάγκη να αποχτήσει τον σεβασμό και την αποδοχή των συμμαθητών του χωρίς να μπαίνει στην διαδικασία με «αθέμιτα μέσα» να γίνεται σημαντικός. Η ψυχοθεραπεία για τα παιδιά που «κλέβουν» χρειάζεται διακριτικότητα και πολύ λεπτούς χειρισμούς από τους ειδικούς. Χρειάζεται συνεργασία του ενήλικα με το παιδί το οποίο για να ωθείται σε τέτοιες πράξεις βρίσκεται σε μία δύσκολη εσωτερική αντίθεση προς τον εαυτό του και τους γύρω του. Στην θέση του παιδικού φόβου και του αισθήματος κατωτερότητας είναι να πάρει θέση η ασφάλεια, η οικειότητα και η εμπιστοσύνη, αυτό επιτυγχάνεται μ' ένα ειδικευμένο παιδοψυχολόγο ή Παιδαγωγό και κυρίως με την κατάλληλη και σταθερή συνεργασία των γονέων.
Οι λόγοι που οδηγούν τα παιδιά να «κλέβουν»:
- Για να τραβήξουν την προσοχή των άλλων όπως των γονιών, αν εκείνοι είναι υπερβολικά απασχολημένοι.
- Ως αντιστάθμισμα στην έλλειψη αγάπης ή προσοχής, όπως αν οι γονείς είναι αυστηροί.
- Επειδή το κάνουν και οι άλλοι συνομήλικοι, επιδιώκοντας έτσι να κερδίσουν τον θαυμασμό της παρέας τους.
- Από διάθεση για περιπέτεια ή από απερισκεψία, εφόσον επιθυμούν να αποκτήσουν όλο και περισσότερα από τα αγαθά με τα οποία τους βομβαρδίζει η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα.
- Σπανιότατα υπάρχουν παιδιά με εγκεφαλικές βλάβες ή με ψυχογενή τάση για κλέψιμο.
Τι είναι να κάνουν οι γονείς:
- Όταν αντιληφθούν ότι το παιδί τους έκλεψε, καλό είναι να του εξηγήσουν ήρεμα ότι δεν αφαιρούμε κάτι από τους άλλους χωρίς πρώτα να τους ρωτήσουμε, αποφεύγοντας να δώσουν συνέχεια ή έμφαση.
- Αν το χειριστούν σωστά, η πιθανότητα να ξαναπροσπαθήσει να κλέψει είναι μικρή.
- Το παιδί, ιδίως στην προσχολική ηλικία, δεν καταλαβαίνει επαρκώς την διάκριση του «έχω» και του «δεν έχω».
- Αν επανειλλημένα το παιδί καταφεύγει σε αυτή την πράξη, είναι απαραίτητο να αναλογιστούν για ποιο λόγο το κάνει και ενδεχομένως τι μήνυμα θέλει να τους περάσει.
- Είναι σημαντικό να βελτιώσουν την επαφή τους με το παιδί.
- Να του δείξουν εμπιστοσύνη.
- Να του μάθουν τρόπους αυτοελέγχου.
- Να του αναθέσουν πρωτοβουλίες και έτσι να ενισχύσουν την εικόνα που έχει για τον εαυτό του.
- Στα μεγαλύτερα παιδιά, με την κλοπή σχετίζεται και το χαρτζιλίκι, σε τι ύψος και με ποιες προϋποθέσεις δίνεται.
Τι είναι να αποφεύγουν:
- Να το απειλούν.
- Να το υποτιμούν ή να το προσβάλουν.
- Να του υιοθετούν την ταμπέλα του «κλέφτη».
- Να το αναγκάζουν με την αυστηρότητα τους να τους λέει ψέματα προκειμένου να κρυφτεί. Μία τέτοια εσφαλμένη αντιμετώπιση ενδέχεται να γίνει η αφορμή για επανάληψη αυτής της συμπεριφοράς. (Καππάτου 1999)
Σχετικά με τους εφήβους: Αν ένας έφηβος «κλέψει» κάτι από τον γονιό, τότε ο δεύτερος θα χρειαστεί να πάρει πίσω το κλεμμένο αντικείμενο ή να ζητήσει από τον έφηβο να του το επιστρέψει. Αν «κλέψει» από ένα γειτονικό μαγαζί ή από το χώρο του σχολείου θα χρειαστεί ο έφηβος να υποστεί ατομικά τις λογικές συνέπειες αυτής του της πράξης.
Αυτό που με συγκινεί είναι η ακανόνιστη μορφή,
οι ελαττωματικές λέξεις και οι πεισματικοί ήχοι,
που μας επηρεάζουν κάθε φορά που προσπαθούμε
να πούμε κάτι σημαντικό για εμάς
(Τζον Άσμπερυ)
Υπήρχε στο νου μου αλλά κάτι με δυσκόλευε να καταφέρω να γράψω για το τεράστιο κεφάλαιο «καρκίνος», δική μου συστολή, ή η ταμπέλα «αυτή η επάρατη νόσος» μ' έκανε να μένω λίγο πίσω, να διστάζω, να μαζεύομαι σχεδόν να ντρέπομαι να αναφερθώ σ' αυτό;;;!! Όχι, κάποια πολύ άμεση προσωπική εμπειρία δεν έχω, αλλά ακούω, βλέπω, μοιράζομαι και καταλαβαίνω εκείνους που την βιώνουν και όσους τους πλαισιώνουν. Η δική μου πιο δύσκολη εμπειρία ήταν όταν στα 21 μου χρόνια χρειάστηκε να βρεθώ για λίγα λεπτά μαζί μ' έναν παιδικό μου φίλο που ετοιμαζόταν να ταξιδέψει προς άλλα μονοπάτια, «σ' άλλη ζωή». Λίγα λεπτά κατάφερα να μείνω μαζί του εκείνος με τα ματάκια του κλειστά, με λύπησαν και μ' έκαναν να οργιστώ και να θυμώσω, την θλίψη μου την έκανα οργή, γιατί να μας φύγει.....!!! Αυτό έκανα και εγώ λοιπόν έφυγα από εκείνο τον χώρο, έμεινα μαζί του μόνο 7 λεπτά!! Απέφυγα το κάτι παραπάνω....
Με αφορμή ένα άρθρο από την εφημερίδα "Το Βήμα" «ο καρκίνος θέλει και φίλους», αισθάνθηκα ότι έχουμε δικαίωμα να αποτυπώνουμε και να εκφράζουμε ανοιχτά και την αισιόδοξη ή ακόμα και ελπιδοφόρα πλευρά αυτής της κατάστασης. Πολλοί μπορεί να έχουν στο νου τους και να τους ενδιαφέρει το αποτέλεσμα και μόνο αλλά το ταξίδι είναι σημαντικό να το ζεις και να το βιώνεις από την αρχή του, να ανακαλύπτεις κομμάτια του αδυναμίες και το τι τελικά σήμαινε για εκείνον αυτή η συμβολική –για μένα- αρρώστια. Ενίοτε όλα αυτά τα χρόνια λόγω της εργασίας μου ακούω διάφορες ιστορίες με ανθρώπους που βιώνουν τον καρκίνο και μ' ένα μικρό ιστορικό αναρωτιέμαι αν κάποιες φορές αυτός ο Γολγοθάς που καλούνται να περάσουν είναι καταλυτικός ή κάποιες φορές και ανακουφιστικός!!! Κανείς δεν θέλει να το περάσει αυτό...σίγουρα!! σ' όσους όμως εκείνος ανεπιθύμητα έρχεται στην ζωή τους είναι μία πρόκληση το πως θα τον υποδεχτούν, πως θα τον αντιμετωπίσουν και αν τελικά μπορούν να επιλέξουν την υγιή πλευρά τους και να του εναντιωθούν. Κάποιοι λένε ότι στις μέρες μας βιώνουμε μία «Σπιναλόγκα της εποχής». Όσοι κοντοστέκονται μπροστά στο άκουσμα ότι κάποιος έχει καρκίνο, παγώνουν, φοβούνται, ή και λυπούνται, δεν θέλουν οίκτο αυτοί οι άνθρωποι, αποδοχή, μοίρασμα και μία αγκαλιά αναζητούν. Όταν ο καθείς αντιμετωπίσει τον φόβο του και γίνει πιο τολμηρός και δραστήριος θα αποδεχτεί αυτή την αντικειμενική πραγματικότητα που σχεδόν όλοι λίγο πολύ βιώνουμε. Η έννοια του καρκίνου είναι –και- κυρίως συμβολική. Μπορεί το σώμα να μην νοσεί αλλά η ψυχή να βρίσκεται σε αδράνεια, σε ακινητοποίηση και αυτό να είναι τόσο βαρύ που στο τέλος να γίνεται σωματοποίηση.
Έχουμε ανάγκη να ακούμε ότι κάποιος «το πάλεψε και το αντιμετώπισε», δεν είναι ψευδαίσθηση ούτε ουτοπία είναι η προσωπική επιλογή κάποιος να ζήσει και όχι να ζει αφού έχουν νεκρωθεί όλα τα σημαντικά και αισιόδοξα συναισθήματα μέσα του. Εκείνος που παραδίδεται στο προσωπικό του έλεος, λιποτακτεί από την ζωή του, όπως λένε και οι σημερινοί νέοι μας «την κάνουν...!!!». Κράτησα και παραθέτω κάποιες προσωπικές ιστορίες που χρειάστηκε να υποδεχθούν τον καρκίνο και να κοιτάξουν καλά μέσα τους αναρωτώμενοι «τι κάνω εγώ μ' εσένα»!!
«Ο Άνθρωπος χωρίς μαλλιά, είναι ταμπού»
Εδώ και λίγες ημέρες η 33 χρονη Ελένη ξεκίνησε να μάχεται τον καρκίνο για τέταρτη φορά!! Η πρώτη ήταν στα 28 της χρόνια κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της. Ξεκίνησε την πρώτης της χημειοθεραπεία μετά την γέννηση του γιου της. Πάνω απ' όλα όμως, εξακολουθεί να μάχεται με το στίγμα της «επάρατης νόσου»: «Στην Ελλάδα, εξαιτίας της άγνοιας και της παραπληροφόρησης, ο καρκίνος είναι ταμπού. Είναι ταμπού ο άνθρωπος χωρίς μαλλιά, ο καταπονημένος από την ασθένεια, ο αδυνατισμένος. Ίσως γιατί για πολλούς είναι η υπενθύμιση της θνητότητας τους». Η Ελένη κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού. «Μπορεί να μην είμαι Ψυχολόγος, μπορεί να μην έχω όλες τις απαντήσεις, σίγουρα όμως έχω τις ίδιες εμπειρίες. Την χημειοθεραπεία δεν την έχω σπουδάσει, την έχω κάνει. Λίγες ημέρες μάλιστα, μετά την γέννηση του γιου μου. Ξέρω τι σημαίνει να σου λένε «έχεις τρεις μήνες ζωής», το έχω ζήσει. Τα περισσότερα τηλεφωνήματα που δέχομαι είναι από συγγενείς καρκινοπαθών. Με ρωτούν: «Πως θέλεις να σου μιλάνε;» τους απαντώ: «Θέλω να μην με κοιτούν στα μάτια σαν να πεθαίνω, θέλω να με αφήνουν να κλάψω όταν το έχω ανάγκη, να ανοίγουν την αγκαλιά τους για να κλάψουμε μαζί. Αυτό μου αρκεί».
Πριν από λίγες ημέρες η Ελένη διαγνώστηκε για τέταρτη φορά με καρκίνο. «Είμαι διατεθειμένη να παλέψω με ό,τι όπλα μου έχουν απομείνει και αν τελικά πεθάνω από αυτό, δεν θα έχω παραδοθεί αμαχητί, δεν θα ντρέπομαι τον εαυτό μου». Η ίδια επιμένει ότι «ο καρκίνος δεν είναι κατάρα, αλλά δώρο. Έχω μάθει να ζω την κάθε στιγμή στην πλήρη ένταση της. Δεν θυμώνω πια, οργίζομαι. Δεν χαίρομαι, χοροπηδάω από χαρά. Όταν το παιδί μου, μου λέει «έλα να παίξουμε» παίζω μαζί του αληθινά». Στους ανθρώπους που τηλεφωνούν προσπαθεί να περάσει ένα άλλο τρόπο ζωής: «Όλοι μας φοβόμαστε μην έρθει ο καρκίνος και μας σκοτώσει, αλλά πως είναι η ζωή μας; Πάνω σ' έναν καναπέ, με ένα τηλεκοντρόλ και ένα λάπτοπ. Όλα μας φταίνε: η δουλειά μας, το σπίτι μας, τα παιδιά μας, ο σύζυγος μας.... Αυτά φοβόμαστε μήπως χάσουμε;; Αυτό που λέω είναι: «Άσε τον καρκίνο και κοίτα να ζεις πραγματικά» (πηγή: Το Βήμα, Λένα Παπαδημητρίου).
«Όταν μιλάς για την αρρώστια, την ξεγυμνώνεις», αναφέρει η Αντιγόνη 40 ετών Εκπαιδευτικός. «Ξέκλεψα 10 λεπτά ένα βράδυ και τηλεφώνησα στο 1069 (Εθνική γραμμή Υποστήριξης ανθρώπων που εμπλέκονται με τον καρκίνο). Τα παιδιά έπαιζαν στο σαλόνι, ο άνδρας μου έλειπε στο εξωτερικό για δουλειά. Δεν ήξερα γιατί ακριβώς τηλεφώνησα. Είχε περάσει ένας χρόνος από τότε που ο άνδρας μου διαγνώστηκε με καρκίνο του παχέος εντέρου, σε ηλικία μόλις 40 χρόνων, ευτυχώς σε αρχικό στάδιο και ήθελα με κάποιον να μιλήσω. Μου απάντησε μία ήπια, γυναικεία φωνή. Στην πορεία της κουβέντας κατάλαβα ότι περισσότερο ήθελα να μιλήσω για μένα, για τους δικούς μου φόβους, για τον δικό μου πόνο, παρά για τον άντρα μου. Με ανακούφιζε η ιδέα και μόνο ότι ήταν κάποιος εκεί να με ακούσει.
Έχω δικούς μου ανθρώπους, αλλά νομίζω ότι με χαλάρωνε κάπως αυτή η απόσταση με κάποιον που δεν γνώριζε παρά μόνο τα στοιχεία που ήταν χρήσιμα για αυτό που συζητούσαμε. Ταυτόχρονα ένιωσα και μία οικειότητα. Λογικό, όταν μιλάς για την ψυχή σου. Της είπα ότι ο άνδρας μου ήθελε να μιλήσει για αυτό που του συνέβη σε συνεργάτες του, αλλά εγώ τον αποθάρρυνα. Δεν ήθελα να μάθει ο κάθε άσχετος για την περιπέτεια μας, να έρχονται να μας λένε: «Τι περάσατε»! Η ειδικός μου είπε ότι αυτό είχε να κάνει περισσότερο με τον δικό μου φόβο να βγάλω προς τα έξω αυτό που έγινε. Ότι ίσως τελικά ο άνδρας μου να έδειξε πιο έτοιμος να το διαχειριστεί από εμένα. Μου τόνισε ότι αυτό είναι ίδιο της Ελληνικής πραγματικότητας, το να αποσιωπούμε, να κρυβόμαστε. Αντίθετα, όταν μιλάς για τον καρκίνο, τον απομυθοποιείς, τον ξεγυμνώνεις.
Μου έκανε καλό η κουβέντα. Κάποιος θα έλεγε ότι αυτά που άκουσα είναι αυτονόητα. Τίποτα όμως δεν είναι αυτονόητο όταν έχεις ζήσει κάτι τόσο τραυματικό, όταν έχεις νιώσει ότι μπορεί να χάσεις τον άνθρωπο σου». (πηγή: Το Βήμα)
Το μοίρασμα της ελπίδας
Εκτός του μηνύματος αυτού, μπορείτε να φανταστείτε το πόση ελπίδα μπορείτε να προσφέρετε εάν μοιραστείτε την ιστορία σας με άλλους ανθρώπους που εμπλέκονται με το καρκίνο; Η ιδέα είναι απλή, ότι τα άτομα που εμπλέκονται με τον καρκίνο, είτε είναι οι ίδιοι καρκινοπαθείς, είτε κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο νοσεί, μπορούν να βοηθηθούν από σας, διαβάζοντας τη δική σας ιστορία επιβίωσης αλλά και πως
διαχειριστήκατε την όλη κατάσταση.
Η δική σας ιστορία επιβίωσης με τον καρκίνο ή ακόμη και νικώντας τον, θα μπορούσε να διαβεβαιώσει άλλους ανθρώπους που τον αντιμετωπίζουν ότι δεν είναι μόνοι τους. Ίσως διαβάζοντας την δική σας ιστορία να ταυτιστούν με την εμπειρία σας και να βοηθηθούν από χρήσιμες υποδείξεις ή συμβουλές που μπορεί να έχετε...
Κάθε άτομο που έχει προσβληθεί από καρκίνο, έχει μάθει κάτι που θα μπορούσε να επωφεληθεί κάποιος άλλος!
Έχει έρθει ο καρκίνος στην ζωή σας και σας έχει αγγίξει, είτε εσάς τον ίδιο, είτε μέσω κάποιου συγγενή, φίλου ή συνάδερφου; Ο χρόνος που είχατε την εμπειρία με τον καρκίνο, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει να την μοιραστείτε. Ίσα-ίσα έχει μεγαλύτερη άξια να μοιραστείτε την ιστορία σας, ακόμη και αν είχατε την εμπειρία πριν 20 χρόνια!
Ποιοι είναι τελικά οι νικητές;;;
Νικητές δεν είναι μόνο όσοι έχουν καρκίνο, αλλά και όσοι είναι γύρω από τους ασθενείς. Θεωρούμε ότι πρώτα εκείνοι θέλουν στήριξη-ενημέρωση, ώστε να γνωρίζουν τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουν τον ασθενή και κατόπιν ο ίδιος ο ασθενής. Η δική τους εμπειρία με τον καρκίνο είτε είναι φροντιστές, είτε από την ομάδα υγείας, είτε είναι σύντροφοι, είτε είναι γονείς, είτε παιδιά, είτε φίλοι, είτε συνάδερφοι είναι εξίσου σημαντική!
Δεν χρειάζεται να είστε ο ίδιος ασθενής για να μοιραστείτε την εμπειρία σας. Μπορεί να έχετε έρθει σε επαφή με το καρκίνο, εξαιτίας κάποιου οικείου σας προσώπου. Μπορεί ο άνθρωπος σας να μην είναι έτοιμος να μοιραστεί την ιστορία του. Μπορεί να νοιώθει ενοχές, μπορεί να ντρέπεται, μπορεί να μην το έχει αποδεχτεί, μπορεί ακόμα να διαπραγματεύεται... Εσείς όμως έχετε ανάγκη να μοιραστείτε την εμπειρία σας, να μιλήσετε κάπου, να ζητήσετε μια βοήθεια, να δείτε ότι δεν είστε μόνοι σε αυτόν τον αγώνα!
Βοηθήστε άλλους ανθρώπους, στέλνοντας την δική σας ιστορία!
Μπορεί κατά την διάρκεια της θεραπείας σας, να θέλατε να εκφράσετε αυτά που νοιώθατε μέσα από κάποιους στίχους ή κάποιον ζωγραφικό πίνακα. Όποιος και να είναι ο τρόπος έκφρασή σας μοιραστείτε τον! Είναι τόσο θεραπευτικό, ειδικότερα τώρα που γνωρίζετε, το πόσο μπορεί να βοηθήσει κάποιους ανθρώπους, που βρίσκονται σε απόγνωση.
- Η ιστορία σας μπορεί να είναι με τη μορφή: επιστολής, διηγήματος, ημερολογίου, ποιήματος, φωτογραφίας, ζωγραφικής.
- Η κάθε ιστορία μπορεί να συνοδεύεται από μια φωτογραφία σας ή ακόμα και από ένα βίντεο μικρού μήκους.
- Εάν επιθυμείτε να μην δημοσιευτεί το όνομά σας , μπορείτε να μας στείλετε την ιστορία σας ανώνυμα ή με ψευδώνυμο.
- Τέλος εάν επιθυμείτε να στείλετε την ιστορία σας, αλλά να μην δημοσιευτεί , μπορείτε απλά να το στείλετε με την μορφή email. Ίσως έχετε την ανάγκη απλά να βγάλετε κάποια πράγματα από την ψυχή σας!
Όταν παύουμε να κρυβόμαστε, μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας με άλλους ανθρώπους. Το να μοιραστούμε την δική μας ιστορία, που αφορά την υγεία με άλλους ανθρώπους δεν είναι ντροπή. Μπορεί να βοηθήσει χιλιάδες ανθρώπους που βιώνουν τώρα, αυτό που εμείς ήδη έχουμε βιώσει και ξεπεράσει στο παρελθόν! Η δύναμη μας βρίσκεται στην ιστορίες μας, που πρόθυμα μπορούμε να μοιραστούμε με άλλους ανθρώπους!
ΑΡΓΟΣ ΧΟΡΟΣ
Έχεις σταματήσει ποτέ να κοιτάξεις τα παιδιά που παίζουν;
Ή να ακούσεις τον ήχο της βροχής που πέφτει στη γη;
Ή να κοιτάξεις την τρελή κούρσα μιας πεταλούδας;
Ή να παρατηρήσεις τον ήλιο που χάνεται μέσα στη νύχτα;
Χαμήλωσε ταχύτητα Μην χορεύεις τόσο γρήγορα
Ο χρόνος είναι λίγος. Η μουσική δεν θα διαρκέσει για πάντα
Περνάς κάθε σου μέρα στα γρήγορα; Όταν ρωτάς κάποιον "τι κάνεις"
ακούς ποτέ σου την απάντηση; Στο τέλος της ημέρας
ξαπλώνεις στο κρεβάτι σου με χιλιάδες σκέψεις στο μυαλό σου;
Καλά θα κάνεις να κόψεις ταχύτητα.
Μη χορεύεις τόσο γρήγορα. Ο χρόνος είναι λίγος.
Η μουσική δε θα διαρκέσει για πάντα Είπες ποτέ στο παιδί σου
«θα το κάνουμε αύριο» χωρίς να προσέξεις μέσα στη βιασύνη σου
την απογοήτευσή του; Έχεις χάσει ποτέ σου έναν καλό φίλο
μόνο και μόνο επειδή δεν έβρισκες το χρόνο
να του τηλεφωνήσεις; Καλά θα κάνεις να κόψεις ταχύτητα.
Μη χορεύεις τόσο γρήγορα. Ο χρόνος είναι λίγος.
Η μουσική δε θα διαρκέσει για πάντα.
Όταν αγχώνεσαι και τρέχεις όλη τη μέρα
Είναι σα να έχεις ένα δώρο που δεν το άνοιξες ποτέ...
Και που το πέταξες Η ζωή δεν είναι μια κούρσα ταχύτητας
Ζήσε χαλαρά. Άκου τη μουσική.
το ποίημα γράφτηκε από μια έφηβη που πάσχει από καρκίνο.
Ερευνητικά και κλινικά δεδομένα υποστηρίζουν τον σημαντικό ρόλο του ύπνου στην αναζωογόνηση του οργανισμού η οποία επηρεάζει την καθημερινή δραστηριότητα και τη σωματική και διανοητική υγεία. Η χρόνια αϋπνία αποτελεί παράγοντα κινδύνου που μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά παθογόνων καταστάσεων όπως την εμφάνιση ψυχιατρικών και άλλων ιατρικών διαταραχών. Στατιστικές υποστηρίζουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού αντιμετωπίζει ή μπορεί να εμφανίσει προβλήματα και δυσκολίες με τον ύπνο σε κάποια φάση της ζωής του.
Ως αϋπνία ορίζεται μια υποκειμενική ενόχληση που σχετίζεται με την επάρκεια ή την ποιότητα του ύπνου. Το άτομο μπορεί είτε να παρουσιάζει δυσκολίες στο να αποκοιμηθεί, είτε να ξυπνά κατά τη διάρκεια της νύχτας χωρίς να μπορεί να ξανακοιμηθεί, είτε να ξυπνά πολύ νωρίτερα από ότι συνήθως είτε τέλος να μην ξεκουράζεται. Η αϋπνία δεν χαρακτηρίζεται από τον αριθμό των ωρών που κάποιος κοιμάται ή από τον χρόνο που χρειάζεται μέχρι να αποκοιμηθεί. Υπάρχει όμως διαφοροποίηση τόσο ποσοτική όσο και ποιοτική όσον αφορά τις ανάγκες για ύπνο από το ένα άτομο στο άλλο. Η αϋπνία διακρίνεται σε βραχεία, διαλείπουσα όπου το άτομο κατά περιόδους εμφανίζεται και άλλες εξαφανίζεται και σε χρόνια. Η ποσότητα ύπνου που χρειάζονται οι άνθρωποι εξαρτάται από έναν αριθμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της ηλικίας, της γενετικής του προδιάθεσης, της άσκησης, των καθημερινών δραστηριοτήτων και της ποιότητας του ύπνου του.
Η διάγνωση της χρόνιας αϋπνίας μπαίνει όταν τα συμπτώματα διαρκούν για πάνω από ένα μήνα. Υπάρχουν παράγοντες που προδιαθέτουν στην αϋπνία όπως η Τρίτη ηλικία, το γυναικείο φύλο και ιστορικό ψυχικής ή συναισθηματικής διαταραχής (συχνά κατάθλιψης).
Παρατεταμένες περίοδοι στρες, άγχους ή ιατρικών προβλημάτων αλλά και φαρμακευτικές αγωγές μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα αϋπνίας. Σε κάθε περίπτωση, η ένταση των συμπτωμάτων έχει να κάνει και με το πόσο βαριάς μορφής είναι η ψυχική ασθένεια εξαιτίας της οποίας προκαλούνται οι αϋπνίες. Φυσικά οι ασθένειες αυτές, εκτός από την αϋπνία και τις διαταραχές του ύπνου, συνοδεύονται και από άλλα συμπτώματα, όπως είναι το υπερβολικό άγχος (στην αγχώδη διαταραχή), η κακή ψυχική διάθεση, η έλλειψη ενδιαφέροντος για όσα συμβαίνουν.
Ιατρικές παθήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν καρκίνο, παθήσεις του αναπνευστικού, αρθρίτιδα, χρόνια κόπωση ή χρόνιοι πόνοι, καρδιακή ανεπάρκεια, άσθμα, η νόσος του Parkinson αλλά και ο υπερθυρεοειδισμός. Επίσης, κάποια φάρμακα μπορεί να διεγείρουν το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (αντιυπερτασικά, αντικαταθλιπτικά, αποσυμφορητικά, καφεΐνη και κορτιζόνη) και να προκαλέσουν ανησυχία και να οδηγήσουν σε συμπτώματα αϋπνίας.
Επίσης αϋπνία μπορεί να προκληθεί από παρατεταμένο και υπερβολικό θόρυβο στο περιβάλλον, υψηλές θερμοκρασίες και αλλαγή στην τοποθεσία όπου έχει συνηθίσει κάποιος να κοιμάται.
Τα προβλήματα στον ύπνο αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα οδηγούν σταδιακά στην χρονιότητα με σοβαρές συνέπειες τόσο στην ψυχική όσο και την σωματική υγεία. Οι γυναίκες έχει βρεθεί να είναι πιο ευάλωτες στην αϋπνία λόγω έλλειψης οιστρογόνων ειδικότερα κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης.
O ύπνος δίνει την ευκαιρία στον εγκέφαλο να επεξεργαστεί τις εμπειρίες της ημέρας και να τις καταχωρήσει. Βοηθάει στην παγίωση της μνήμης, τη μάθηση και τη σκέψη. Η απόδοση ενός ατόμου σε γνωστικές δοκιμασίες (τεστ μνήμης, προσοχής και εκτελεστικών λειτουργιών) είναι σημαντικά μειωμένη όταν υπάρχει στέρηση ή κακή ποιότητα ύπνου, ενώ η έλλειψη επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και τη συγκέντρωση. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, οι νευρώνες ξεκουράζονται, επιτρέποντας έτσι την επιδιόρθωση οποιασδήποτε βλάβης και την ανάκτηση της βέλτιστης λειτουργίας τους. Στο βαθύ ύπνο εκκρίνεται αυξητική ορμόνη, ενώ κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι επίσης καλύτερη η κυτταρική ανάπτυξη και επιδιόρθωση. Τα άτομα που πάσχουν από στέρηση ύπνου έχουν αίσθημα έντασης, ευερεθιστότητα και καταθλιπτικό συναίσθημα. Το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει τη διάθεση, τα συναισθήματα και την κοινωνική λειτουργικότητα - οι μετωπιαίοι λοβοί- μεταβάλλει τη λειτουργία του κατά τη διάρκεια του ύπνου προκειμένου να διασφαλισθεί η βέλτιστη απόδοσή του κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Οι συνέπειες της αϋπνίας επηρεάζουν αρνητικά και την γενικότερη νοητική κατάσταση εφόσον δεν είναι σπάνια συμπτώματα αδυναμίας συγκέντρωσης, ικανότητα απομνημόνευσης και κατά συνέπεια ανάκλησης πληροφοριών, επιβράδυνση στην εκκίνηση δραστηριοτήτων και μείωση της ψυχοκινητικής ταχύτητας επεξεργασίας ερεθισμάτων τόσο οπτικών όσο και ακουστικών.
Ερευνητικά δεδομένα βέβαια υποστηρίζουν και την εκδήλωση υπερκινητικότητας και εγρήγορσης λόγω στρες. Τα συμπτώματα που εκδηλώνονται είναι αλλαγές στη διάθεση (ευερεθιστικότητα ή επιθετικότητα) που συμβάλλουν σε αυξημένη αρτηριακή πίεση και κίνδυνο εμφραγμάτων και εγκεφαλικών. Η χρόνια αϋπνία διαταράσσει και τα επίπεδα ορμονών που ρυθμίζουν την όρεξη και τον μεταβολισμό σύμφωνα με ενδοκρινολογικές μελέτες οδηγώντας όχι μόνο σε παχυσαρκία αλλά και σε σύνοδες διαταραχές όπως υπερφαγία, διαβήτη και κατάθλιψη.
Η πρωινή αφύπνιση μπορεί να συμβαίνει χωρίς συγκεκριμένο πρόβλημα, αλλά λόγω άγχους ή λανθάνουσας κατάθλιψης λόγω του ότι η διάθεση παρουσιάζει διακυμάνσεις, ανάλογα με την ώρα με πιο έντονα συμπτώματα το πρωί, πρώιμη αφύπνιση και κακή διάθεση. Κοινό σύμπτωμα διαταραχής ύπνου είναι επίσης η μείωση της ποσότητας του ύπνου. Πολλοί άνθρωποι ξυπνάνε ύστερα από λίγες ώρες, και υπάρχει δυσκολία στο να ξανακοιμηθούν.
Η χρήση υπναγωγών και ηρεμιστικών χαπιών για τη χρόνια αϋπνία είναι αμφιλεγόμενη.
Διάφορες θεραπείες συμπεριφοράς μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της χρόνιας αϋπνίας όπως τεχνικές χαλάρωσης που μπορούν να ελαττώσουν το άγχος και την ένταση του σώματος.
Η Γνωστική Συμπεριφορική ψυχοθεραπεία μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματικότερη από τα υπναγωγά ή ηρεμιστικά χάπια όσον αφορά τον έλεγχο της αϋπνίας. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας τα άτομα διδάσκονται βελτιωμένες συνήθειες όσον αφορά τον ύπνο και εντοπίζουν τις δυσλειτουργικές σκέψεις γύρω από αυτόν. Συνήθεις απαιτήσεις και παρερμηνείες τροποποιούνται και περιλαμβάνουν:
- Μη ρεαλιστικές απαιτήσεις όσον αφορά τον ύπνο (για παράδειγμα πρέπει να κοιμάμαι 8 ώρες).
- Παρερμηνείες όσον αφορά την αϋπνία (έχω μια χημική ανωμαλία που προκαλεί την αϋπνία).
- Επεξεργασία των συνεπειών της αϋπνίας (δεν μπορώ να κάνω τίποτα μετά από έναν κακό ύπνο).
-
Άγχος επίδοσης μετά την προσπάθεια να κοιμηθεί το άτομο καλά την νύχτα ελέγχοντας την διεργασία του ύπνου.
-
Σκέψεις και συναισθήματα που εμποδίζουν το άτομο να κοιμηθεί ή να το κάνουν να ξυπνάει κατά τη διάρκεια της νύχτας ή πολύ νωρίς το πρωί.
Τα υπνωτικά χάπια έχουν βραχυπρόθεσμη δράση και δρουν εθιστικά με αποτέλεσμα το άτομα να εξαρτάται και να αναζητά υψηλότερες δόσεις για να κοιμηθεί. Η Γνωστική Συμπεριφορική θεραπεία έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα ακόμα κι όταν το άτομο σταματάει την θεραπεία εφόσον έχει μάθει να διαχειρίζεται τα συμπτώματα και τις δυσκολίες γύρω από τον ύπνο.
Η επιληψία είναι μια από τις πιο κοινές αλλά και σοβαρές νευρολογικές διαταραχές. Είναι ένα σύνολο διαταραχών που έχουν ως κοινό σημείο επαναλαμβανόμενες κρίσεις με αιφνίδια, υπέρμετρη και ανώμαλη εκφόρτισ νευρώνων. Γενετικοί και αναπτυξιακοί παράγοντες σχετίζονται κυρίως για την εμφάνιση της σε νεότερους ασθενείς, ενώ οι όγκοι ευθύνονται για την παρουσία της επιληψίας σε ηλικίες άνω των 40. Κρανιοεγκεφαλική κάκωση και μόλυνση του κεντρικού νευρικού συστήματος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
Η επιληψία του κροταφικού λοβού ή ψυχοκινητική επιληψία, είναι μια μορφή εστιακής επιληψίας, χρόνια νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες κρίσεις. Η επιληψία του μέσου κροταφικού λοβού εμφανίζεται στον ιππόκαμπο, την παραιπποκάμπια έλικα και την αμυγδαλή. Η επιληψία του πλευρικού κροταφικού λοβού εμφανίζεται στο νεοφλοιό. Το κλασσικό σύνδρομο της επιληψίας του κροταφικού λοβού μπορεί να ξεκινήσει από μια βλάβη στον αριστερό ή δεξιό ιππόκαμπο που οδηγεί σε θάνατο των νευρώνων. Οι επιληπτικές κρίσεις μπορεί να προκαλούν σπασμούς (εάν συμμετέχει ο κινητικός φλοιός) ή και οπτικές, ακουστικές ή οσφρητικές ψευδαισθήσεις (εάν συμμετέχει ο βρεγματικός ή ο ινιακός φλοιός).
Ανωμαλίες μέσω μαγνητικής τομογραφίας (Magnetic Resonance imaging; MRI) έχουν βρεθεί στον ιππόκαμπο κατά τις επιληπτικές κρίσεις οδηγώντας σε σταδιακή εγκεφαλική βλάβη σε αυτή την περιοχή.
Τα συμπτώματα που νιώθει το κάθε άτομα όπως και αυτά που γίνονται αντιληπτά από άλλους κατά τη διάρκεια των επιληπτικών κρίσεων που αρχίζουν από τον κροταφικό λοβό εξαρτώνται από τις συγκεκριμένες αλλά και τις γειτονικές περιοχές που προσβάλλονται. Οι απλές μερικές κρίσεις αφορούν μικρές περιοχές του κροταφικού λοβού όπως την αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο. Ο όρος απλό σχετίζεται με το γεγονός ότι τα επίπεδα συνείδησης δεν μεταβάλλονται. Στην επιληψία του κροταφικού λοβού εμφανίζονται μόνο αισθήματα οικειότητας ή μη και αμνησίας. Αυτές οι αισθήσεις μπορεί να είναι ακουστικές, οπτικές, απτικές ή οσφρητικές/ γευστικές. Αισθήματα ευφορίας ή δυσφορίας όπως άγχος, θυμός ή φόβος είναι επίσης κοινά.
Πολυσχιδείς μερικές κρίσεις προσβάλλουν την συνείδηση και την ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί με το περιβάλλον. Συνήθως αρχίζουν ως απλά επεισόδια και εξαπλώνονται σε ολόκληρο τον κροταφικό λοβό. Συμπτώματα περιλαμβάνουν ακίνητο βλέμμα, αυτόματες κινήσεις των άκρων και του στόματος, μειωμένη ικανότητα απόκρισης, δυσκολίες στην ομιλία και ασυνήθιστες συμπεριφορές.
Δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για την επιληψία αλλά συνήθως οι κρίσεις περιορίζονται σημαντικά με φαρμακευτική αγωγή (αντιεπιληπτικά). Σε δυσκολότερες περιπτώσεις η χειρουργική επέμβαση μπορεί επίσης να βοηθήσει.
Υπάρχουν διαφορετικά είδη επιληψίας που χαρακτηρίζονται από παράγοντες όπως η ηλικία εμφάνισης, ο λόγος για τον οποίο προκλήθηκαν αλλά και η χρονιότητα. Κατά τη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας οι πιο συνηθισμένοι λόγοι περιλαμβάνουν υποξία ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια, μολύνσεις του ΚΝΣ, τραύμα (Κρανιοεγκεφαλική κάκωση), ανωμαλίες του ΚΝΣ και διαταραχές του μεταβολισμού. Κατά την εφηβεία και την ενηλικίωση οι λόγοι εμφάνισης είναι πιθανότερο να εντοπίζονται λόγω δευτερογενών βλαβών του ΚΝΣ αλλά και αγχωδών διαταραχών, στρες, τραύμα, όγκους, κατάχρηση ουσιών και αποχή ύστερα από χρόνια χρήση αλκοόλ. Στην Τρίτη ηλικία οι πιο συχνοί λόγοι εμφάνισης επιληψίας περιλαμβάνουν νευροεκφυλιστικές νόσους ή αγγειοεγκεφαλικές διαταραχές.
1. Μερική ή Εστιακή
- Απλή: η ηλεκτρική διαταραχή δεν εξαπλώνεται, ο ασθενής δεν παρουσιάζει απώλεια συνείδησης, παρατηρείται σε οποιαδήποτε ηλικία.
- Σύνθετη: ο ασθενής εμφανίζει σύνθετες ψευδαισθήσεις, νοητικές διαταραχές, απώλεια συνείδησης, κινητική δυσλειτουργία, παρατηρείται σε οποιαδήποτε ηλικία.
2. Γενικευμένη
- Τονικοκλονική (grand mal): η πιο συχνή και δραματική που συνοδεύεται από απώλεια συνείδησης, τονικές και κλονικές φάσεις. Μετά τον παροξυσμό ακολουθεί περίοδος σύγχυσης και εξάντλησης.
- Αφαίρεση (petit mal): σύντομη, απότομη και αυτοπεριοριζόμενη απώλεια συνείδησης, εμφανίζεται σε ηλικίες 3-5 ετών μέχρι την εφηβεία.
- Μυοκλονική: σύντομα επεισόδια σύσπασης των μυών ως αποτέλεσμα νευρολογικής βλάβης. Είναι σπάνια.
- Πυρετικοί σπασμοί: σε ηλικίες 3-5 μηνών, μικρά παιδιά εμφανίζουν σπασμούς σε ασθένειες που συνοδεύονται από υψηλό πυρετό, εντελώς καλοήθεις.
- Επιληπτική κατάσταση (status epilepticus): οι παροξυσμοί επανέρχονται κατά σύντομα χρονικά διαστήματα.
Κάποιες διαταραχές εμφανίζονται πιο συχνά στα άτομα με επιληψία ως συνοσηρότητα ή ψυχοπαθολογία όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, ημικρανίες και πονοκέφαλοι. Η διαταραχή της διάσπασης προσοχής προσβάλλει 3-5 φορές περισσότερα παιδιά με επιληψία σε σχέση με τον γενικότερο πληθυσμό ενώ η επιληψία είναι επίσης κοινή και στον αυτισμό.
Όλα τα παραπάνω έχουν περαιτέρω αρνητικές συνέπειες στη συμπεριφορά ενός ατόμου αλλά και στη λειτουργικότητα του. Εκτός από την εγκεφαλική βλάβη που προκαλείται λόγω της χρονιότητας αλλά και της συχνότητας των κρίσεων της επιληψίας υπάρχουν και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες στα άτομα που οδηγούν σε αλλαγή της συμπεριφοράς. Οι χρόνιες και επαναλαμβανόμενες κρίσεις εμποδίζουν πολλές φορές τις δραστηριότητες της καθημερινότητας. Η πίεση προκειμένου να ανταποκριθεί κάποιος στους πολλαπλούς ρόλους τόσο μέσα στην οικογένεια όσο και στην προσωπική και επαγγελματική ζωή του οδηγούν συχνά σε συναισθήματα απελπισίας αλλά και μειωμένη αυτοεκτίμηση. Παράλληλα, παρόλο που η φαρμακοθεραπεία συμβάλλει σημαντικά στη μείωση των επεισοδίων δεν παύει να έχει παρενέργειες τόσο σε λειτουργικό όσο και σε γνωστικό επίπεδο. Η φαρμακοθεραπεία επηρεάζει τις ορμόνες και άλλες νευροχημικές διεργασίες που ευθύνονται για την εμφάνιση άγχους ή κατάθλιψης.
Πιο συγκεκριμένα για τις γνωστικές ελλείψεις, τα άτομα με επιληψία μπορεί να εμφανίσουν προβλήματα στη μνήμη. Μπορεί να μην μπορούν να ανακαλέσουν ένα γεγονός ή μια πληροφορία όταν την χρειάζονται. Επίσης η προσοχή συχνά επηρεάζεται σε άτομα με επιληψία είτε ως επιβράδυνση της ταχύτητας επεξεργασίας της πληροφορίας είτε ως περιορισμός της έκτασης με αποτέλεσμα την μειωμένη μνημονική ικανότητα. Η μνήμη εξαρτάται κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος από την προσοχή. Αν η προσοχή διαταραχτεί αυτό έχει συνέπειες στη μνήμη. Τα άτομα με επιληψία ακόμα και αν μπορέσουν να κωδικοποιήσουν την πληροφορία μπορεί παρόλα αυτά να μην την θυμούνται λόγω των δυσκολιών στην αποθήκευση που εξαρτάται από εγκεφαλικά συστήματα που μπορεί να έχουν υποστεί κάποιας μορφής μερικής βλάβης.
Προβλήματα ανάκλησης είναι επίσης κοινά λόγω μειωμένης κωδικοποίησης και έλλειψης άμεσης πρόσβασης στην πληροφορία που μπορεί να οφείλεται είτε στην ταχύτητα είτε και στο περιεχόμενο. Ένα κοινό πρόβλημα είναι η εύρεση των λέξεων. Δυστυχώς πολλά άτομα με επιληψία έχουν προβλήματα στην επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με την αναπαραγωγή περιεχομένων. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν μπορούν να ξεκινήσουν να θυμούνται ή πιο συγκεκριμένα να συνδυάσουν διάφορα περιεχόμενα μεταξύ τους.
Η επιληψία έχει επίσης συνέπειες και στην ανάκληση της επεισοδιακής αλλά και της σημασιολογικής μνήμης λόγω προβλημάτων στην προσοχή ή στις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες όπως οργάνωση και οριοθέτηση.
Τα άτομα με επιληψία μπορεί να εμφανίσουν γνωστικά ελλείμματα και σε άλλους τομείς όπως γνωστική ευελιξία, άρση αναστολών, συναίσθηση και εκκίνηση.
Η προσέγγιση της επιληψίας είναι πολυμερής και δεν αφορά μόνο μια ειδικότητα. Είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη ο ψυχολογικός παράγοντας (ψυχοθεραπεία) που στοχεύει στην αποδοχή, την καλύτερη διαχείρηση του άγχους αλλά και την αποτροπή κρίσεων που συχνά εμφανίζονται. Η επιληψία ελέγχεται κατά ένα μεγάλο μέρος φαρμακευτικά και ο ειδικός νευρολόγος είναι ο πλέον αρμόδιος για την χορήγηση φαρμακοθεραπείας. Επίσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι νευρογνωστικές ελλείψεις είτε οφείλονται σε παρενέργειες των φαρμάκων είτε στη διαταραχή και να γίνεται συχνά νευροψυχολογικός έλεγχος προκειμένου να συσταθεί κάποια παρέμβαση για την βελτίωση αυτών.
Ο όρος "ναρκωτικά" αναφέρεται σε όλες τις φυσικές ή τεχνητές ουσίες που επιδρούν στον εγκέφαλο, δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλούν εξάρτηση - εθισμό. Ως εξάρτηση ορίζεται η συνεχής ανάγκη για χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, που γίνεται με στόχο την αλλαγή της διάθεσης. Όταν ένα άτομο είναι υπό την επήρρεια μιας ουσίας, περνά σε μια διαφορετική συνειδησιακή κατάσταση. Έπηρεάζεται η ψυχική δραστηριότητα, δηλαδή τα συναισθήματα, οι σκέψεις και η αντίληψη, αλλά και η συμπεριφορά του.
Πώς όμως οι εξαρτησιογόνες ουσίες επηρεάζουν τον εγκέφαλο; Όταν οι ουσίες εισέρχονται στο κυκλοφοριακό σύστημα, μεταφέρονται σε όλα τα μέρη του σώματος και μέσω των νευροδιαβιβαστών καταλήγουν στον εγκέφαλο. Όσο πιογρήγορα καταλήξει η ουσία στον εγκέφαλο, τόσο πιο έντονη είναι και η επίδραση της. Ο γρηγορότερος και πιο επικίνδυνος τρόπος να εισέλθει μια εξαρτησιογόνoς ουσία στον εγκέφαλο, είναι με ενδοφλέβια χορήγηση. Μεγάλες διαφορές υπάρχουν στον τρόπο που επιδρούν τα ναρκωτικά, εφόσον δεν έχουν το ίδιο αποτέλεσμα σε κάθε άτομο με τον ίδιο τρόπο. Πολλά επίσης ναρκωτικά χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς. Λόγω των ισχυρών και επικίνδυνων παρενεργειών τους, οι γιατροί τα χρησιμοποιούν σε αυστηρά συγκεκριμένες περιπτώσεις και με μεγάλη προσοχή. Τα αποτελέσματα της χρήσης ναρκωτικών εξαρτώνται κυρίως από τη δόση, τον τρόπο χορήγησης, την προηγούμενη έκθεση στην ουσία και τις προσδοκίες του χρήστη.
Τα ναρκωτικά μπορούν να διακριθούν σε ομάδες με διάφορους τρόπους: για παράδειγμα νόμιμες (νομικά αποδεκτές) και παράνομες (απαγορευμένες) ουσίες. Το αλκοόλ και ο καπνός είναι νόμιμα. Το χασίς, η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες και η ηρωίνη είναι παράνομα. Κυρίως όμως διακρίνουμε τα ναρκωτικά στις εξής κατηγορίες: Οι τοξικές ψυχοτρόπες ουσίες που προκαλούν σοβαρή αλλοίωση της προσωπικότητας του χρήστη, ανάλογα με τους βασικούς μηχανισμούς δράσης τους περιλαμβάνουν α) τα ηρεμιστικά – υπνωτικά όπως είναι το αλκοόλ και τα αγχολυτικά φάρμακα, β) τα οπιοειδή, όπως είναι η ηρωίνη, η μορφίνη,η κωδείνη, η μεθαδόνη,τα βαρβιτουρικά, γ) τα διεγερτικά όπως η καφεΐνη, η κοκαΐνη, το κρακ, η μεθαμφεταμίνη, η κρύσταλ μεθ, το ecstacy δ) τα παραισθησιογόνα όπως το LSD,η κεταμίνη, και τις ουσίες μεικτής δράσης όπως η κάνναβη,το χασίς και η μαριχουάνα.
Η χρήση ναρκωτικών συνδέεται με ποικιλία συμπτωμάτων, οι οποίες εξαρτώνται από το είδος της ουσίας και περιλαμβάνουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Καθώς η δόση αυξάνεται, τα αναλγητικά και τοξικά αποτελέσματα γίνονται πιο έντονα. Ανάμεσα στους κινδύνους της απρόσεκτης ή υπερβολικής χρήσης ναρκωτικών είναι ο αυξανόμενος κίνδυνος μολύνσεων, ασθενειών και θανάτου από υπερβολική δόση. Επιπλοκές που συναντώνται συχνά σε άτομα τα οποία μοιράζονται σύριγγες ή αναπνέουν το ναρκωτικό και οφείλονται κυρίως στις μη στείρες διαδικασίες χορήγησης, είναι πχ. πυώδεις μολύνσεις σε δέρμα,επιπτώσεις στους πνεύμονες και εγκέφαλο, ενδοκαρδίτιδα, ηπατίτιδα και AIDS. Επικινδυνότητα υπάρχει όταν χρησιμοποιούνται ουσίες π.χ. τριμμένο γυαλί, ταλκ, ποντικοφάρμακο, απορρυπαντικές σκόνες, διαλυτικές ουσίες στην αραίωση των ναρκωτικών που πωλούνται στους δρόμους, καθώς δεν μπορεί να καθοριστεί η καθαρότητα ενός ναρκωτικού.
Αναφέρονται ενδεικτικά τα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα συγκεκριμένων ναρκωτικών ουσιών:
- Αλκοόλ: έξαψη, μειώνει τις αναστολές, εξασθενεί την κρίση, απώλεια συντονισμού,μειωμένα αντανακλαστικά, ναυτία, άγχος, αδυναμία, παραμόρφωση όρασης, απώλεια τμημάτων μνήμης, μπλακ άουτ. Μακροπρόθεσμα: επιπτώσεις στο ήπαρ, αύξηση πιθανότητας καρδιοπάθειας.
- Μορφίνη, ηρωίνη: ζάλη, καταστολή των αισθήσεων και των συναισθημάτων, βραδυκαρδία, ναυτία, άμβλυνση πόνου, μείωση ή εξαφάνιση ερωτικής διάθεσης, ευφορία. Σε μεγαλύτερες δόσεις ή/και μακροπρόθεσμα: εγκεφαλοπάθεια, αναπνευστική καταστολή, υπόταση, υποθερμία, ασθένειες ήπατος και νεφρών,λήθαργος, κώμα, θάνατος. Σε ενδοφλέβια χορήγηση, επιθετικές λοιμώξεις, βακτηριδιακή ενδοκαρδίτιδα, γάγγραινα.
- Κοκαΐνη: έντονη διέγερση με έξαψη, ευφορία, ψευδαίσθηση αυξημένης ενέργειας, νευρικότητα, κατάθλιψη, οξυθυμία, οξεία ταχυπαλμία, μυικοί σπασμοί, αλλαγές στη διάθεση, παράνοια και ακουστικές παραισθήσεις. Μπορεί να προκληθεί έμφραγμα μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο, επιληψία, παραλήρημα, υπέρταση, υπερθερμία, θάνατος. Σε χρόνια χορήγηση προκαλείται μείωση της σεξουαλικής ορμής, ανικανότητα και στειρότητα.
- LSD: διαταραχή της αντίληψης, έντονες συναισθηματικές εκδηλώσεις, ταχυκαρδία, τρόμο, υπέρταση, την υπερπυρεξία, εφίδρωση, αυπνία, ανάπτυξη παραισθήσεων και ψευδαισθήσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε απρόβλεπτη συμπεριφορά (π.χ. αυτοκτονία), παρατεταμένα ψυχωτικά χαρακτηριστικά μετά την χρήση, σχιζοφρενικό επεισόδιο.
- Κάνναβη, Χασίς, Μαριχουάνα: ευφορία, ταχυκαρδία, υπνηλία, αναστολή πρόσφατης μνήμης, σύγχυση διαταραγμένη αντίληψη του χρόνου, νοητική δυσλειτουργία, σύνδρομο απάθειας, άγχος, φόβος, πανικός, κατάθλιψη, παραισθήσεις/ψευδαισθήσεις, βιαιότητα, ψυχοκινητικά προβλήματα, απόσπαση προσοχής. Σε συστηματική χρήση προκαλούνται, ρινίτιδα, λαρυγγίτιδα, βαριά πνευμονική βλάβη, διαταραχή γονιμότητας, στυτική δυσλειτουργία και ανικανότητα, Ca προστάτη, Ca λάρυγγα ή στόματος, αμηνόρροια, ανοσολογική δυσλειτουργία, καρδιακές αλλοιώσεις, έκπτωση γνωστικών λειτουργιών. Η μακρόχρονη χρήση προκαλεί συμπτώματα ψύχωσης.
Γιατί όμως ένα άτομο παίρνει ναρκωτικά; Αναγνωρίζεται από τους ειδικούς η ύπαρξη ενός συνδυασμού ψυχολογικών, κοινωνικών και βιολογικών παραγόντων που οδηγεί κάποιο άτομο στη χρήση. Η προσπάθεια να δώσουμε απάντηση απαιτεί προσοχή καθώς οι παράγοντες και οι συνθήκες για τη χρήση και την κατάχρηση δεν εξηγούν απαραίτητα την πολυπλοκότητα των αιτιών. Κάθε περίπτωση χρήσης ή και εξάρτησης είναι μοναδική και περίπλοκη. Βιολογικοί παράγοντες όπως η ίδια η ουσία, τα χαρακτηριστικά της και η επίδραση τους στον ανθρώπινο οργανισμό, μπορούν να επιδράσουν στην κατάχρηση. Κοινωνικο-περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης κοινωνίας, το νομικό καθεστώς που ισχύει για τις ουσίες σε κάθε κοινωνία, ο βαθμός διαθεσιμότητας, η έκθεση του ατόμου σ'αυτές, το οικογενειακό περιβάλλον και εκπαιδευτικό περιβάλλον, αλλά και κυρίως οι Ψυχολογικοί παράγοντες, όπως η προσωπικότητα του ατόμου και η ενδεχόμενη ψυχοπαθολογία του. Καθώς οι ουσίες αλλάζουν την συνειδητότητα, ο κυριότερος λόγος είναι η ανάγκη κανείς να νιώσει διαφορετικά, να "ξεφύγει" από την πραγματικότητα, έστω και προσωρινά. Ν'αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, τα προβλήματα που τον απασχολούν, ν'αποκτήσει το θάρρος, ή ν'αυξήσει την αυτοεκτίμηση του. Στους νέους κίνητρα είναι η περιέργεια, η τάση να δοκιμάσουν τα όριά τους, να απολαύσουν, να ξεφύγουν από την καθημερινότητα, το άγχος, τους φόβους, αλλά και την μοναξιά ή να κερδίσουν την προτίμηση και την αγάπη των άλλων.
Η κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών οδηγεί στην ανάπτυξη εθισμού στο άτομο. Ο εθισμός περιλαμβάνει την εξάρτηση και την ανοχή. Όταν διακόπτεται η χρήση της ουσίας το αποτέλεσμα είναι το σύνδρομο στέρησης. Η στέρηση μπορεί να είναι μόνο ψυχολογική, ενδέχεται όμως να υπάρχει και ισχυρή σωματική εξάρτηση που αναπτύσσεται ταχέως με εμφάνιση επίμονων σωματικών συμπτωμάτων πχ στην χρήση ηρωίνης. Για να προκληθεί εθισμός εξαρτάται τόσο από την ουσία όσο και από την ιδιοσυγκρασία του χρήστη.
Θεωρείται σημαντικό στάδιο στην πρόληψη και στην θεραπεία του εθισμού η παροχή έγκυρων και εμπεριστατωμένων πληροφοριών όσον αφορά την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και ειδικότερα της οικογένειας. Η αποχή παντελώς από την ουσία είναι η πιο ασφαλής οδός αποφυγής της ανάπτυξης του εθισμού. Όταν το άτομο έχει φτάσει στο επίπεδο εξάρτησης, τότε η θεραπεία αρχικά δύναται να ξεκινήσει με την υποκατάσταση, μια φαρμακευτική μορφή θεραπείας που εφαρμόζεται με τη χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών έχοντας ως σκοπό την αποτοξίνωση. Η στάση του εξαρτημένου ατόμου παίζει σημαντικό ρόλο στην θεραπευτική διαδικασία: εάν δεν συμφωνεί με την θεραπευτική πρόταση, τότε αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Με βάση τη ψυχική και σωματική κατάσταση του ατόμου,την φύση των προβλημάτων του ατόμου, η ένταξη σε μια θεραπευτική μονάδα/ κέντρο αποκατάστασης (κλινική) ή στο περιβάλλον του σπιτιού για απεξάρτηση μπορεί να αποβεί αναγκαία.
Υπάρχουν διαφορετικά είδη θεραπειών που μπορούν να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση της εξάρτησης, σε ατομικό ή/και ομαδικό επίπεδο όπως η θεραπεία πρόληψης υποτροπής, η γνωστική - συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, η συστημική θεραπεία, ομάδες αυτοβοήθειας π.χ το πρόγραμμα 12 βημάτων κ.α. Το εξαρτημένο άτομο χρειάζεται να άλλαξει σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές, τρόπους αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και γενικότερα τον τρόπο ζωής του, προκειμένου να μάθει να ζει χωρίς να είναι απαραίτητη η χρήση της ουσίας. Πολύ συχνά οι άνθρωποι που είναι εξαρτημένοι παρουσιάζουν και άλλα ψυχιατρικά προβλήματα όπως π.χ. κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή κ.α δηλαδή συνοσηρότητα. Σε κάποιες περιπτώσεις η ψυχική νόσος προηγείται και οδηγεί στην εξάρτηση σε μια προσπάθεια «αυτοθεραπείας» των συμπτωμάτων, π.χ. του άγχους. Σε άλλες περιπτώσεις, η χρήση ουσιών είναι αυτή που οδηγεί στην ψυχιατρική νόσο (π.χ. κατάθλιψη από χρόνια χρήση αλκοόλ). Δημιουργείται λοιπόν ένας φαύλος κύκλος όπου η μία κατάσταση επιδεινώνει την άλλη και πολλαπλασιάζονται οι καταστροφικές επιπτώσεις. Θα πρέπει να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο θεραπευτικό πλάνο, που θα περιλαμβάνει φαρμακολογικές και ψυχοθεραπευτικές παραμβάσεις και το οποίο θα στοχεύει στην αντιμετώπιση και των δύο παθολογικών καταστάσεων.
Παιδική κακοποίηση: στρατηγικές αντιμετώπισης. Τα χνάρια του παρελθόντος στην ενήλικη ζωή
03 Σεπ 2013«Περνούσαμε την παιδική μας ηλικία ρίχνοντας ένα πέπλο ησυχίας και μυστικότητας που κάλυπτε τις διεστραμμένες εμπειρίες μας παιδικής κακοποίησης. Προσπαθούσαμε να ανταπεξέλθουμε με το να καταπιέζουμε της μνήμες μας, μαθαίνοντας να ξεχνάμε, αποσυνδέοντας και απομονώνοντας τους εαυτούς μας από τα αισθήματά μας, προσπαθώντας να ευχαριστήσουμε τους πάντες, αγωνιζόμενοι να προσαρμοστούμε και να χωρέσουμε στην «περίεργη» κατάστασή μας, στην οποία δεν υπήρχε ούτως ή άλλως άλλη διέξοδος διαφυγής. Έτσι καταφέραμε να επιβιώσουμε στην παιδική μας ηλικία, που ως ενήλικες μας έφερε αποκομμένους από τον εαυτό μας και μουδιασμένους στα συναισθήματά μας».
*Μαρτυρίες γυναικών που υπέστησαν διαφορετικά είδη κακοποίησης. Πηγή:μελέτη Van Loon and Kralik (2005a)
Στην τρυφερή παιδική ηλικία, ο άνθρωπος δεν διαθέτει τα κατάλληλα γνωστικά εργαλεία που θα τον βοηθήσουν σε περιπτώσεις κακοποίησης να κατανοήσει, να επεξεργαστεί και να ενσωματώσει την τραυματική εμπειρία.
Έτσι, ένα παιδί που έχει υποστεί κάποια μορφή βίας, αναπτύσσει στρατηγικές αντιμετώπισης που θα το βοηθήσουν να τα «βγάλει πέρα» στην καθημερινή ζωή με τα πολύπλοκα συναισθήματα και εντυπώσεις που βιώνει και συχνά αποκόπτοντας τον εαυτό του από τον συναισθηματικό και φυσικό πόνο των τραυματικών γεγονότων, ειδικά στις περιπτώσεις που η κακοποίηση διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τέτοιου είδους στρατηγικές, προστατεύουν το παιδί από το να κατακλυστεί από τα απειλητικά και επικίνδυνα συναισθήματα που βιώνει, που θα οδηγούσε στην πλήρη αποδιοργάνωση της προσωπικότητας του, προσφέροντας του ταυτόχρονα ένα είδος ελέγχου του συνακόλουθου βιώματος της αίσθησης αδυναμίας, της αίσθησης του αβοήθητου και απελπισίας.
Συνήθεις στρατηγικές αντιμετώπισης σε απειλητικές καταστάσεις
Ένα μεγάλο φάσμα των μηχανισμών άμυνας κατά την αντίδραση σε περιστατικά κακοποίησης και βίας, αφορούν μηχανισμούς άμυνας που «αποκόπτουν» το τραυματικό γεγονός από τη συνείδηση.
Κατά το διαχωρισμό, διαστρεβλώνουμε τις φυσιολογικές συνδέσεις μεταξύ σκέψεων συναισθημάτων και μνημών και έτσι μειώνεται η επίγνωση-συνείδηση αυτών, ή μειώνεται ο πόνος των τραυματικών γεγονότων. Μπορεί κάποιος να περιγράψει τον διαχωρισμό ως «βρίσκομαι στον κόσμο μου», «απαγορεύω πράγματα να μπουν μέσα μου», «δεν έχω σύνδεση με τα συναισθήματά μου», «βλέπω μια ταινία στην οποία είμαι μέσα», «μούδιασμα».
Υπάρχουν διάφορα είδη διασπαστικών μηχανισμών διαχωρισμού της απειλητικής εμπειρίας από τη συνείδησή μας. Κάποιοι από αυτούς περιλαμβάνουν:
- Άρνηση: μηχανισμός άμυνας κατά τον οποίο απλά αρνούμαστε σκέψεις, συναισθήματα, εντυπώσεις που προκαλούν άγχος. Φαίνεται ότι η άρνηση είναι ο τρόπος του μυαλού να αποβάλουμε την ολοκληρωτική δυσλειτουργία που θα ακολουθούσε το κατακλυσμικό συναίσθημα της τραυματικής εμπειρίας. Αναφέρεται σε ασυνείδητες διεργασίες που «αρνούνται» αυτό που δεν μπορεί να δει και να αντιμετωπίσει ο οργανισμός σε συνειδητό επίπεδο. Αυτός ο μηχανισμός, μπορεί να επιτρέψει σε κάποιον να επιβιώσει, μέχρι τη στιγμή όπου θα είναι ικανός να αντιμετωπίσει το γεγονός.
- Καταπίεση μνημών- τραυματική αμνησία: πρόκειται για έναν ασυνείδητο μηχανισμό κατά τον οποίο «ξεχνάμε» την τραυματική εμπειρία, ή έχουμε αποσπασματικές μνήμες. Η τραυματική αμνησία μπορεί να διαρκέσει για ώρες, εβδομάδες ή χρόνια ολόκληρα και να αφυπνιστεί από αισθητήρες ή ερεθίσματα που θα θυμίσουν το αρχικά βιωμένο τραυματικό γεγονός.
- Διάσχυση: Αυτός ο μηχανισμός άμυνας συχνά σχετίζεται με τραυματικά γεγονότα και εμπειρίες που βιώνονται πολύ νωρίς στην ανάπτυξη και αφορά στην αποτυχία ενσωμάτωσης των θετικών και αρνητικών ποιοτήτων σε συνεκτικές, ολοκληρωμένες εικόνες. Η διάσχυση οδηγεί σε πολωμένες για τον εαυτό και τους άλλους αντιλήψεις «μαύρου ή άσπρου», όπου οι άνθρωποι βιώνονται ολοκληρωτικά ή ως καλοί ή ως κακοί, χωρίς να έχει κάποιος τη δυνατότητα να ενσωματώνει και τις δύο δυνατότητες.
- Υποβιβασμός της έντασης των δυσάρεστων συναισθημάτων
- Αποφυγή ή δραπέτευση από τα συναισθήματα
- Υποκατάσταση των ιδιαίτερα έντονων «κατακλυστικών» συναισθημάτων με λιγότερο επίπονα
- Εκφόρτιση συναισθημάτων (π.χ. μέσω της επιθετικότητας, υπερκινητικότητας κλπ)
- Διαχωρισμός των έντονων συναισθημάτων σε μικρότερα διαχειρήσιμα μέρη
Μία άλλη κατηγορία συμπεριφορών που υιοθετούνται για την αντιμετώπιση της τραυματικής εμπειρίας, αφορούν μηχανισμούς άμυνας «αναπλαισίωσης» της και μείωσης της έντασης και σημασίας της, όπως:
- Εκλογίκευση. Αφορά μια προσπάθεια εύρεσης «εξήγησης» που να δικαιολογεί την κακοποίηση. Για παράδειγμα, συχνά ένα παιδί αρχίζει να πιστεύει ότι είναι «κακό» και αξίζει την τιμωρία .
- «Σμίκρυνση» της εμπειρίας στην ελάχιστη πιθανή επίπτωση. Πχ. «ο θείος μου πράγματι πότε-πότε με δέρνει, αλλά έχω περάσει και πολύ χειρότερα.
- Συμπεριφορές με τάση να ευχαριστήσω/ να κατευνάσω τη σύγκρουση, προσπάθεια να «είμαι καλός» . Πολλά παιδιά, πεπεισμένα για την αδυναμία και τη ματαιότητα της δυνατότητάς τους για αντίσταση, αναπτύσσουν μια ιδέα ότι εξουσιάζονται πλήρως από τον εισβολέα-ενήλικα. Το παιδί προσπαθεί να αποδείξει την αφοσίωση και συμμόρφωση του και να αποκτήσει αίσθηση του ελέγχου με το να προσπαθεί να «είναι καλό».
- Αναζήτηση στοργής σε εξωτερικές πηγές που προσφέρουν ανακούφιση- παρηγοριά.
Ενήλικες «επιζήσαντες» κακοποίησης
Οι ενήλικες που ως παιδιά χρειάστηκε να αναπτύξουν κάποιες από τις παραπάνω στρατηγικές και μηχανισμούς άμυνας προκειμένου να επιβιώσουν της κακοποίησης στην παιδική ηλικία, συχνά συνεχίζουν και στην ενήλικη ζωή να χρησιμοποιούν αυτές τις συμπεριφορές.
Συχνά τέτοιοι αμυντικοί μηχανισμοί, όπως για παράδειγμα ο διαχωρισμός συναισθήματος-εμπειρίας, υποσκάπτουν άλλους πιο λειτουργικούς κοινωνικά-γνωστικά-συναισθηματικά μηχανισμούς που θα μπορούσε ένας ενήλικας να χρησιμοποιεί κατά την ανταπόκρισή του στις διάφορες καταστάσεις και δυσκολίες της ζωής.
Επιπλέον, το σύστημα ρόλων-συμπεριφορών που υιοθέτησε ως παιδί, χρησιμοποιείται εξίσου και στην ενήλικη ζωή. Ο ενήλικας επιζήσας της κακοποίησης συχνά γίνεται ο αγωνιστής, ο φιλόξενος που διευκολύνει «οικοδεσπότης», ο καλλιτέχνης που «αποδρά», το θύμα, αυτός που αμφισβητεί, αυτός που προσπαθεί να ικανοποιήσει τους άλλους, αυτός που πιέζει τον εαυτό του να επιτυγχάνει υπερβολικούς στόχους κα.
Ας μην ξεχνάμε βέβαια, ότι κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη και φιλτράρει την εμπειρία με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Έτσι, τόσο οι στρατηγικές αντιμετώπισης όσο και οι «ρόλοι» που θα εφεύρει ως παιδί ερχόμενο αντιμέτωπο με καταστάσεις κακοποίησης και που το ακολουθούν στη ζωή του ως ενήλικα, θα πρέπει να διερευνώνται εξατομικευμένα.
Η ψυχοθεραπεία, μπορεί να αποβεί σημαντικός σύμμαχος στην προσπάθειά σου να κατανοήσεις καλύτερα το πώς η κακοποίηση που δέχτηκες ως παιδί αντανακλάται στη ζωή σου σήμερα και στην απόφασή σου να δημιουργήσεις μια προοπτική πιο συνειδητής, ελεύθερης και χαρούμενης ζωής.
Eνδεικτική ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bowlby, J. (1988 ). A Secure Base: Parent-child attachment and healthy human development. New York: Basic Books.
Miller, A. (2003). Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας. Εκδ. Ροές.
Briere, J., N. . (1992). Child Abuse Trauma: Theory and Treatment of the Lasting Effects CA: Newbury Park: Sage Publications.
Draper, B., Pfaff, J., Pirkis, J., Snowdon, J., Lautenschlager, N., Wilson, I., et al. (2007).Long-Term Effects of Childhood Abuse on the Quality of Life and Health of Older People: Results from the Depression and early prevention of Suicide in General Practice Project. JAGS.
Van Loon, A. M., & Kralik, D. (2005a). Facilitating Transition after child sexual abuse SA: RDNS Research Unit
Τι είναι η ενδοοικογενειακή βία
Μιλώντας για τη βία μέσα στην οικογένεια, αναρωτιόμαστε πως είναι δυνατόν κάτι τόσο σκληρό, η ΒΙΑ, να εξελίσσεται μέσα σε κάτι τόσο τρυφερό και ασφαλές, την ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ. Παρόλα αυτά πολύ συχνά η οικογένεια και το σπίτι μας αποτελούν χώρο καταπίεσης, προσβολής, έλλειψης ασφάλειας, απειλής της αξιοπρέπειάς μας ακόμη και της ίδιας μας της ζωής.
Οικογενειακή βία θεωρείται η οποιαδήποτε πράξη ή συμπεριφορά η οποία προκαλεί σωματική, ψυχική ή σεξουαλική βλάβη σε κάποιο μέλος της οικογένειας.
Η οικογένεια μπορεί να αποτελέσει μια από τις πιο βίαιες κοινωνικές ομάδες όπου θύματα και θύτες βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση. Η οικογενειακή βία είναι πλέον ένα πολύ διαδεδομένο φαινόμενο στη σημερινή εποχή, όπου καταπατώνται τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και χάνεται η ανθρώπινη ελευθερία και αξιοπρέπεια. Ασκείται από τους δυνατότερους σε βάρος των πιο αδύναμων και είναι μια μάστιγα που στιγματίζει τη ζωή του κάθε ανθρώπου.
Η επιθετικότητα που κρύβεται πίσω από τη βία, είναι μια ευρεία έννοια που περιλαμβάνει μια πλατιά γκάμα εκδηλώσεων που μπορεί να ξεκινούν από τη λεκτική προσβολή και να φτάνουν μέχρι και τη δολοφονία.
Τα στάδια της βίας είναι: επίθεση, μετάνοια, συγνώμη, φροντίδα του θύματος, υποσχέσεις περί μη επανάληψης της πράξης, μια περίοδος «ειρηνική» και έπειτα πάλι επίθεση. Αυτό συνιστά έναν φαύλο κύκλο που όλο και πιο πολύ μεγαλώνει και εγκλωβίζει θύτες και θύματα.
Όπως και παραπάνω αναφέρθηκε, στις οικογένειες συνήθως καταπιέζονται οι πιο αδύναμοι και συνήθως αυτοί είναι γυναίκες και παιδιά. Πιο σπάνια κακοποιούνται οι άνδρες. Η αδυναμία συνίσταται στην οικονομική ανεξαρτησία-ελευθερία που έχει κάποιος. Επίσης κοινωνικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εν λόγω «αδυναμία». Για παράδειγμα ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα, σε κάποια πιο παραδοσιακά μέρη θεωρείται διαφορετική η ανατροφή των αγοριών από αυτή των κοριτσιών, με τους άνδρες να ανατρέφονται ως πιο δυνατοί, διεκδικητικοί ακόμη και επιθετικοί ενώ τις γυναίκες να ανατρέφονται με τα πρότυπα του «αδύναμου» φύλου που πρέπει να υποτάσσεται και να υπομένει. Φυσικά και λόγοι υγείας μπορεί να συμβάλλουν στην προαναφερόμενη αδυναμία. Έτσι, άρρωστα μέλη της οικογένειας είναι πιο ευάλωτα στην καταπίεση και τη βία. Δεν θα πρέπει βέβαια να ξεχνάμε και τους ψυχολογικούς παράγοντες οι οποίοι ωθούν τους θύτες σε βία και τα θύματα στην ανοχή και την υιοθέτηση του ρόλου του «αδύναμου».
Μορφές εκδήλωσης της βίας
Την ενδοοικογενειακή βία τη συναντάμε συνήθως στις παρακάτω μορφές:
- Από τους γονείς προς τα παιδιά:
Η επιθετική και βίαιη συμπεριφορά των γονιών ενάντια στα παιδιά τους σημαίνει ότι ένας οι περισσότεροι ενήλικοι που έχουν την ευθύνη της φροντίδας ενός παιδιού προκαλούν ή επιτρέπουν να προκληθούν στο παιδί σωματικές κακώσεις ή συνθήκες στέρησης, με αποτέλεσμα σοβαρές διαταραχές σωματικής, νοητικής, συναισθηματικής ή κοινωνικής μορφής. Ιδιαίτερη μορφή βίας αποτελεί η σεξουαλική κακοποίηση, με πολλές συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου.
Επίσης βίαιη συμπεριφορά αποτελεί και η συστηματική έκθεση του παιδιού στη βία, π.χ. στην κακοποίηση της μητέρας ή κάποιου άλλου μέλους της οικογένειας.
Οι στατιστικές δείχνουν ότι συχνότερα οι γυναίκες συμμετέχουν σε επιθετική συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά τους εξαιτίας του μεγάλου φορτίου το οποίο επωμίζονται: μητρότητα, εργασία, νοικοκυριό. Ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τον «παραδοσιακό» τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς τον οποίον συχνά οι γονείς επιθυμούν να υιοθετούν τα παιδιά τους, με αποτέλεσμα να φτάνουν στα όρια της επιθετικότητας προκειμένου να τα πείσουν –υποχρεώσουν να ενστερνιστούν τις δικές τους ιδέες και αξίες.
- Από τα παιδιά προς τους γονείς:
Η επιθετικότητα των γονέων συχνά παίρνει μια αντίθετη πορεία και στρέφεται εναντίον τους. Έτσι καταπιεσμένα παιδιά, επαναστατούν και ξεσπούν ενάντια στους ίδιους τους, τους γονείς στα πλαίσια της εκδίκησης και της διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους.
- Ανάμεσα στους συζύγους:
Αυτή είναι η πιο συνηθισμένη μορφή επιθετικής και βίαιης συμπεριφοράς με θύμα συχνότερα τη γυναίκα. Ο ισχυρότερος επιβάλλεται στον ασθενέστερο τον οποίον και καταπιέζει. Στα πλαίσια της πατριαρχικής κοινωνίας η γυναίκα συχνά γίνεται αντικείμενο είσπραξης της συζυγικής βίας και εξουσίας.
Σπανιότερα συναντάμε την κακοποίηση του συζύγου από τη σύζυγο, αλλά συχνά παρατηρείται ένα είδος αντίδρασης της γυναίκας με επιθετικότητα ενάντια στο σύντροφό της, εξαιτίας της βίας που η ίδια έχει υποστεί από εκείνον.
Η κακοποίηση με θύματα τις γυναίκες έχει ιδιαιτερότητες. Συνηθίζεται να μην συζητείται από τα θύματα και ταυτόχρονα το περιβάλλον δεν παρεμβαίνει, αλλά επίσης διστάζει και να παροτρύνει τη γυναίκα να προστατευθεί.
- Ανάμεσα στα αδέρφια:
Τα αδέρφια συχνά συμπεριφέρονται επιθετικά το ένα στο άλλο σε μια προσπάθεια διεκδίκησης εξουσίας, της συμπάθειας και της προτίμησης των γονέων. Έτσι συχνότερα αναφέρεται επιθετική και βίαιη συμπεριφορά από τα μεγαλύτερα προς τα μικρότερα αδέρφια.
Σε ποιες μορφές συναντάμαι τη βία
Τα είδη της βίας που ασκούνται είναι:
- Η ψυχολογική βία: με τη συνεχή υποτίμηση της αξιοπρέπειας και την προσβολή της προσωπικότητας του άλλου.
- Η σωματική βία: που περιλαμβάνει σωματικές βλάβες ακόμα και δολοφονίες.
-
Η σεξουαλική βία: που περιλαμβάνει την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας και ελευθερίας. Φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και το βιασμό μέσα στο γάμο.
-
Η οικονομική βία: περιλαμβάνει τη στέρηση διατροφής και μέσων συντήρησης αλλά και εγκλήματα κατά της περιουσίας καθώς και παρακράτηση των χρημάτων από τον-την σύντροφο.
Συχνά η ενδοοικογενειακή βία ακολουθεί μια προοδευτική εξέλιξη ξεκινώντας από την πιο απλή μορφή και φτάνοντας μέχρι και τη δολοφονία.
Αίτια
Οι έρευνες δείχνουν ότι δεν υπάρχουν σταθεροί παράγοντες που καθορίζουν τη βίαιη συμπεριφορά. Συχνά οι άνδρες που κακοποιούν τις γυναίκες τους ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Σύμφωνα με την Έκθεση Έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης (2004-2009), αναφέρεται ότι το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας μοιάζει να πολλαπλασιάζεται όσο μεγαλύτερα είναι τα εισοδήματα και το μορφωτικό επίπεδο.
Στην Ολλανδία πολλοί από τους δράστες βίας κατά των γυναικών είναι κάτοχοι πανεπιστημιακού πτυχίου.
Στη Γαλλία, είναι στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων, αξιωματικοί της αστυνομίας ή του στρατού, μεγαλογιατροί, κλπ.
Στην Ελλάδα, έχουν όλα τα πιο πάνω χαρακτηριστικά και επιπλέον των ιερωμένων.
Το ποτό είναι ένας παράγοντας που λειτουργεί αρνητικά χωρίς όμως να είναι καθοριστικός. Οι γυναίκες και τα παιδιά δεν κακοποιούνται μόνο από άνδρες που πίνουν ή έχουν πρόβλημα αλκοολισμού.
Επίσης σημαντικός παράγοντας της επιθετικής συμπεριφοράς είναι και η απογοήτευση. Ο απογοητευμένος άνθρωπος συχνά απομονώνεται από το κοινωνικό σύνολο και μπορεί να ξεσπάσει επιθετικά και βίαια στην οικογένειά του.
Η ψυχοβιολογία μας μιλά για τη βία και την επιθετικότητα σαν χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης, έμφυτα και ενστικτώδη.
Η εξελικτική ψυχολογία υποστηρίζει πως πολλές ανθρώπινες συμπεριφορές προκαλούνται από ψυχολογικούς μηχανισμούς.
Η συμπεριφοριστική προσέγγιση της Ψυχολογίας υποστηρίζει ότι η επιθετικότητα αλλά και κάθε συμπεριφορά μαθαίνεται μέσα από ενισχύσεις.
Οι έρευνες στα πλαίσια της Κοινωνικής Ψυχολογίας έδειξαν πως η επιθετική συμπεριφορά μπορεί να μαθευτεί άμεσα αλλά και έμμεσα. Έτσι, η έκθεση των παιδιών σε βίαια τηλεοπτικά προγράμματα αυξάνει την επιθετικότητα.
Έτσι και έπειτα από τις προαναφερθείσες αιτίες αντιλαμβανόμαστε ότι η βία δεν έχει χρώμα, κουλτούρα, χώρα, ήπειρο, κοινωνικά και οικονομικά σταθερά. Εξαπλώνεται ραγδαία σε όλον τον πλανήτη και πλήττει, ιδιαίτερα, γυναίκες και ανήλικα παιδιά.
Το πιο επικίνδυνο είναι ότι τα σημερινά θύματα είσπραξης της οικογενειακής βίας, είναι οι μελλοντικοί θύτες και αυτό είναι ένα μοντέλο που αναπαράγεται και πρέπει να το σταματήσουμε.
Πως αισθάνονται τα θύματα
Όταν τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας είναι οι γυναίκες σύζυγοι, αυτο-απομονώνονται, γεμίζουν από αισθήματα ντροπής και ενοχής, αισθάνονται οι ίδιες υπεύθυνες για ό, τι τους συμβαίνει. Μειώνεται πολύ η αυτοπεποίθησή τους και συχνά υποτιμούν τη βαρύτητα της βίας.
Στις περιπτώσεις σωματικής βίας οι λόγοι ανοχής από την πλευρά της γυναίκας είναι κυρίως η ύπαρξη παιδιών ή/και η οικονομική εξάρτηση της γυναίκας από το σύζυγο.
Οι παραδοσιακές αντιλήψεις θέλουν τον πατέρα ως σύμβολο καλής ανατροφής των παιδιών ακόμη και αν αυτός είναι ένας βίαιος και επιθετικός άνθρωπος. Ο εγκλωβισμός της γυναίκας σε τέτοιες αντιλήψεις συχνά την κάνουν να υπομένει.
Επίσης πολλές γυναίκες που εισπράττουν βία, φοβούνται την ανεξέλεγκτη αντίδραση του συζύγου στην περίπτωση που οι ίδιες επαναστατήσουν. «Αν φύγεις θα σε σκοτώσω», λένε συχνά οι επιθετικοί σύζυγοι.
Το θύμα που εισπράττει βία, μπερδεύεται τόσο πολύ που δεν ξέρει πια ποιος φταίει και ποιος όχι, τι είναι σωστό και τι λάθος, τι θα επιφέρει το θυμό του θύτη και τι όχι. Το θύμα νιώθει ότι χάνει τα λογικά του.
Σ' αυτά έρχεται να προστεθεί και ένα στοιχείο που ακούμε από τις γυναίκες θύματα, ότι δηλαδή ο σύντροφος όταν δεν είναι βίαιος είναι ιδιαίτερα θερμός και ρομαντικός και στη σχέση κυριαρχεί το πάθος. Αυτό το πάθος ακολουθεί έναν φαύλο κύκλο από τον οποίον δεν ξεφεύγουμε. Το σίγουρο είναι ότι οι βίαιοι άνδρες σχεδόν ποτέ δεν γίνονται λιγότερο βίαιοι καθώς προχωρά η σχέση, ούτε μετά το γάμο, ούτε με τον ερχομό των παιδιών.
Τα παιδιά αντίστοιχα που εισπράττουν βία, προσβάλλονται σχεδόν ανεπανόρθωτα. Νιώθουν ενοχές, μίσος, ανικανότητα αντίδρασης και έχουν τάσεις εκδίκησης του δυνάστη που τα βιάζει.
Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι αντίδρασης αυτών των παιδιών: ή γίνονται πολύ επιθετικά, μιμούμενα τον τρόπο που ανατράφηκαν ή γίνονται πολύ ανεκτικά λειτουργώντας έτσι από το φόβο της τιμωρίας και έτσι συχνά γίνονται θύματα εκμετάλλευσης ή ακολουθούν την οδό της φυγής και της απομόνωσης, στο δικό τους κοόσμο που αργότερα μπορεί να τα οδηγήσει σε πιο επικίνδυνα μονοπάτια όπως ναρκωτικά, αυτοκτονία κ.λ.π
Αντιμετώπιση
Η ενδοοικογενειακή βία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σε κοινωνικό πλαίσιο όσον αφορά αξίες και στερεότυπα που υπάρχουν. Η ουσιαστική παιδεία και κοινωνική δικαιοσύνη είναι τα βασικά και απαραίτητα στοιχεία που χρειάζονται για τη μείωση αν όχι εξάλειψη της επιθετικότητας καθώς και της βίας. Όσο περισσότερο μορφώνονται οι άνθρωποι και καλλιεργούνται εσωτερικά όπως επίσης όσο πιο καλά οργανωμένο σύστημα δικαιοσύνης υπάρχει τόσο πιο πολύ θα ελέγχονται καταστάσεις ενδοοικογενειακής βίας που βιάζουν ουσιαστικά την ίδια την κοινωνία.
Ωστόσο είναι πολύ βασικό για όσους είναι θύματα βίας μέσα στην ίδια τους την οικογένεια να μπορούν να προστατεύσουν τον εαυτό τους καθώς και τα ανήλικα ή μη μέλη της οικογένειας. Είναι απαραίτητο να έχουμε έναν κύκλο συγγενών, φίλων, γειτόνων κ.λ.π. που να είναι πρόθυμοι να μας βοηθήσουν παρέχοντάς μας βασικά αγαθά όπως στέγη, τροφή, χρήματα κλ.π. στην περίπτωση που χρειαστούμε.
Είναι επίσης βασικό να έχουμε σκεφτεί την κάθε μας κίνηση στην περίπτωση που χρειαστεί να εγκαταλείψουμε τη στέγη μας.
Να απευθυνόμαστε στην αστυνομία και σε κάποιο νοσοκομείο όταν είμαστε δέκτες σωματικής ή σεξουαλικής βίας. Ο δικηγόρος είναι ένας απαραίτητος επαγγελματίας στη συγκεκριμένη περίπτωση. Επίσης υπάρχουν τηλεφωνικές γραμμές με εξειδικευμένους ανθρώπους που βοηθούν θύματα βίας. Αντίστοιχα λειτουργούν σταθμοί δημοτικοί και μη με εξειδικευμένους επιστήμονες όπως ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς που στηρίζουν τέτοιες περιπτώσεις.
Ο νόμος που αφορά την ενδοοικογενειακή βία απαγορεύει την οποιαδήποτε πράξη βίας μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Τιμωρεί το βιασμό μέσα στο γάμο, τη σωματική ή διανοητική βλάβη, τις απειλές που προκαλούν τρόμο ή ανησυχία ή απομόνωση του θύματος ή προσβολή της αξιοπρέπειάς του. Συνήθως σε βάρος του δράστη εφαρμόζεται αυτόφορη διαδικασία. Συνεπώς ο νόμος μας καλύπτει. Κυρίως όμως χρειάζεται εμείς να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν αξίζουμε να δεχόμαστε την οποιαδήποτε μορφή βίας ή να τη δίνουμε αντίστοιχα. Ο φόβος είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας που μπορεί να κάνει ώστε να περάσει ολόκληρη η ζωή μας υπομένοντας και ζώντας καθημερινά δυστυχισμένα. Το θάρρος και η ελπίδα είναι οι βασικοί οδηγοί των ανθρώπων-θυμάτων της ενδοοικογενειακής βίας. Συνήθως αυτό που αντιμετωπίζουμε όταν παίρνουμε την απόφαση να υπερασπιστούμε τα δικαιώματά μας και να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπειά μας είναι πολύ πιο εύκολο από αυτό που φανταζόμαστε ότι θα είναι.
Ενούρηση
Η ενούρηση είναι μία διαταραχή απέκκρισης η οποία εμφανίζεται τόσο στα παιδιά όσο και σε ενήλικες. Ένα παιδί παρουσιάζει ενούρηση όταν μετά το 5ο έτος της ηλικίας του παρουσιάζει επανειλημμένα επεισόδια ακούσιας αποβολής των ούρων είτε πάνω στα ρούχα του την ημέρα είτε στον ύπνο του (νυχτερινή ενούρηση), είτε και την μέρα και τη νύχτα. Για να θεωρηθεί κλινική διαταραχή θα πρέπει να παρουσιάζεται συστηματικά για τρεις μήνες τουλάχιστον και τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα. Αν εμφανίζεται πιο αραιά οι ειδικοί τείνουν να μην το θεωρούν πρόβλημα. Μπορεί να είναι πρωτοπαθής, δηλαδή το παιδί να μην κατέκτησε ποτέ τον έλεγχο των ούρων του ή δευτεροπαθής, δηλαδή το παιδί ή ο ενήλικος να απέκτησε έλεγχο της κύστης για κάποιο διάστημα και μετά να εμφανίστηκε η διαταραχή της ενούρησης.
Η ενούρηση εμφανίζεται συχνότερα στα αγόρια απ' ότι στα κορίτσια. Περίπου το 7% των αγοριών ηλικίας 5 ετών παρουσιάζουν ενούρηση ενώ περίπου το 5% των κοριτσιών της ίδιας ηλικίας παρουσιάζουν προβλήματα ενούρησης. Η ενούρηση προοδευτικά μειώνεται καθώς το παιδί μεγαλώνει έτσι περίπου το 5% των παιδιών που είναι 10 ετών παρουσιάζουν ενούρηση, ενώ 1-2% των ενηλίκων φαίνεται να παρουσιάζει ενούρηση. Πολλές φορές στα παιδιά παρατηρείται αυτόματη ίαση χωρίς καμία ιδιαίτερη παρέμβαση ενώ στους ενήλικες δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο.
Εγκόπριση
Εγκόπριση είναι η ακούσια κένωση του εντέρου σε ακατάλληλα μέρη. Για να θεωρηθεί κλινική διαταραχή θα πρέπει να εμφανίζεται συστηματικά για 3 μήνες τουλάχιστον 1 φορά το μήνα και αν πρόκεται για παιδί, θα πρέπει να έχει περάσει το 4ο έτος της ηλικίας του.
Τα προβλήματα απέκκρισης συνοδεύονται από δυσκολίες του παιδιού όπως δυσφορία για το πρόβλημα, προβλήματα συμπεριφοράς, κακή σχολική επίδοση όπως και δυσκολίες προσαρμογής σε κοινωνικά πλαίσια λόγω της ύπαρξης της διαταραχής. Επιπλέον, η ύπαρξη διαταραχής απέκκρισης επιβαρύνει συναισθηματικά και την οικογένεια και ειδικότερα τους γονείς, να αποτελεί πηγή δυσφορίας και συγκρούσεων.
Ποιες είναι οι αιτίες για την εμφάνιση των διαταραχών απέκκρισης
Οι διαταραχές απέκκρισης μπορεί να οφείλονται σε ανωριμότητα ή προβλήματα του ουροποιητικού, νευρολογικού συστήματος του παιδιού και γι' αυτό το λόγο είναι καλό να γίνει ιατρική διερεύνηση όταν υπάρχει πρόβλημα. Επιπλέον, τα όρια ηλικίας αναφέρονται σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη, καθώς ένα ανώριμο νοητικά παιδί αναμένεται να καθυστερήσει να αποκτήσει τον έλεγχο των σφικτήρων του.
Οι διαταραχές απέκκρισης μπορεί να οφείλονται σε διάφορους παράγοντες. Φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο η κληρονομικότητα, καθώς παιδιά που και οι δύο τους γονείς παρουσίαζαν ενούρηση σε παιδική ηλικία έχουν πενταπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν και εκείνα ενούρηση σε σχέση με άλλα παιδιά. Άλλα προβλήματα που μπορεί αν ευθύνονται για την εμφάνιση ενούρησης είναι λοιμώξεις, ή μικρό μέγεθος κύστης ή μη παραγωγή ορμονών που σχετίζονται με την παραγωγή ούρων κατά τη διάρκεια του ύπνου. Πολύ συχνά όμως οι διαταραχές απέκκρισης στα παιδιά είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς εκπαίδευσης στη χρήση της τουαλέτας.
Επίσης πολλές φορές ψυχοσυναισθηματικά προβλήματα του παιδιού ή του ενηλίκου φαίνεται να συνοδεύονται με την εμφάνιση διαταραχών απέκκρισης όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας ή η αγχώδης διαταραχή.
Ψυχοσυναισθηματικά Προβλήματα και διαταραχές απέκκρισης
Τις περισσότερες φορές οι διαταραχές απέκκρισης εμφανίζονται εφόσον το άτομο έχει αποκτήσει για κάποιο διάστημα των έλεγχο των σφικτήρων και στη συνέχει χάνει αυτή την ικανότητα. Συχνά συμβαίνει σε παιδιά με την ένταξή τους στο σχολείο, γεγονός που υποδεικνύει ότι το παιδί βιώνει άγχος σε σχέση με το σχολείο, ή την απομάκρυνση από την οικογένεια ή τη χρήση των κοινών τουαλέτων. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις τα προβλήματα απέκκρισης μπορεί να εμφανίζονται μετά από σημαντικά γεγονότα της ζωής του παιδιού όπως απώλεια ή ασθένεια προσφιλούς προσώπου, αποχωρισμός από το γονιό λόγω διαζυγίου, ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, γέννηση αδελφού. Συχνά επίσης φαίνεται η κένωση του εντέρου να είναι σκόπιμη.
Πως μπορώ να το αντιμετωπίσω;
Η ύπαρξη κάποιας διαταραχής απέκκρισης έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική και κοινωνική κατάσταση του ατόμου πλήττωντας την αυτοεικόνα του, περιορίζοντας τις κοινωνικές δραστηριότητές του από φόβο μην ντροπιαστεί. Γι' αυτούς τους λόγους είναι αναγκαίο να αντιμετωπισθεί επαρκώς. Ο τρόπος που οι γονείς θα το αντιμετωπίσουν καθορίζει και σε μεγάλο βαθμό τη συναισθηματική και συμπεριφορική ανταπόκριση του παιδιού σχετικά με αυτό το πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση οι γονείς θα πρέπει να είναι υποστηρικτικοί και υπομονετικοί σε σχέση με το πρόβλημα και να κατανοούν ότι είναι ίσως από τα πιο στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή του παιδιού.
Αρχικά είναι σημαντικό να διερευνηθεί αν υπάρχει οργανική αιτία με τη βοήθεια κάποιου γιατρού. Αν δεν βρεθεί οργανική αιτία, τότε η οικογένεια είναι καλό να απευθυνθεί σε κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας ώστε να πάρει την κατάλληλη καθοδήγηση για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι η ατομική ψυχοθεραπεία του παιδιού με συμπεριφοριστική προσέγγιση σε συνδυασμό με συμβουλευτική γονέων, θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματική για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η συμπεριφοριστική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να κατανοήσει τις διεργασίες της ενούρησης και της εγκόπρισης, και να το βοήθήσει/εκπαιδεύσει σε συγκεκριμένες τεχνικές ώστε να αναγνωρίζει πότε είναι γεμάτη η κύστη, να πηγαίνει έγκαιρα στην τουαλέτα. Ταυτόχρονα η ψυχοθεραπευτική εργασία θα βοηθήσει να εντοπίσει και να «λύσει» βαθύτερα ψυχοσυναισθηματικά προβλήματα που συντηρούν το πρόβλημα.