Πως αντιμετωπίζει την οικονομική κρίση η σύγχρονη Ελληνίδα; Με ψυχραιμία, αισιοδοξία ή φόβο; Πως βιώνει τις συντροφικές σχέσεις; Πως βλέπει τον εαυτό της σε σχέση με το μέλλον της, ως σύντροφος και μητέρα;

Η ψυχολογία της σύγχρονης Ελληνίδας, ως εργαζόμενη, σύντροφος, μητέρα δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης καθώς είναι ένα φαινόμενο που «επιτίθεται» έμμεσα ή άμεσα στις δομές του κοινωνικού ιστού. Πολλά ανατρέπονται, πολλά αλλάζουν. Το επισφαλές οικονομικό περιβάλλον, απόρροια της κρίσης αυξάνει δραματικά το καθημερινό άγχος για επιβίωση.

Τι ακριβώς σημαίνει η έννοια άγχος; Πρόκειται για μία κατάσταση που εκδηλώνει ο οργανισμός, ως αντίδραση σε εσωτερικούς (π.χ σκέψεις) ή εξωγενείς στρεσογόνους παράγοντες (εργασιακό περιβάλλον).

Ενεργοποιείται δε, κυρίως από το συναίσθημα του φόβου ως μια κατάσταση αμυντικής εγρήγορσης του οργανισμού απέναντι σε μία απειλή. Όταν για παράδειγμα ζούμε με το συνεχή φόβο στη καθημερινότητα μας, ότι είναι πιθανό να χάσουμε τη δουλειά μας (ταυτισμένη με τη ζωή μας) ανά πάσα στιγμή, άρα και την οικονομική μας ασφάλεια, το μυαλό και το σώμα μας αυτόματα και μη συνειδητά εισέρχονται σε μια ψυχοσωματική κατάσταση εγρήγορσης (συναγερμού) όπως ακριβώς αν βρισκόμασταν αντιμέτωποι με ένα επικίνδυνο θηρίο.

Το παρατεταμένο μάλιστα άγχος για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να επιφέρει εξωγενή κατάθλιψη- ψυχοσωματικά συμπτώματα, παθητικότητα και απομόνωση.

Στη σημερινή ωστόσο εποχή της οικονομικής κρίσης το ανθρώπινο μυαλό δεν μπορεί να βρει την ορατή διέξοδο-λύση απέναντι στο πρόβλημα δρώντας μόνο του, ατομικά. Το άτομο νιώθει ευάλωτο, αδύναμο και ανήμπορο να εντοπίσει και να χειριστεί τους παράγοντες που απειλούν την επιβίωση του, σε αντίθεση με μια «ορατή» επικίνδυνη κατάσταση (π.χ. θηρίο) όπου ο τρόπος άμυνας είναι εμφανής και η αντίδραση άμεση.

Το συναίσθημα του φόβου επηρεάζει τη λογική σκέψη οδηγώντας σε μια μεγέθυνση του αόρατου «εχθρού» (οικονομική κρίση) και της αδυναμίας του ατόμου απέναντι της. Οι ενστικτώδεις μάλιστα λειτουργίες όπως, η σεξουαλική διάθεση , έρωτας επηρεάζονται αναπόφευκτα βιολογικά λόγω της επίδρασης του άγχους και της μελαγχολίας.

Περιβάλλον και σεξουαλική διάθεση...

Σε αντίθεση με τις αναπτυσσόμενες χώρες όπου το βιοτικό επίπεδο ήταν για χρόνια σταθερά χαμηλό, η απότομη πτώση του βιοτικού επίπεδου της σύγχρονης Ελληνίδας επέφερε μια κατάσταση σοκ (σαστίσματος) επηρεάζοντας σημαντικά τη ψυχολογική της διάθεση με αποτέλεσμα να σταματήσει η καθημερινή της ζωή και δράση. Παρότι δεν δείχνει λογικό, οι απολαύσεις της ζωής της παραμερίζονται προκειμένου να ανταπεξέλθει στις οικονομικές υποχρεώσεις. Διαισθάνεται όμως ότι αυτές οι υποχρεώσεις δεν δείχνουν να έχουν τέλος και νιώθει ως ένας ''οικονομικός σκλάβος''. Γιατί το κάνει ενώ δεν δείχνει λογικό; Διότι όπως αναφέραμε το άγχος και ο φόβος παραλύουν την λογική σκέψη και την αποστασιοποιημένη οπτική μιας κατάστασης.

Ειδικότερα η Ελληνίδα που ανήκει στη κατηγορία της λεγόμενης παραγωγικής ηλικίας, μέχρι πρότινος ιδιαίτερα δραστήρια, ενεργητική, κοινωνική και οικονομικά αυτόνομη χάνει τον έλεγχο προγραμματισμού της ζωής της. Έχοντας «επενδύσει» στην εργασίας της, από επιλογή ή λόγω ανάγκης στήριξης των οικονομικών της οικογένειας βιώνει πλέον, επισφαλή δεδομένα όσον αφορά την επιβίωση της.

Βιολογικά ένστικτα, όπως, σεξουαλικότητα-συντροφικότητα, μητρότητα βρίσκονται πλέον λόγω οικονομικής κρίσης σε κατάσταση «αναστολής», (έρχονται δεύτερα ως προτεραιότητα). Το γεγονός μάλιστα ότι εν μέρει συνειδητοποιεί «το χάσιμο χρόνου» για να πραγματοποιήσει τις παραπάνω ανάγκες της, αυξάνουν ολοένα και περισσότερο το επίπεδο του άγχους που "τρέχει στο πίσω μέρος του μυαλού της", με κύριες επιπτώσεις, πέρα από τη μελαγχολία και κατάθλιψη, την αδράνεια και κοινωνική απομόνωση (από φίλους, από την αναζήτηση συντρόφου, το ενδιαφέρον για κοινωνικές δραστηριότητες).

Συντροφικότητα-Οικογένεια

Τα κριτήρια της σύγχρονης Ελληνίδας όσον αφορά την επιλογή συντρόφου έχουν επηρεαστεί άμεσα από την οικονομική κατάσταση. Ενστικτώδες και ασυνείδητο κριτήριο επιλογής συντρόφου για τη γυναίκα, είναι η επιθυμία να φέρει στο κόσμο μια νέα ζωή (νεογνά) τα οποία και θα αναπτυχθούν σε υγιές και κυρίως ασφαλές περιβάλλον.

Τα συναισθήματα άλλωστε της ασφάλειας, σιγουριάς, προστασίας συνδέονται άμεσα με τη γυναικεία φύση. Τα επισφαλή οικονομικά δεδομένα που βιώνει τόσο η ίδια όσο και ο άνδρας, υποψήφιος σύντροφος-σύζυγος έχουν ως αποτέλεσμα συνειδητά ή μη, να την ωθούν στο να «παγώσει» και να τηρεί στάση αναμονής αναφορικά με τα θέματα όπως η μητρότητα και απόκτηση οικογένειας. Μια αναμονή χωρίς το φως της ελπίδας όμως στον ορίζοντα, με βάση το περιβάλλον σήμερα, είναι δραματικά διαβρωτική για την ψυχική της διάθεση.

Οι ανησυχίες της λόγω της οικονομικής κατάστασης, αναπόφευκτα διαφοροποιούνται με αποτέλεσμα να επικεντρώνεται κυρίως σε θέματα βιοπορισμού. Φοβάται να επιβαρυνθεί τα άγχη, ενδεχόμενα προβλήματα του ανδρικού φύλου που πλέον όσο ποτέ άλλοτε έχει πληγεί και αυτό με τη σειρά του από την οικονομική κρίση. Η Ελληνίδα γυναίκα δεν αναλαμβάνει πλέον με την ίδια ψυχική άνεση το λεγόμενο «ρίσκο» να «επενδύσει» στη συντροφικότητα και τη δημιουργία οικογένειας. Αναπόφευκτα αυτό έχει ως συνέπεια τη πτώση της ψυχικής της διάθεσης, καθώς στερείται τη βασική ανάγκη της συντροφικότητας.

Αξίζει να σημειωθεί πως σε μια μεταβατική εποχή όπου το βιοτικό επίπεδο αλλάζει συνεχώς η Ελληνίδα αναζητά την ασφάλεια. Η επιλογή συντρόφου λοιπόν βασίζεται σε αυτή ακριβώς την ανάγκη της. Περνά φάση προβληματισμού αλλά και αναζήτησης του ιδανικού-τέλειου συντρόφου. Και εδώ ακριβώς επέρχεται η σύγκρουση ανάμεσα σε καταπιεσμένες ενστικτώδεις ανάγκες και κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον.

Σε συντροφική σχέση ως έγγαμη ή μη, βιώνει επίσης τους οικονομικούς προβληματισμούς, την επηρεάζουν εξίσου αλλά με διαφορετικό τρόπο. Καλείται ως σύντροφος να δοκιμάσει συνειδητά ή ασυνείδητα τη ψυχική φθορά που πιθανόν να επιφέρουν στη σχέση και τη καθημερινότητα με το σύντροφο της, οι οικονομικές συνθήκες. Συνθήκες που πλέον επηρεάζουν τη σχέση και την οικογένεια αν υπάρχει. Ειδικότερα καλείται να αντιμετωπίσει στη καθημερινότητα έγγαμου ή συντροφικού βίου την ενδεχόμενη αρνητική διάθεση ή στη χειρότερη περίπτωση την απώλεια εργασίας του συντρόφου της.

Ως σύγχρονη Ελληνίδα όντας μαθημένη σε ένα μέχρι πρότινος υψηλό βιοτικό επίπεδο στο οποίο συμμετείχε ενεργά και η ίδια ως εργαζόμενη είναι πιθανόν έμμεσα, να αποδώσει τη κακή οικονομική κατάσταση όχι στο γενικότερο επισφαλές κλίμα αλλά ασυνείδητα ως «ευθύνη» του συντρόφου της. Και εκεί ακριβώς επέρχεται η σύγκρουση, διαμάχη και φθορά στη σχέση.

Οι τρόποι αντίδρασης και αντιμετώπισης μιας κακής οικονομικής κατάστασης στο συντροφικό ή οικογενειακό βίο από πλευρά της γυναίκας ποικίλουν και είναι συνδεδεμένοι και με την ανατροφή της ιδίας από την οικογένεια της. Οικογενειακά βιώματα, πρότυπο πατέρα επηρεάζουν σημαντικά τη στάση που θα κρατήσει απέναντι στο σύντροφο της, ελαστικότητα, ενθάρρυνση, κοινό μέτωπο αντιμετώπισης του προβλήματος ή επιθετικότητα.

Η ψυχολογία του άντρα από την άλλη πλευρά επηρεάζεται άμεσα από την οικονομική κρίση καθώς έχει συνδέσει και ο ίδιος την αυτοεικόνα του με το επάγγελμα και την οικονομική του δύναμη. Λόγω αυτής της χαμηλή αυτοεικόνας νιώθει λιγότερο δυναμικός για να διεκδικήσει μια σχέση και μια σύντροφο, ακόμη και να φλερτάρει. Και εκεί ακριβώς έχει ανάγκη την ενθάρρυνση από τη γυναίκα.

Από την άλλη πλευρά σε μια οικογένεια με παιδιά είναι πιθανόν να επέλθουν φθορά και τριγμοί στην ισορροπία της σχέσης ωστόσο το παιδί μπορεί να λειτουργήσει ως προστατευτική «ασπίδα» απέναντι στο κίνδυνο διάλυσης της. Τα παιδιά αποτελούν «στόχο», κίνητρο ενάντια στο άγχος και τη θλίψη ενεργοποιώντας το ζευγάρι-γονείς να παλέψουν για κάτι που θεωρούν σημαντικότερο από τους ίδιους και τη ζωή τους. Η ψυχική ικανοποίηση που εισπράττουν από ένα παιδί δρα μάλιστα αγχολυτικά απέναντι στην αρνητική ψυχική διάθεση.

Παρατηρείται ότι οικογένειες με παιδιά αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερο σθένος το άγχος της κρίσης καθώς «αναγκάζονται» να παραμερίσουν τις προσωπικές τους αγωνίες για το αύριο, αγωνιζόμενοι με οποιοδήποτε τρόπο για την επιβίωση του παιδιού τους. Οι γονείς από παθητικά άτομα «αναγκάζονται» να μετατραπούν σε μαχητές.

Υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης;

Τρόπος αντιμετώπισης είναι να αντιληφθεί η σύγχρονη Ελληνίδα ότι δεν μπορεί να αναβάλει την πορεία της ζωής της περιμένοντας τα κοινωνικο-οικονομικά δεδομένα να αλλάξουν από μόνα τους καθώς αυτά αλλάζουν μόνο με συλλογική δράση των ατόμων προκειμένου να αντιμετωπίσουν το άγχος της επιβίωσης.

Η αναβολή αυτή επιβαρύνει δραματικά τη ψυχική της διάθεση και «κινδυνεύει» να στερηθεί τη συντροφικότητα μιας υγιούς σχέσης και το μοναδικό συναίσθημα της μητρότητας.

Καλείται λοιπόν να «ζυγίσει» το άγχος και τη δυσφορία της μοναξιάς, με το «ρίσκο» δημιουργίας και διατήρησης μιας σχέσης που πλέον, μπορεί να μην της προσφέρει τις ίδιες εγγυήσεις ασφάλειας σε οικονομικό επίπεδο, όπως προ κρίσης. Αποτελεί όμως ενστικτώδη και θεμελιώδη ανάγκη του ψυχισμού της, πολύ μεγαλύτερη από αυτήν της ασφάλειας στο βαθμό που την είχε δεδομένη προ κρίσης.

Αυτή τη περίοδο λοιπόν λαμβάνει χώρα ένας κοινωνικός μετασχηματισμός στις σχέσεις των δυο φύλων. Η γυναίκα σταδιακά προσαρμόζεται στα νέα οικονομικά δεδομένα και γίνεται πιο ελαστική όσον αφορά τα κριτήρια ασφάλειας που περιμένει από τον σύντροφο και πατέρα των παιδιών της. Είναι οξύμωρο πράγματι ότι για να αντιμετωπιστούν οι επιδράσεις της κρίσης στην ψυχική διάθεση, οι άνθρωποι χρειάζονται στήριξη και επαφή με άλλους ανθρώπους, την οποία λόγω μελαγχολίας, αδράνειας, παθητικότητας, απομόνωσης, δεν έχουν το σθένος να επιδιώξουν.

Το φλερτ λειτουργεί ως ένα φυσικό «αντικαταθλιπτικό» του μυαλού και ενεργοποιεί βιολογικά το άτομο, (ζωντάνια). Το μοίρασμα άλλωστε των προβλημάτων μειώνει το βαθμό που το άτομο νιώθει μόνο και αβοήθητο απέναντι στο «τέρας» του φόβου και του άγχους.

Και όμως ο φόβος και η κρίση τους εμποδίζουν να κάνουν τα πρώτα βήματα για να αρχίσουν να νιώθουν πιο δυνατοί. Δεν είναι καθόλου θεωρητική επομένως η φράση του Οδυσσέα Ελύτη, "ψαρεύοντας έρχεται η θάλασσα". Όπως κανείς άνθρωπος δεν ξεκίνησε να διαβάζει για το πανεπιστήμιο με την εγγύηση ότι θα πετύχει στις εξετάσεις, όλοι οι στόχοι ξεκινούν με ένα βήμα. Αυτό που κάνει πιο δύσκολο το θέμα της ψυχικής διάθεσης είναι ότι οι άνθρωποι επικεντρώνονται στα αρνητικά μιας σχέσης και όχι στα θετικά της, λόγω των απότομων αλλαγών που συνέβησαν στην ζωή μας. Αγωνίζονται να μην «χάσουν» τα κεκτημένα υλικά αγαθά στα οποία συνήθισαν, «χάνοντας» τις ανθρώπινες σχέσεις. Ο άνθρωπος όμως από την φύση του όπως παρατηρούμε και στο ζωικό βασίλειο δεν μπορεί να επιβιώσει ως μονάδα, βιολογικά και κυρίως ψυχικά. Η ανάγκη για συντροφικότητα, ψυχική επαφή με άλλους ανθρώπους είναι αυτή άλλωστε που οδήγησε και στο σχηματισμό κοινωνιών.

Κλιμακτήριος είναι η περίοδος που προηγείται της εμμηνόπαυσης και μπορεί να κρατήσει από 2 έως 10 χρόνια και συνηθέστερα σε γυναίκες 45-55 ετών. Υπάρχουν διάφορα  σωματικά συμπτώματα τα οποία εμφανίζονται στην κλιμακτήριο, όπως: μεγάλη διάρκεια περιόδου, μεγάλη απώλεια αίματος, μικροαιμοραγίες, μείωση του κύκλου, αλλά και συμπτώματα που δε συνδέονται άμεσα με την περίοδο της γυναίκας, όπως: αγγειοκινητικές διαταραχές, διαταραχές νυχτερινού ύπνου, μυικοί πόνοι, φλεγμονές στις αρθρώσεις κτλ. Συχνά εμφανίζονται και συμπτώματα ψυχολογικής φύσεως, όπως, μελαγχολία, ευερεθιστότητα, έλλειψη συγκέντρωσης κτλ. Πρόκειται λοιπόν για μία περίοδο στην οποία εμφανίζεται ένα μεγάλο εύρος συμπτωμάτων, ανάλογα βέβαια τον οργανισμό της γυναίκας και μπορεί να επιφέρει σημαντική αναστάτωση και δυσφορία στη ζωή της γυναίκας.

Εννοείται βέβαια ότι δε βιώνουν όλες οι γυναίκες με τον ίδιο τρόπο αυτήν την περίοδο της ζωής τους. Είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες να αποδέχονται τις αλλαγές που σηματοδοτεί η κλιμακτήριος για τη ζωή και το σώμα τους και να μπορέσουν να τις αποδεχτούν και να τις καλωσορίσουν. Αυτός είναι και ο στόχος του παρόντος άρθρου.

Είναι πολύ φυσικό οι γυναίκες να δυσκολεύονται να αποδεχτούν αυτήν την καινούργια φάση στη ζωή τους όταν η έννοια της κλιμακτηρίου είναι φορτισμένη στη συνείδηση των
ανθρώπων με ένα σωρό αρνητικές εικόνες, όπως γυναίκες υστερικές και ανικανοποίητες που είναι συνεχώς φορτισμένες. Πολλές φορές οι άνθρωποι σκέφτονται στερεοτυπικά, όταν για παράδειγμα δουν μία γυναίκα εκεί γύρω στα 50 να είναι σε ένταση και βιάζονται αμέσως να το αποδώσουν στις ορμονικές αλλαγές που βιώνει. Αυτή λοιπόν είναι μία στερεοτυπική εικόνα που μπορεί να οφείλεται στην -αφελή- αντίληψη ότι η γυναίκα στην κλιμακτήριο είναι δυστυχής και υστεριάζουσα.

Κάτι άλλο που μπορεί επίσης να επικρατεί στην αντίληψη των περισσότερων ανθρώπων είναι ότι οι γυναίκες στην κλιμακτήριο φαντάζονται όλα αυτά τα ενοχλητικά συμπτώματα ή τα βιώνουν πολύ πιο δραματικά απ' ότι στην πραγματικότητα είναι. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει στις γυναίκες ενοχή και περισσότερο στις γυναίκες που βιώνουν πιο ενοχλητικά συμπτώματα, αφού ο κόσμος τείνει να θεωρεί ότι "δεν είναι φυσιολογικό" οι γυναίκες να βιώνουν ιδιαίτερα ενοχλητικά συμπτώματα και όσο πιο "αθόρυβα" βιώνουν αυτήν την περίοδο, τόσο πιο υγιείς είναι.

Οι παραπάνω είναι μερικές από τις αρνητικές αντιλήψεις που μπορεί να συνδέονται με την περίοδο της κλιμακτηρίου. Είναι όμως πραγματικές; Ή μάλλον, αυτό που έχει νόημα να αναρωτηθούμε, είναι: Μπορούν οι γυναίκες να βιώσουν αυτήν την περίοδο της ζωής τους -ψυχολογικά- ανώδυνα, ή ακόμα και να τη νοηματοδοτήσουν διαφορετικά;

Η απάντηση είναι σαφώς θετική.

Η γυναίκα, με την απώλεια της περιόδου της, χάνει και την αναπαραγωγική της ικανότητα. Πρόκειται για ένα σημαντικό κομμάτι της ταυτότητάς της που την ακολουθούσε σε όλη της τη ζωή και αναγκάζεται να το αποχωριστεί. Αυτό είναι φυσιολογικό να οδηγήσει σε μία περίοδο πένθους. Η γυναίκα δεν πρέπει να απωθεί αυτό το αρνητικό συναίσθημα. Είναι σημαντικό να αντέξει να το βιώσει και να το αποδεχτεί, ώστε να μπορέσει να καλωσορίσει τις αλλαγές στη ζωή της. Είναι υγιές λοιπόν να θλίβεται που χάνεται η λειτουργία της μήτρας της, αλλά ταυτόχρονα σημαντικό να αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι μόνο αυτό. Η γυναίκα δηλαδή είναι και μυαλό και ψυχή και καρδιά, είναι ένα ολόκληρο άτομο. Αν, παρόλα αυτά, η γυναίκα νιώθει κενή ή δυσκολεύεται υπερβολικά να το αποδεχτεί, αυτό είναι συναφές με την αντίληψη που έφερε για την ταυτότητα και το ρόλο της και προ εμμηνόπαυσης. Το πώς θα βιώσει λοιπόν αυτήν την περίοδο μία γυναίκα είναι απόλυτα συναφές με τη σχέση που είχε με τον εαυτό της προηγουμένως.

Η επικοινωνία της γυναίκας με το σύντροφό της είναι επίσης πολύ σημαντική. Σημαντικό βέβαια είναι να προυπάρχει μία καλή σχέση, όπου η γυναίκα νιώθει την οικειότητα και την ασφάλεια να εκφράσει τις ανησυχίες της ή την ευαλωτότητα της μπροστά σ' αυτές τις αλλαγές. Την ευθύνη για το χτίσιμο μιας τέτοιας σχέσης μοιράζεται βέβαια η γυναίκα με το σύντροφό της. Ο ρόλος του ίδιου, από την άλλη, είναι εξίσου ουσιώδης. Ο σύντροφος της γυναίκας πρέπει να διέπεται από κατανόηση και να αφουγκράζεται τις ανάγκες του ανθρώπου που έχει δίπλα του. Να αποδέχεται τη σύντροφό του και να σταθεί και ο ίδιος με ψυχραιμία μπροστά σ' αυτή τη νέα φάση. Η λέξη "αποδοχή", νομίζω, είναι η πιο αντιπροσωπευτική για το τι πρέπει να χαρακτηρίζει τη ζωή του ζευγαριού τη συγκεκριμένη περίοδο. Αν συμβάλλει και ο ίδιος στη θετική αυτοεικόνα της γυναίκας του, τότε και η ίδια θα φροντίσει τον εαυτό της και θα τον δει με κατανόηση.

Είναι πολύ σύνηθες η εμφάνιση της εμμηνόπαυσης να οδηγήσει και σε αλλαγές στη σεξουαλική ζωή της γυναίκας, οι οποίες βέβαια οφείλονται και στις σωματικές αλλαγές αυτής της περιόδου, όπως για παράδειγμα στην ξηρότητα του κόλπου. Σε αυτό το κομμάτι εμπλέκεται σημαντικά ο σύντροφος της. Είναι σημαντικό πώς ο ίδιος θα αντιδράσει στη μειωμένη ερωτική διάθεση που συνοδεύει την πρώτη φάση της κλιμακτηρίου τουλάχιστον. Κι εδώ είναι σημαντική η προηγούμενη επικοινωνία του ζευγαριού, αλλά και πώς βιώνει η ίδια η γυναίκα τις αλλαγές που της συμβαίνουν. Όσο πιο απενοχοποιημένα, ψύχραιμα, με αυτογνωσία και υγεία βιώνει η γυναίκα την εμμηνόπαυση, τόσο περισσότερο βοηθά και το σύντροφό της να τη συναισθανθεί.
Συχνά, δυστυχώς, οι σύντροφοι ενοχοποιούνται και σαστίζουν μπροστά σ' αυτές τις αλλαγές. Ή μπορεί η γυναίκα να νιώσει ενοχές για τη μειωμένη της σεξουαλική διάθεση και να εμφανίσει μια ψευδή υπερσεξουαλική εικόνα ως άρνηση για τις αλλαγές που υφίσταται η ζωή της.

Η εμμηνόπαυση λοιπόν μπορεί να είναι μία δοκιμασία για τη σχέση του ζευγαριού, μπορεί να είναι όμως και μια εξελικτική φάση στη ζωή της γυναίκας, την οποία αν κατανοήσουν οι σύντροφοι από κοινού, πιθανόν να βγουν δυνατότεροι και η σχέση τους ανθεκτικότερη.

Από την άλλη, είναι ουσιώδες οι γυναίκες να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας και να καλοδεχόμαστε το γεγονός ότι μεγαλώνουμε. Αυτό βέβαια ισχύει για όλες τις φάσεις της ζωής μας. Όταν έρχεται η πρώτη μας περίοδος, όταν κάνουμε πρώτη φορά έρωτα, όταν ολοκληρώνουμε τις σπουδές μας και μπαίνουμε στην αγορά εργασίας, όταν φεύγουμε από την πατρική μας οικογένεια, όταν βιώνουμε ένα χωρισμό, όταν παντρευόμαστε, όταν γινόμαστε μητέρες, όταν μπαίνουμε στην κλιμακτήριο. Όλοι οι παραπάνω είναι σημαντικοί σταθμοί στη ζωή μας και σηματοδοτούν πολλές αλλαγές. Τα συναισθήματα που μας γεννούν δεν μπορεί να είναι απόλυτα θετικά ή απόλυτα αρνητικά. Άλλοτε υπερισχύουν τα μεν κι άλλοτε τα δε.
Συχνά νιώθουμε αμφιθυμία, άγχος ή είμαστε μπερδεμένες κι αυτό είναι απόλυτα ανθρώπινο να συμβαίνει. Πρέπει κάθε φορά να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας κι αν αυτά είναι δυσάρεστα, να επιδιώκουμε την αλλαγή τους. Είναι σημαντικό να έχουμε μία ειλικρινή σχέση με τον εαυτό μας και να στοχεύουμε πάντα σε έναν ευχαριστιακό τρόπο ζωής. Όσο καλύτερη σχέση έχουμε με τον εαυτό μας και όσο πιο συνειδητά ζούμε τη ζωή μας, τόσο λιγότερο κλονιζόμαστε από τα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να συνοδεύουν το γεγονός ότι μεγαλώνουμε. Είναι σημαντικό λοιπόν να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να μεγαλώνει, αλλά και να απολαμβάνουμε την κάθε περίοδο της ζωής μας.

Ο βιασμός είναι η πιο ακραία μορφή σεξουαλικής κακοποίησης που μπορεί να υποστεί ένα άτομο. Βιασμός θεωρείται η σεξουαλική πράξη η οποία πραγματοποιείται χωρίς τη συγκατάθεση του ενός ατόμου, συνεπώς επιβάλλεται με βίαιο τρόπο υπο την απειλή του ατόμου για την υγεία και τη ζωή του. Το φαινόμενο του βιασμού είναι αρκετά συχνό αν και καλύπτεται από ένα «σκοτεινό αριθμό», δηλαδή, δεν καταγγέλλεται πάντα λόγω κυρίως του φόβου για την κοινωνική αντίδραση απέναντι στο θύμα και το φόβο του στιγματισμού. Έτσι φαίνεται ότι πολύ λιγότερα περιστατικά από αυτά που πραγματικά συμβαίνουν καταλήγουν στην αστυνομία και ακόμη λιγότερα προχωρούν στη δικαιοσύνη. Φαίνεται περίπου το 10% των γυναικών έχουν πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης στην Ελλάδα ενώ το 1% των ανηλίκων (αγόρια ή κορίτσια) θα γίνουν θύμα σεξουαλικής κακοποίησης κάποια στιγμή μέχρι την ενηλικίωση. Βιασμοί προκύπτουν τόσο από άγνωστα προς το άτομο άτομα όσο και μέσα από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Ιδιαίτερα όταν το θύμα είναι ανήλικο, οι έρευνες δείχνουν ότι πιο συχνά προκύπτει μέσα από το περιβάλλον του παιδιού και σπανιότερα από αγνώστους.

Επιπτώσεις του βιασμού

Ο βιασμός στιγματίζει το θύμα για πολύ καιρό και σε ορισμένες περιπτώσεις για μία ολόκληρη ζωή και αυτό γιατί πέρα από τις σωματικές κακώσεις ακόμα και την ενδεχόμενη εγκυμοσύνη μετά από βιασμό δημιουργεί και πολύ έντονες ψυχολογικές «κακώσεις». Έτσι το θύμα αρχικά έρχεται αντιμέτωπο με προβλήματα σωματικά και τις συνέπειές τους όπως την απόφαση για άμβλωση ή όχι, την σωματική αποθεραπεία, εξετάσεις για νοσήματα κ.α. ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει το ψυχικό τραύμα που αποφέρει μία τέτοια πράξη. Κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά απέναντι σε αυτό το γεγονός. Άλλοι μπορεί να περάσουν άμεσα σε μία φάση σοκ και μουδιάσματος, άλλα θύματα μπορεί να εμφανίσουν μία προσωρινή ηρεμία και αίσθηση ελέγχου της κατάστασης ενώ άλλα θύματα βιαμού μπορεί να εκδηλώσουν έντονες αντιδράσεις. Τα συνηθέστερα συναισθήματα του θύματος βιασμού είναι το σύνδρομο μετατραυμτικού στρες το οποίο χαρακτηρίζεται από ένα αρχικό «μούδιασμα», έντονο τρόμο και φόβο που μπορεί να συνοδεύεται από προβλήματα ύπνου όπως εφιάλτες ή αυπνίες. Το σύνδρομο μετατραυματικού στρες μπορεί να προκύψει άμεσα από το συμβάν είτε με καθυστέρηση αρκετών ημερών. Άλλο ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα του συνδρόμου είναι η επαναβίωση του γεγονότος μέσα από την επαναφορά εικόνων και αναμνήσεων. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε στον ύπνο του θύματος είτε και κατά τη διάρκεα της ημέρας ιδιαίτερα όταν εκτείθεται σε καταστάσεις που λειτουργούν ως υπενθύμιση π.χ. να περάσει από το ίδιο μέρος του συμβάντος ή από ένα μέρος παρόμοιο, να συναντήσει ένα άτομο που εξωτερικά ομοιάζει στο θύτη κ.τ.λ. Σε πολλές περιπτώσεις ο φόβος αλλά και ο θυμός δεν υποχωρούν και εγκαθίστανται για πολύ καιρό με αποτέλεσμα το θύμα να αναπτύξει φοβικές συμπεριφορές και αποφευκτικές προς τους άλλους ανθρώπους. Δεν είναι σπάνιο το θύμα να αποκτήσει μία εσφαλμένη εικόνα για τον εαυτό του με συναισθήματα ευθύνης και ενοχής για το γεγονός. Αυτό μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του ατόμου καθώς μπορεί να οδηγήσει σε εγκατάλειψη δραστηριοτήτων, αποφύγη σύναψης διαπροσωπικών σχέσεων, εγκατάλειψη εργασίας και κοινωνική απομώνωση
Πολλές φορές τα ίδια τα θύματα ενοχοποιούνται και αμφιβάλουν για το αν τελικά αντιστάθηκαν ή προέτρεψαν αυτή την πράξη. Συνήθως όμως τα βασικότερα συναισθήματα είναι φόβος, έλλειψη εμπιστοσύνης στο άλλο φύλο, θυμός και οργή για αυτό που συνέβη και ανάγκη για εκδίκηση και δικαιοσύνη.

Πως μπορεί να βοηθηθεί ένα άτομο που έχει γίνει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης

Αυτό που σίγουρα γνωρίζουμε είναι το ψυχικό τραύμα του βιασμού θα επουλωθεί πολύ πιο αργά και δύσκολα από τα σωματικά τραύματα και γι' αυτό το λόγο είναι σημαντικό τα θύματα να δέχονται έγκαιρη υποστήριξη. Είναι λοιπόν, πολύ σημαντικό τα προσφιλή πρόσωπα του ατόμου να δείξουν κατανόηση και να είναι υποστηρικτικά με κάθε τρόπο, πρακτικό, συμβολικό και συναισθηματικό. Αυτό σημαίνει ότι το περιβάλλον θα πρέπει να βοηθήσει το άτομο να διηγηθεί το περιστατικό, να εκφράσει τα συναισθήματά του, και κυρίως να το ενισχύσει να καταφύγει στις αρχές και να μην το αποσιωπήσει. Η διεκδίκηση και η ανάγκη απόδοσης δικαιοσύνης είναι σημαντικά βήματα στη διαδικασία επούλωσης του ψυχικού τραύματος του θύματος. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι οι άντρες του περιβάλλοντος του θύματος, εφόσον το θύμα είναι γυναίκα, να δείξουν κατανόηση και στήριξη. Ειδικότερα αν το θύμα είναι ανήλικο και αναφέρει στην οικογένειά του κάποιο περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης, η οικογένεια θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή και να αποφύγει να το ενοχοποιήσει ή να το διαψεύσει. Δεν είναι καλό να προσπαθήσει να αποσιωπηθεί το γεγονός με την ελπίδα ότι θα ξεχαστεί γιατί με αυτόν τον τρόπο το πιθανότερο είναι να ενοχοποιηθεί το ίδιο το θύμα και να περιπλέξει περισσότερο τα συναισθήματά του.
Σίγουρα είναι καλό το άτομο μόνο του ή με την οικογένειά του να απευθυνθεί σε ειδικούς ψυχικής υγείας, εξειδικευμένους σε θέματα σεξουαλικής κακοποίησης ώστε να δεχθεί την κατάλληλη υποστήριξη για όσο διάστημα νιώθει ότι το έχει ανάγκη. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι ένας βιασμός πλήττει και την οικογένεια του θύματος συναισθηματικά και γι' αυτό το λόγο χρειάζεται να εμπλακούν στη θεραπευτική διαδικασία ή σε κάποια μορφή συμβουλευτικής και τα κοντινά πρόσωπα του θύματος όπως γονείς ή σύζυγος.

Η "Κατάθλιψη των Χριστουγέννων" είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που σχετίζεται με το φύλο, την ηλικία, το μορφωτικό και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, τον τύπο προσωπικότητας και κυρίως το προσωπικό νόημα που δίνει το άτομο στις γιορτές με βάση τα προσωπικά του βιώματα.

Η αλλαγή των δύσκολων και αρνητικών συναισθημάτων όπως η θλίψη, η πίεση, η μοναξιά, η ενοχή και ο θυμός που βιώνει κανείς κατά την περίοδο των γιορτών, είναι δύσκολο να επιτευχθεί αλλά όχι ακατόρθωτο. Η φροντίδα και η επικέντρωση πρωτίστως απέναντι στον εαυτό μας είναι το κλειδί στην αντιμετώπιση των καθημερινών καταστάσεων που βιώνουμε. Ξεκινώντας με την αναγνώριση, την κατανόηση και αποδοχή των αρνητικών συναισθημάτων μας, θέτουμε μια παύση στην ακατάπαυστη ροή της καθημερινότητας και αφιερώνουμε χρόνο στον εαυτό μας, αφουγκραζόμενοι τις προσωπικές μας ανάγκες. Τα προσωπικά 'θέλω' που συνήθως καταπατούνται από εμάς τους ίδιους χρειάζεται να τεθούν στην βάση των σχέσεών μας, σεβόμενοι πάντοτε και τα 'θέλω' των άλλων. Οργανώνουμε τον χρόνο μας με βάσει το τι έχουμε ανάγκη και όχι με το "τί πρέπει να γίνει", με ρεαλισμό και στόχους που να είναι εφικτοί. Είναι λογικό οι γιορτές να θέτουν απαιτήσεις και υποχρεώσεις όσον αφορά τις σχέσεις μας, όμως χρειάζεται να θέσουμε το μέτρο ως διαχωριστική γραμμή για να εξοικονομήσουμε χρόνο και ενέργεια, η οποία έχει ήδη μειωθεί κατά την διάρκεια της χρονιάς. Τα αρνητικά συναισθήματα μας, η σωματική και ψυχική κούραση έχουν ανάγκη σε πρακτικό επίπεδο την χαλάρωση, τη σωστή διατροφή, τον επαρκή ύπνο και την αποφυγή των καταχρήσεων μέσω ουσιών όπως το αλκοόλ ή των ηρεμιστικών χαπιών ή του ανεξέλεγκτου φαγητού.

Η αναζήτηση της επικοινωνίας με άτομα που αγαπάμε είναι ευεργετική καθώς εστιαζόμαστε σε αληθινές και ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις, αποφεύγοντας συναντήσεις που γνωρίζουμε εξαρχής ότι θα οδηγήσουν σε προστριβές και συγκρούσεις. Προσφέροντας συντροφιά, βοήθεια και ανταλάσσοντας σκέψεις και συναισθήματα με τους γύρω μας θέτουμε σε άλλη βάση την επαφή μας και ενισχύονται τα συναισθήματα πληρότητας, ικανοποίησης και ευχαρίστησης.

Κάνοντας μια ανασκόπηση σε πλευρές του εαυτού μας, ας αποδεχθούμε τα λάθη μας και ας σκεφτούμε τα θετικά σημεία μας, τα οποία κάποιες φορές θεωρούμε δεδομένα ή ανεπαρκή. Τα δώρα μας ας είναι συμβολικά και ας επικεντρωθούμε περισσότερο στο δώρο της επικοινωνίας και της βοήθειας απέναντι στους συνανθρώπους μας.

Σε περίπτωση δυσκολίας αντιμετώπισης των συμπτωμάτων της "Κατάθλιψης των Χριστουγέννων" ή αν κάποιος γνωστός μας αντιμετωπίζει κάποια οργανική ή ψυχική διαταραχή, χρήσιμο είναι να αναζητήσουμε την επιστημονική βοήθεια ενός ψυχολόγου που ίσως μέχρι τώρα αναβάλλαμε.

Η επαφή με τον εαυτό μας, η ρεαλιστική σκέψη και η επαφή με τους γύρω μας προσφέρει μια διαφορετική αισιόδοξη οπτική γωνία για αυτές τις γιορτές αλλά για το μέλλον.

Η μοναξιά είναι ένα καλό μέρος για να
επισκεφτείς, αλλά ένα άσχημο μέρος για να
μείνεις

Josh Billings 1885

Μεγαλώνοντας ηλικιακά αλλά και εμπειρικά υπήρχε η διαπίστωση ότι κάποιοι ορισμοί ή ιδιότητες που ακούγαμε από μικρή ηλικία και στην πορεία νιώθαμε ένα φόβο και μία διστακτικότητα, να αλλάζει να μετατρέπεται σε μία πιο προσωπική τοποθέτηση – εικόνα. Για την έννοια λοιπόν Μοναξιά πάνε αρκετά χρόνια που έχει βρει ως ερμηνεία την διάσταση που πραγματικά της ανήκει στην ζωή μου, στην καθημερινότητα μου, στην εργασία μου. Δεν είναι κάτι που φοβίζει ότι θα μεταδοθεί, ή ότι είναι κάτι που όποιος το έχει αλίμονο του...την έβαψε!!! ...και κάτι ακόμα δεν είναι –απαραίτητα- ο προθάλαμος για να εισχωρήσει κάποιος στην κατάθλιψη. Άλλο μοναξιά και άλλο «νιώθω μόνος, ή μόνη». Μπορούμε να συζητάμε πάρα πολλές ώρες για αυτό το θέμα και ο καθένας να έχει να παραθέσει την δική του ξεχωριστή τοποθέτηση, ιδέα, ερμηνεία, ανάλογα το πως την βιώνει στην ανάλογη περίοδο της ζωής του. .

Ακούγεται συχνά ότι η μοναξιά είναι το συναίσθημα της εγκατάλειψης από τους άλλους........αν μείνει κάποιος μόνο σ' αυτή την ιδέα και δεν ανιχνεύσει να δει τι τον οδηγεί εντέλει να μένει σ' αυτή την άποψη τότε είναι πολύ πιθανό τα περισσότερα πράγματα στην ζωή του να τα σχετίζει με τους άλλους αλλά ακόμα και να τα τοποθετεί ότι οι άλλοι ευθύνονται για ότι εκείνοι νιώθουν. Λέμε κάποιες φορές ότι μία ανθρώπινη οντότητα είναι χρήσιμο, είναι υγιές να βρίσκεται και μόνος του, να μένει μόνος του, να αποζητά την επαφή με τον εαυτό του, χωρίς αυτό να παρερμηνευθεί ότι αποζητούμε την απόσυρση από το σύνολο και επιδιώκουμε απόμερες σκέψεις και σχέσεις. Κάνοντας κάποιος διάλογο με τον εαυτό του συλλογίζεται αλλά και μαθαίνει τις δικές του διαστάσεις, ακούει τα θέλω του, τις ανάγκες του χωρίς απαραίτητα αυτό να είναι εγωιστικό ή απόμακρο. Μία υγιής κατάσταση είναι να καταφέρνει κάποιος να μοιράζεται με τους γύρω του συναισθήματα, ιδέες, απόψεις αλλά να υπάρχει και μία δυναμική μέσα του που να την ακούει, να την σέβεται, να την λαμβάνει απόλυτα σοβαρά υπόψην του και στο τέλος ο ίδιος θα κρίνει και θα αποφασίσει τι είναι να ακολουθήσει.

Η έννοια της μοναξιάς απασχολούσε πάντα τα δρώμενα, υπήρχαν περίοδοι και φάσεις που η κατάσταση αυτή μεγεθύνονταν και γίνονταν αρκετός ντόρος γύρω της, άλλοτε πάλι είχε μία πιο πραγματική διάσταση στην καθημερινότητα της. Πλέον βλέπουμε την μοναχικότητα που νιώθουν και βιώνουν οι άνθρωποι να ενσωματώνεται στην ζωή τους, στην απλή καθημερινότητα τους και να πορεύονται μ' αυτήν έχοντας στην πλάτη τους την δυσκολία να την αλλάξουν να την μετατρέψουν. Δεν είναι μόδα της εποχής η μοναξιά, είναι κάτι που πλέον είναι έντονα εμφανές, δεν υπάρχει κάποια προσπάθεια να συγκαλυφτεί και να κρυφτεί διότι πολύ απλά οι άνθρωποι την «χρησιμοποιούν» σαν επίσημη ενδυμασία στην καθημερινότητα τους και αυτό φαίνεται στην ίδια τους την όψη, στο πρόσωπο τους, στις εκφράσεις τους, στο βλέμμα, στον τρόπο που σκέφτονται και εκθέτουν με λόγια το περιεχόμενο της σκέψης τους. Ας τα δούμε όμως λίγο πιο συγκεκριμένα τα πράγματα!!

Εκφράσεις όπως «είμαι μόνος μου», «τα κάνω όλα μόνη μου», «πάντα νιώθω να είμαι μόνος», «τελικά όσο μεγάλη παρέα και να έχω στο τέλος καταλήγω να είμαι μόνος μου», «μόνος μου, μόνος μου, μόνη μου.........», δείχνουν ένα αποκλεισμό αλλά και μία τιμωριτικότητα απέναντι στον ίδιο τον εαυτό. Παρατηρώντας κάποιους ανθρώπους που βιώνουν μέσα τους αυτές τις ιδέες φαίνονται ξεκάθαρα και στην όψη τους αυτό που νοιώθουν ακόμα και να μην το πουν, που μπορεί τις περισσότερες φορές να μην το εκδηλώσουν και να δείξουν ακριβώς το αντίθετο δηλαδή να είναι πρόσχαροι, πολλοί ενεργητικοί και ξαφνικά να νιώσουν μία δυσκολία να συνεχίσουν να εκφράζουν εκείνο που προολίγου έκαναν και να «βυθιστούν» στο συναίσθημα της μοναχικότητας τους. Υπάρχουν άνθρωποι που για πολλά χρόνια επιλέγουν να ζουν την μοναχικότητα τους μέσα από τρόπους ζωής, ή ακόμα καταστάσεις που νιώθουν ή πιστεύουν ότι τους βοηθούν και τους βγάζουν από κυκεώνες. Μεγαλώνουν, δημιουργούν οικογένειες, εργάζονται, κοινωνικοποιούνται, εξελίσσονται παράλληλα με την άλλοτε κρυφή και άλλοτε φανερή αδυναμία τους, εκείνη που μέσα της νιώθουν λύτρωση, αγαλλίαση και ζεστασιά...την μοναξιά τους. Κάποιοι άνθρωποι τους αρέσει να ξεχνιούνται και να συμπορεύονται παρέα με το ποτάκι τους (όπως το αποκαλούν), να λένε ιστορίες, να τους ακούν, να θέλουν μάλιστα να έχουν κοινό που να τους ακούει αλλά μέχρις εκεί, δεν αποζητούν την έπαρση ή τα μπράβο, ο φίλος τους είναι ένα ποτήρι γεμάτο με συναισθήματα δυσεπίλυτα, χωρίς βουή, χωρίς κριτική, φίλος στα καλά και στα δύσκολα, απομονώνονται και απολαμβάνουν την βουβή συντροφιά του. Υπάρχει μία άλλη κατηγορία ανθρώπων που την μοναχικότητα τους την βιώνουν με το να αντιπαθούν την κοινωνία στην οποία βρίσκονται, τον κόσμο, να έχουν θυμό ακόμα και για τους γονείς τους που τους έφεραν στην ζωή, αρκετοί άνθρωποι από αυτούς το εκδηλώνουν στο πρόσωπο τους την δυσαρέσκεια τους για τους γύρω τους. Δεν μένουν ευχαριστημένοι με πολλά πράγματα και για οτιδήποτε τους συμβαίνει το προβάλλουν σε εξωγενείς παράγοντες, όπως στην κοινωνικοοικονομική τους θέση, ή η ατυχία που βιώνουν σε πολλούς παραμέτρους των επιλογών τους. Οι άνθρωποι αυτοί νιώθουν μόνοι εξαιτίας της δυσκολίας τους να ανήκουν κάπου με αισιόδοξο τρόπο και να βρίσκουν πηγές ευχαρίστησης και όχι ενός έντονου και συνεχόμενου θυμικού συναισθήματος..

Μεγαλώνοντας κάποιος με την πεποίθηση «τι δεν μπορώ να κάνω ή τι δεν μου ταιριάζει» υιοθετούν την έννοια «δεν» μ' αυτή πολλές φορές πορεύονται, η δυσκολία τους είναι πολύ μεγάλη να μείνουν στο τι μπορούν να καταφέρουν και αυτόματα το αρνητικό κάνει την εμφάνιση του. Το «δεν» αμέσως υποδηλώνει άρνηση, απόρριψη, απαισιοδοξία και απογοήτευση, όλα εκείνα δηλαδή που κάνουν έναν άνθρωπο να επιβεβαιώνει μόνος του τον κανόνα ότι «τίποτα δεν μπορεί να καταφέρει». Βέβαια σημαντικό ρόλο έχουν και οι πηγές ώστε να δημιουργηθούν στον άνθρωπο αυτές οι πεποιθήσεις, για παράδειγμα μία κοπέλα που πάντα μεγάλωνε με την έκφραση «εσύ να προσέχεις, να μη γίνεις σαν τις άλλες» και παράλληλα «πρόσεξε γιατί έτσι όπως κάνεις ποιος θα σε πάρει εσένα» ή « με τα μυαλά που κουβαλάς θα μείνεις στο ράφι»!! σ' ένα μεγάλο ποσοστό φοβάται να είναι και να φέρεται αληθινά, να είναι δηλαδή ο εαυτός της, καταρχήν δεν ξέρει ποιος είναι ο δικός της εαυτός και αυτό δημιουργεί μία εσώτερη μοναχικότητα, ένα κλείσιμο στον εαυτό, οι απαιτήσεις προς τους άλλους αυξάνονται χωρίς μέτρο, όλα γύρω της φαίνονται πολύ διαφορετικά και απλησίαστα οπότε εκείνο που σφυρηλατεί στον νου της είναι καλύτερα μόνη μου, αυτό πιστεύει ότι της επεφύλασσε η μοίρα της και μ' αυτό προχωρά. Για άλλους ανθρώπους η χαρτοπαιξία (ή γενικότερα ο τζόγος) είναι καταστροφή αλλά και σωτηρία, επιλέγουν την σχέση μαζί της για να επουλώσουν πληγές, ή ακόμα πιστεύοντας ότι κάτι θα αλλάξει, το ίδιο πιστεύουν και όσοι χρησιμοποιούν το αλκοόλ ως μέσο για να ξεφύγουν από τα δύσκολα και να επέλθουν στα εύκολα της δικής τους κλειστής μοναχικότητας. Ορισμένοι άνθρωποι αποδέχονται εκείνο που πιστεύουν ότι η μοίρα έχει ορίσει για εκείνους, συνειδητά δεν βλέπουν ότι οι ίδιοι έχουν «χτίσει» την ζωή τους με τα σταθμά που τους είναι οικεία, για παράδειγμα άνθρωποι που νιώθουν εγκλωβισμένοι μέσα σε σχέσεις που ουσιαστικά το εσωτερικό τέλμα έχει επέλθει, δυσκολεύονται αρκετά να το δουν και επιλέγουν για άλλη μία φορά να δεχτούν την κατάσταση ως η ανασφάλεια για το παρακάτω. Αρκετά ζευγάρια διατηρούν για πολλά χρόνια σχέση – γάμο αλλά ο καθείς προτιμά να κλειστεί στην δική του εσώτερη πραγματικότητα, όσο μελαγχολική και μοναχική μπορεί να είναι. Μπορεί να ακούγεται σκληρό αλλά κανένας μας κανένας δεν μπορεί να ευθύνεται για τον τρόπο ζωής του άλλου, η ευθύνη είναι καθαρά ατομική, απλά μας είναι πιο εύκολο και ανώδυνο να θέλουμε να πιστεύουμε ότι κομμάτι της ευθύνης έχει πάντα και ο άλλος!!

Οι τοίχοι που χτίζουμε γύρω μας για να κρατήσουν τη
λύπη μακριά, κρατούν απ' έξω και τη χαρά.

Jim Rohn 1930

ΕΠΙΛΟΓΗ ΝΑ ΖΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΜΟΝΟΣ

Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, η πλειονότητα των ανθρώπων που ζουν μόνοι τους είναι γυναίκες. Οι γυναίκες υπερτερούν επίσης σε αριθμό και στην τρίτη ηλικία, γιατί το 57% αυτών είναι από 75 χρόνων και πάνω. Αυτό εν μέρει εξηγείται από τη μακροζωία του γυναικείου φύλου σε αντίθεση με το αντρικό, γιατί σε πολλά απ' αυτά τα σπίτια κατοικούν χήρες.

Πολλοί απ' αυτούς που ζουν μόνοι το έχουν επιλέξει οι ίδιοι. Γιατί έτσι είναι πιο ευτυχισμένοι απ' όσο θα ήταν αν είχαν έναν μόνιμο σύντροφο, καθώς ανακαλύπτουν πως υπάρχουν πράγματα στη ζωή που μπορούν να εκτιμήσουν μόνον όταν είναι μόνοι. Μερικοί ζουν μόνοι επειδή είναι αδύνατο γι' αυτούς να συνεργαστούν στενά με άλλους. Για παράδειγμα, ζωγράφοι, μουσικοί και συγγραφείς βρίσκουν ότι η δημιουργική μοναξιά μπορεί να αξιοποιηθεί με εποικοδομητικό τρόπο.

Άλλοι, πάλι, μένουν μόνοι όχι από επιλογή, αλλά εξαιτίας ενός διαζυγίου ή ενός θανάτου. Στις περιπτώσεις αυτές, η μοναξιά μπορεί ν' αποβεί ένα πραγματικό πρόβλημα για κάποιον που έχασε το πρόσωπο στο οποίο είχε προσφέρει όλη του την αγάπη, την εμπιστοσύνη και την πίστη του.

Ανεξάρτητα απ' τον λόγο για τον οποίο εξαναγκάστηκαν ή θέλησαν κάποιοι να μείνουν μόνοι, το σημαντικό είναι ν' αντιληφθούν ότι η μοναχική ζωή σίγουρα έχει και επωφελή αποτελέσματα. Ας σκεφθούμε πως η μοναξιά για κάποιο διάστημα πιθανόν να μας βοηθήσει να κάνουμε τη ζωή μας πιο ξεκάθαρη και να βάλουμε σε σειρά τις προτεραιότητες μας. Βεβαίως πολλοί βρίσκουν ότι δεν είναι ουσιώδες γι' αυτούς να ζουν τη ζωή μέσω κάποιου άλλου ή να βασίζονται ολοκληρωτικά σ' έναν σύντροφο για ν' αποκτήσουν αίσθηση της ταυτότητας τους. O καθένας μπορεί να είναι ανεξάρτητος, αν είναι προετοιμασμένος να εξετάσει με ειλικρίνεια τι είναι εκείνο που ζητά από τη ζωή κι αν γνωρίζει πως ίσως χρειαστεί να δουλέψει σκληρά για να το αποκτήσει.

Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ

Αν αισθάνεσαι μοναξιά όταν είσαι μόνος,
έχεις κακή παρέα

Jean –Paul Sartre 1980

Εάν οι άνθρωποι δεν είχαν τόσες κοινωνικές ανασφάλειες για το προσωπικό τους μέλλον θεωρητικά δεν θα ένιωθαν τόσο έντονο πανικό να αποκατασταθούν από μία ηλικία και μετά. Βιολογικά, ψυχολογικά μπαίνουν στην διαδικασία να προάγουν άγχος για κάτι που ουδείς δεν ξέρει τι και πως θα έρθει. Ο φόβος της απόρριψης και η μοναξιά πολλές φορές πανικοβάλλουν τους ανθρώπους που τους οδηγούν να φέρονται και να σκέφτονται πολύ βεβιασμένα, σχεδόν παρορμητικά, ο έλεγχος και τα όρια εξαφανίζονται και μόνος στόχος μένει πλέον η αρχική σκέψη «δεν θέλω με τίποτα να μείνω μόνος». Τι συμβαίνει τότε; Το άτομο ζει μία ζωή γεμάτη φόβο, κακή διάθεση, χωρίς αυτοπεποίθηση (Κεραμιδά Ε). Όταν επέλθει αυτός ο φόβος και αυτή η ανησυχία τότε και οι επιλογές γίνονται βιαστικά και τις περισσότερες φορές όχι με το επιθυμητό αποτέλεσμα, αντί να φοβηθεί κάποιος την μοναξιά του, ας επιτρέψει τι είναι καλύτερο για εκείνον και πως θέλει να ζήσει, να συνάψει σχέσεις, όταν κάποιος συστήνεται με αγωνία για το προσωπικό του μέλλον έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες οι γνωριμίες του να εκπέμπουν αμοιβαίο σεβασμό, πληρότητα και αρμονικότητα.

ΜΟΝΟΣ ΣΕ ΕΝΑ ΠΛΗΘΟΣ ΑΠΟ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

Αρκετά συχνά ακούμε να εξομολογούνται οι άνθρωποι για το πόσο μόνοι νιώθουν ενώ περιστοιχίζονται από αρκετούς ανθρώπους στην καθημερινότητα τους. Η επιλογή αυτών των ατόμων μπορεί να γίνεται βιαστικά και κυρίως για να «μαλακώσουν» τις πιο σκληρές πτυχές τους, τις πιο δύσκολες, τις πιο απομονωμένες.........Ο μοναχικός άνθρωπος φορά ένα μανδύα και δύσκολα επιτρέπει κάποιον να περάσει αυτόν τον μανδύα. Είναι το κρυσφήγετό του, η άμυνα του...η επιλογή του. Μοναξιά νιώθουμε όταν είμαστε μόνοι μας σε ένα δωμάτιο (για να διαβάσουμε, να προετοιμαστούμε για κάτι...), μοναξιά νιώθουμε όταν είμαστε διαφορετικοί (ανάμεσα σε άλλες εθνικότητες...) ή όταν είμαστε πολύ καλύτεροι ή πολύ χειρότεροι σε κάποια πράγματα από άλλους. Αλήθεια, όταν είστε πολύ καλοί το μοιράζεστε, η δεν επιτρέπετε, να εκθέτετε τα «καλά σας κουσούρια;» Μήπως το φυλάτε κρυφό; Οι περισσότερες μοναξιές κρύβουν κάτι γοητευτικό, κρύβουν ερωτηματικά (Γαλανάκη, 2006)

Ας δούμε ποια είναι τα είδη μοναξιάς, τα σύνηθες είναι δύο: η συναισθηματική (συγκινησιακή) και η κοινωνική μοναξιά. Στις δύο κατηγορίες αυτές θα βρούμε υποκατηγορίες. Έτσι, έχουμε την κυριολεκτική μοναξιά, την επώδυνη μοναξιά, την απομόνωση αλλά και την ευεργετική μοναξιά, σαν απάντηση σε όλα τα παραπάνω (Gotesky,1965). Η απομόνωση είναι η εκούσια μοναξιά που την χρησιμοποιούμε για τις προσωπικές μας στιγμές, όπως είναι το διάβασμα. Ενώ η ευεργετική μοναξιά είναι εκείνη η περίπτωση μοναχικότητας κατά την οποία υπερβαίνουμε την συνείδηση της κατάστασης της μοναξιάς και απορροφούμαστε από την ομορφιά που μπορεί να μας προσφέρει ο καλός χρόνος με τον εαυτό μας (Γαλανάκη, 2006).

ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ Η ΜΟΝΑΞΙΑ

Έρευνες (Focus,13.5.03) έδειξαν ότι το 8% των γυναικών και το 3% των αντρών νιώθουν συνήθως μόνοι συχνά.

Ας δούμε τρόπους που βιώνουμε τη μοναξιά:

1. με οργή, εχθρότητα και εκνευρισμό.
2. με το αίσθημα του να μην νιώθουμε αποδεκτοί, το άγχος, τη σύγχυση, τη θλίψη και την αποθάρρυνση.
3. με εξάντληση και αίσθημα κενού, καθώς γινόμαστε παθητικοί και απόμακροι.
4. την απομόνωση.

Λόγοι μοναξιάς:

• διοχετεύει την πίεση που νιώθει σε επιλογές που του ταιριάζουν, άθληση, χόμπι, διάβασμα, μαγειρική...
• να προσπαθεί να ανήκει σε μία ομύγηρη ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα, ακόμα πιο προκλητικό είναι να συμμετέχει ακόμα και αν το αντικείμενο συζήτησης δεν είναι 100% της δικής του ιδιότητας.
• τα «πάθη» του να μπορεί να τα οριοθετεί χωρίς να γίνουν απαραίτητα τρόπο ζωής, όπως αναφερθήκαμε και παραπάνω η στάση που έχει κάποιος για την κοινωνία και με τον τρόπο που μεγαλώνει, ή η επιλογή για το «ποτάκι» του ή το «χαρτάκι».
• Αν η πηγή του να νιώθει κάποιος απέραντη και χρόνια μοναξιά, πηγάζει από εσώτερες και βαθιές ρίζες, θα μπορούσε να μιλήσει με κάποιον ειδικό του χώρου της ψυχικής υγείας. Θα βοηθηθεί στο να αφεθεί, να μοιραστεί, να νιώσει ισότιμος και όχι κάτι το διαφορετικό –'ίσως- άρα και απομονωμένος.

Αν βγάλουμε τη μάσκα απ' τη μοναξιά,
θα δούμε μόνο περηφάνια

Ας θυμηθούμε τις στιγμές που έτυχε να εγκαταλείψουμε κάποια δραστηριότητα επειδή δεν εξελισσόταν με τον τρόπο που θέλαμε αλλά και εκείνες που με αμέριστη περηφάνια καταφέραμε να υλοποιήσουμε με τελειότητα ότι είχαμε καθορίσει ως προτεραιότητα στην ζωή μας.

Είναι αλήθεια πως η τελειότητα ως διαδικασία εξέλιξης αποτελεί ένα σημαντικό και ταυτόχρονα απαραίτητο εργαλείο για την πρόοδο της ανθρώπινης φύσης.

Τι συμβαίνει όμως όταν ξεπερνούμε εκείνη την λεπτή διαχωριστική γραμμή που καθορίζει τα όρια ανάμεσα στην τελειότητα και την τελειομανία;

Το χαρακτηριστικό της τελειομανίας περιγράφει την τάση του ανθρώπου να θέτει ανέφικτους και μη ρεαλιστικούς στόχους προς επίτευξη προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να ικανοποιήσει άλλες διεργασίες κυρίως ψυχικού περιεχόμενου. Δίνοντας ένα παράδειγμα θα υποστηρίζαμε ότι, πολλοί άνθρωποι κοπιάζοντας να καταφέρουν όσα στην πραγματικότητα είναι αδύνατα, αποβλέπουν στην ενδυνάμωση της εικόνας του εαυτού.
Και μπορεί η τελειομανία να αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα των ανθρώπων που επιζητούν το άριστο, όμως δεν είναι αρκετό για να περιγράψει ολικά την δομική διάσταση εκείνων αφού, έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι τελειομανείς, είναι άνθρωποι που διαθέτουν συγκεκριμένα ψυχικά στοιχεία.

Αν λοιπόν τυχαίνει να μην συμβιβαζόμαστε με τίποτα λιγότερο από το τέλειο τότε, διακρινόμαστε από υψηλά επίπεδα άγχους και φόβου για οποιαδήποτε πιθανή αποτυχία αλλά και από αισθήματα ματαιότητας, αναξιότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Παραμένουμε άκαμπτοι και απαισιόδοξοι, νιώθουμε εύκολα ντροπή, θυμό και ενοχές, έχουμε μειωμένη αποδοτικότητα στις καθημερινές απαιτήσεις και υπερβολική πίστη στους κανόνες, στις ηθικές αξίες και στα «πρέπει».

Ο απόλυτος και αρνητικός τρόπος σκέψης που διαθέτουμε, από την μια πλευρά μας ωθεί στην υιοθέτηση διαφορετικών εξαρτητικών συμπεριφορών τις οποίες εκδηλώνουμε κυρίως μέσα από τον θαυμασμό που νιώθουμε για τα επιτεύγματα των άλλων ανθρώπων και από την άλλη, μας κρατά εγκλωβισμένους στον φαύλο κύκλο της τελειομανίας.

Πιο συγκεκριμένα, στηριζόμενοι στην αρνητική εικόνα για τον εαυτό, αρχικά καθορίζουμε υψηλούς στόχους, τους οποίους αδυνατούμε να φέρουμε εις πέρας, όχι εξαιτίας της ανικανότητας μας αλλά λόγω της ανέφικτης ιδιότητας αυτών. Αφού συνειδητοποιήσουμε ότι δεν καταφέραμε να φθάσουμε στο τέλειο, εκφράζουμε την δυσαρέσκεια μας με πεποιθήσεις μειωμένης παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας οι οποίες με την σειρά τους αυξάνουν τα επίπεδα της χαμηλής αυτοεκτίμησης, του άγχους και της καταθλιπτικής διάθεσης. Κατά συνέπεια, αναδιαμορφώνουμε την προσπάθεια μας θέτοντας νέους και υψηλότερους στόχους προς ολοκλήρωση.
Σύμφωνα με τον Flett και τους Καναδούς επιστήμονες, τρεις είναι οι βασικοί τύποι προσωπικότητας των τελειομανών.

Οι τελειομανείς με αυτό-προσανατολισμό, δηλαδή οι άνθρωποι που κοπιάζουν για την τελειότητα του εαυτού καθορίζοντας υψηλά πρότυπα επιτυχίας τα οποία καταλήγουν στην εκδήλωση συμπτωμάτων κατάθλιψης και διατροφικών διαταραχών.
Οι τελειομανείς με εξωτερικό προσανατολισμό δηλαδή εκείνοι που αναζητούν την τελειότητα από τους άλλους ανθρώπους απαιτώντας να είναι τέλειοι με συνέπεια να νιώθουν δυσαρεστημένοι στις διαπροσωπικές σχέσεις, ιδιαίτερα στις σεξουαλικές, εξωτερικεύοντας συχνά συναισθήματα έντονου θυμού.
Και, οι τελειομανείς με κοινωνικό προσανατολισμό, δηλαδή τα άτομα που πιστεύουν ότι οι άλλοι αναμένουν την τελειότητα από τον εαυτό τους εκδηλώνοντας υπερβολικό άγχος, αντιδράσεις κατάθλιψης και συμπτώματα διατροφικών διαταραχών.

Οι αιτίες της τελειομανίας φαίνεται να έχουν τις ρίζες τους στην παιδική ηλικία. Αν λάβουμε υπόψη την θεωρία του συμπεριφορισμού περί υιοθέτησης της συμπεριφοράς και διαμόρφωσης της προσωπικότητας μέσα από την μίμηση και την μάθηση, θα λέγαμε ότι οι άνθρωποι που τρέφονται από την τελειομανία, εξελίχτηκαν σε ένα αυστηρό, επικριτικό και ψυχρό συναισθηματικά οικογενειακό περιβάλλον το οποίο στηριζόταν στην μειωμένη αποδοχή και στις υψηλές απαιτήσεις των απόλυτων και αντίστοιχα τελειομανών γονεικών προτύπων. Η διαντίδραση στο συγκεκριμένο οικογενειακό περιβάλλον φέρνει ως συνέχεια οι ίδιοι, στην ενήλικη ζωή τους, να αναζητούν ανθρώπους που διαθέτουν εκείνα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που θα αποτελέσουν τις βάσεις για την δημιουργία νέων ανταγωνιστικών σχέσεων οι οποίες θα διαμορφώσουν την καλύτερη ιδανική κατάσταση για την διατήρηση της τελειομανίας.

Βέβαια, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις κατά τις οποίες οι άνθρωποι ανατράφηκαν σε οικογενειακά περιβάλλοντα που δεν περιείχαν τις αναφερθέντες συνθήκες αλλά στην σχολική ζωή, συνδιαλέχτηκαν με απαιτητικές, επικριτικές και τελειοθηρικές προσωπικότητες εκπαιδευτικών οι οποίες ήταν ικανές να αποτελέσουν δυνατά πρότυπα και να ενισχύσουν την υιοθέτηση της τελειομανής συμπεριφοράς.

Πρόσθετα, η τελειομανία συναντάτε ως ψυχολογικό σύμπτωμα σε ορισμένες ψυχικές διαταραχές όπως είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας, η νευρική ανορεξία, οι αγχώδεις διαταραχές και οι διαταραχές της διάθεσης.

Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας, ο άνθρωπος που υποφέρει από την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας διακρίνεται από τελειοθηρία σε βαθμό που είναι ανίκανος να ολοκληρώσει μια προγραμματισμένη δραστηριότητα αφού δεν πληρούνται οι δικές του αυστηρές προδιαγραφές.

Ενώ, στις γυναίκες που πάσχουν από νευρική ανορεξία καταγράφεται η τάση για τελειοθηρία στα πλαίσια της προσδοκίας τους να αποτελούν ή να μοιάζουν στο «ιδανικό» πρότυπο που εκείνες έχουν καθορίσει υποστηρίζοντας την πεποίθηση ότι χρειάζεται να είναι τέλειες για να αγαπηθούν από το περιβάλλον τους.

Και, οι άνθρωποι που υποφέρουν από τις αγχώδεις διαταραχές ή τις διαταραχές της διάθεσης πολλές φορές εκφράζουν την ανησυχία και τον φόβο που νιώθουν για το μέλλον σε τελειοθηρικές τάσεις και άγχη που αφορούν στην απόδοση τους χωρίς όμως να αποκλείεται η διαπίστωση ότι η τελειοθηρία ως χαρακτηριστικό είναι αρκετή να αυξήσει τα επίπεδα του στρες και της δυσαρέσκειας στην καθημερινότητα τους επιφέροντας τις αναμενόμενες αντιδράσεις.

Και μπορεί φαινομενικά, η τελειομανία να δρα ενισχυτικά ωθώντας τον άνθρωπο στην εκπλήρωση των στόχων του ωστόσο, μακροπρόθεσμα αποδεικνύεται ότι επιδρά καταστροφικά αφού, σταδιακά καταλήγει σε έκπτωση της λειτουργικότητας του ανθρώπου, σε στατικότητα και σε ψυχικές παθήσεις.

Και αν αποδεχτούμε ότι προσπαθώντας να αποφύγουμε μια ενδεχόμενη αποτυχία, εστιάζουμε στα λάθη μας, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσουμε συνειδητά ή ασυνείδητα στην εξέλιξη μας οτιδήποτε αρνητικό δεν θέλουμε να συμβεί.

Μα το πιο σοβαρό από όλα είναι ότι φοβούμενοι τις επιπτώσεις μιας λανθασμένης επιλογής, αποφεύγουμε τον πειραματισμό, απαγορεύοντας ταυτόχρονα σε εμάς το δικαίωμα της απόκτησης νέων εμπειριών.
Υπό την θεώρηση των συνεπειών της τελειομανίας, αποδεικνύεται ότι είναι περισσότερο αποδοτικό να ζούμε χωρίς την ψευδαίσθηση της, επιλέγοντας όμως την τελειότητα ως εφαλτήριο για την ατομική μας ανάδυση.

Για αυτό είναι αποδοτικό, να ανιχνεύσουμε τις υπερβολικές και συνάμα απαιτητικές πεποιθήσεις που οδηγούν στην ανάγκη της τελειομανίας και, αντικαθιστώντας αυτές με περισσότερο ρεαλιστικές, να επιλέξουμε εναλλακτικές διαδρομές προσωπικής εξέλιξης.

Ωφελεί εξίσου να παρατηρήσουμε αντικειμενικά τα κίνητρα των συμπεριφορών μας ώστε να αντιληφθούμε καλύτερα τις επιλογές μας και να εκτιμήσουμε περισσότερο τον εαυτό μας.
Προσπαθώντας να μην είμαστε τέλειοι, αφ ενός αδιαφορούμε για την κριτική άποψη των άλλων και αφ ετέρου, μαθαίνουμε να αγαπάμε τα λάθη μας τα οποία αν αξιολογηθούν καταλλήλως θα αποτελέσουν σημαντικά σημεία αλλαγής.

Επίσης, αν ορίζουμε εφικτούς στόχους σύμφωνα με τις προσωπικές μας αξίες, μειώνουμε αισθητά το άγχος που νιώθουμε κάθε φορά που καλούμαστε να εκπληρώσουμε οποιαδήποτε υπερβολική απαίτηση.

Και αν καταφέρουμε να μην νοιαζόμαστε τόσο για την υλοποίηση των στόχων αλλά να απολαμβάνουμε την διαδικασία της πραγματοποίησης αυτών τότε, θα νιώσουμε πιο ήρεμοι και σίγουροι για εμάς αφού, θα ενδιαφερόμαστε πιο πολύ για την έκφραση των επιθυμιών και την κάλυψη των προσωπικών μας αναγκών.

Γιατί από οποία οπτική και αν το δούμε, τελικά θα διαπιστώσουμε ότι πάνω από όλα είμαστε άνθρωποι και ως ανθρώπινα όντα διατηρούμε πάντα το δικαίωμα της λανθασμένης επιλογής!

Γράφει: Ελισάβετ Γεωργίου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Καριέρας

"Οργανικά φαίνεται να μην έχετε τίποτα, μάλλον άγχος είναι! Φροντίστε να ξεκουραστείτε και να μειώσετε το άγχος σας".

Μόλις πήρατε μια συνηθισμένη διάγνωση για τον επίμονο πόνο που είχατε αλλά δυστυχώς το πρόβλημα θα παραμείνει γιατί δεν πήρατε μια συγκεκριμένη θεραπευτική αγωγή που θα σας το λύσει.

Ακούσατε αυτό που ξέρετε αλλά δεν ακούσατε αυτό που χρειάζεστε. Πώς μπορείτε να μειώσετε το άγχος;

To άγχος είναι ένα αδιαμφισβήτητο στοιχείο στη ζωή μας, το θέμα τελικά που πρέπει να αναρωτηθούμε είναι τι συγκεκριμένα μας αγχώνει και πώς το άγχος μΑς επηρεάζει.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες που περιγράφουν τις πηγές άγχους όπως επίσης και αρκετές κλίμακες που μπορεί κάποιος να μετρήσει το άγχος του. Τι είναι αυτό που αγχώνει εσάς; Έχετε αναρωτηθεί τι σας προκαλεί άγχος;

Γεγονότα, συνήθειες, άνθρωποι, χαρακτηριστικά σας; Καταγράψτε σε ένα χαρτί πότε νιώθετε άγχος και πόσο συχνά. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να βρείτε τις δικές σας πηγές και να μην ταυτίζεστε με πράγματα που αγχώνουν όλους ή απλά τους άλλους. Εστιάζοντας στα δικά σας, τότε μόνο μπορείτε να τα αναγνωρίσετε και στη συνέχεια να τα επιλύσετε!

Στην ίδια σελίδα καταγράψτε τι σας συμβαίνει όταν αγχώνεστε. Πώς επιδρά το άγχος στο σώμα σας, στο μυαλό σας, στη διάθεσή σας ακόμα και στη συμπεριφορά σας; Το σώμα είναι το πρώτο που μας κρούει το καμπανάκι του άγχους. Το κεφάλι πονάει, τα άκρα ιδρώνουν, το στομάχι σφίγγεται, η κοιλιά διαμαρτύρεται, η καρδιά χτυπά δυνατά και γρήγορα, η αναπνοή κόβεται και το σώμα λούζει κρύος ιδρώτας.

Θα μπορούσα να προσθέσω πολλά ακόμα αλλά σας αφήνω να συμπληρώσετε τα δικά σας. Παρατηρήστε το σώμα σας όταν αγχώνεστε και θα διαπιστώσετε ότι δεν σας πονούν τυχαία κάποια σημεία. Είναι αυτά που αντιδρούν πρώτα σε μια στρεσογόνα κατάσταση. Βέβαια και το μυαλό μας αντιδρά. Ξεχνάμε, κολλάμε, δεν μπορούμε να αποφασίσουμε, κάνουμε λάθη και σίγουρα στο τέλος μένουμε με  μια ζαλάδα. Η διάθεσή μας αλλάζει και όχι προς το καλύτερο. Η συμπεριφορά μας μπορεί να γίνει εριστική, επιθετική, προσβλητική και άλλα, όχι τόσο κολακευτικά.

Τι είναι αυτό που συνηθίζετε να κάνετε όταν νιώθετε μεγάλη πίεση; Ρωτήστε συνεργάτες και φίλους για το πώς σας βλέπουν να αντιδράτε σε καταστάσεις πίεσης. Οι πληροφορίες που θα σας δώσουν θα σας ξαφνιάσουν.

Έχετε κάνει τα πρώτα βήματα διάγνωσης για να μπορέσετε έτσι να προχωρήσετε και στην αντιμετώπιση. Οι τεχνικές χαλάρωσης, αναπνοής και συγκέντρωσης είναι κάποιοι τρόποι που μπορούν να σας βοηθήσουν άμεσα, γρήγορα και αποτελεσματικά.

Επίσης, τα χόμπι ως τρόποι εκτόνωσης και αναπλήρωσης της ενέργειάς σας θα σας βοηθήσουν να βρείτε πάλι τη δύναμη να αντιμετωπίσετε κάθε κατάσταση που σας αγχώνει!

Ελισάβετ Γεωργίου
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Καριέρας
www.be-yourself.gr

Γράφει: Χαρά Γ. Νομικού, Κλινική Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος, Διδάκτωρ Ψυχοπαθολογίας Πανεπιστημίου ii «Le Mirail», Post DOC. cerpp toulouse- FRANCE

Μερικές φορές η ζωή μας φαίνεται βουνό με τα πάνω της και τα κάτω της και εμείς νιώθουμε αδύναμοι να ανταποκριθούμε. Μοιραία, λοιπόν, κάποιοι άνθρωποι δεν αντέχουν το συνεχές ανεβοκατέβασμα και αναπτύσσουν κατάθλιψη. Παρ' όλα αυτά, η ζωή στον 21ο αιώνα μπορεί να είναι συναρπαστική, αρκεί να τη ρυθμίσετε σωστά.

Αν αισθάνεστε «πεσμένοι», μπορείτε να το αντιμετωπίσετε ουσιαστικά με κάποιες, αποδεδειγμένα, αποτελεσματικές μεθόδους. Το να τριγυρνάτε μέσα στο σπίτι κλαψουρίζοντας είναι ο καλύτερος τρόπος για να πάθετε κατάθλιψη. Η λύση; Φύγετε από το σπίτι. Δεν έχει σημασία πού θα πάτε, αρκεί να κάνετε κάτι δραστήριο. Τι μπορείτε να κάνετε; Μια βόλτα στα μαγαζιά, έναν περίπατο ή μια επίσκεψη σε έναν καλό σας φίλο. Ενθαρρύνετε τον εαυτό σας σε δραστηριότητες που σας προσφέρουν ευχαρίστηση.

Ξεκινήστε ένα ημερήσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων το οποίο θα περιλαμβάνει υποχρεώσεις αλλά και ευχάριστες στιγμές. Στην αρχή ίσως να σας είναι δύσκολο να το εφαρμόσετε, όμως η προσπάθεια είναι που φέρνει την αλλαγή.

Το να αισθάνεται κανείς λυπημένος είναι απόλυτα φυσιολογικό, αρκεί βεβαίως να δίνει στα προβλήματα τις αληθινές τους διαστάσεις. Πρέπει να καταλάβετε ότι τα άσχημα αισθήματα είναι προσωρινά -δεν υπάρχει κανένας λόγος να λυπάστε επειδή είστε... λυπημένοι, διότι απλώς αισθάνεστε ακόμα πιο άσχημα.

Όταν η διάθεσή σας είναι... μαύρη, τίποτε δεν σας φαίνεται ευχάριστο. Προσπαθήστε λοιπόν να θυμηθείτε κάτι που παλαιότερα σας ευχαριστούσε. Δεν αρκεί, εν τούτοις, η ανάμνηση για να βελτιωθεί η ψυχική σας διάθεση, καλό είναι να το εφαρμόσετε κιόλας. Προσπαθήστε να αναγνωρίζετε ακόμα και τα μικρά αισθήματα ευχαρίστησης που μπορεί να νιώσετε.

Όταν σας έρχονται στο μυαλό αρνητικές σκέψεις, θα πρέπει να γίνεται συνειδητή προσπάθεια να τις αμφισβητήσετε. Οι θλιβερές σκέψεις όσο παραμένουν αυξάνουν τη δυστυχία σας.

Πάντοτε βοηθάει το να μοιράζεστε τα αισθήματά σας με κάποιον. Μιλήστε με κάποιον που νοιάζεται για σας και εξηγήστε του τι σας βασανίζει. Μάθετε να εκφράζεστε με λόγια. Εκφράστε με λόγια τα συναισθήματά σας.

Αν μιλώντας για τα προβλήματά σας αισθανθείτε την ανάγκη να κλάψετε, αφήστε τα δάκρυα να κυλήσουν ελεύθερα από τα μάτια σας. Το κλάμα είναι ένας θαυμάσιος τρόπος για να ξεσπάσετε -κυρίως όταν ξέρετε για ποιο λόγο κλαίτε. Σταματήστε το κλάμα αν γίνεται καθημερινά και είναι μια μόνιμη έκφραση αυτολύπησης.

Πολλές φορές, η συνειδητοποίηση της ρίζας του προβλήματος καταπραΰνει τον θυμό, την οργή και την πίκρα που αισθάνεται κανείς. Όταν καταλάβετε ποιο είναι το πρόβλημα, θα μπορέσετε να βρείτε τρόπους για να το αντιμετωπίσετε.

Η φυσική άσκηση παίζει αντικαταθλιπτικό ρόλο. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η άσκηση βοηθάει στην καταπολέμηση της κακής ψυχικής διάθεσης. Είναι μια πολύ καλή μέθοδος για να απαλλαγείτε επίσης από την ένταση.

Μερικές φορές η διασταύρωση των εικασιών με την αλήθεια αποτελεί την καλύτερη απόδειξη για το πόσο λάθος σκεφτόμαστε και ενεργούμε. Αν π.χ. υποπτεύεστε ότι ο σύζυγός σας δεν είναι και τόσο πιστός, μιλήστε μαζί του. Ισως ανακαλύψετε ότι οι υποψίες σας είναι αβάσιμες.

Αν υποπτεύεστε ότι η αιτία των προβλημάτων σας είναι το άγχος και η κούραση, προσπαθήστε να χαλαρώσετε. Ένα ζεστό αφρόλουτρο και ένα καλό μασάζ ποτέ δεν έβλαψαν κανέναν.

Δεν μπορείτε να βασιστείτε στην κρίση σας όταν έχετε κατάθλιψη. Αναβάλετε λοιπόν τις σημαντικές αποφάσεις για αργότερα.

Είσαι όσο αισθάνεσαι

Τελικά, μπορεί η έκφραση «είσαι όσο αισθάνεσαι» να μην είναι και τόσο κλισέ, υποστηρίζουν Αμερικανοί επιστήμονες. Το πώς νιώθει κανείς έχει άμεση επίδραση στην πνευματική αλλά και φυσική του κατάσταση. Τα σημάδια γήρανσης μπορεί να πείσουν το άτομο να αλλάξει τον τρόπο ζωής του. Αυτό συμβαίνει στους περισσότερους ανθρώπους. Η έρευνα, που έγινε σε δείγμα 504 ατόμων ηλικίας 70-85 ετών και δημοσιεύεται στο Journal of Communications, έγινε από ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Τσάρλεστον στο Ιλινόις. Στόχος τους ήταν να εντοπίσουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της διαδικασίας γήρανσης. Το 83% των συμμετεχόντων στην έρευνα είπε ότι με τα πρώτα σημάδια γήρανσης τροποποίησαν τη ζωή τους, είτε αλλάζοντας τα χόμπι τους (π.χ. από τένις σε μπίνγκο) είτε το ντύσιμό τους (πάντα σε πιο συντηρητικό). Το 70% είπε ότι περνούσε περισσότερο χρόνο στο σπίτι. «Οι περισσότεροι παθαίνουν μελαγχολία όσο περνούν τα χρόνια. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο το 7% επέλεξε να ασκείται περισσότερο, όπως και να τρώει πιο υγιεινά», είπε η επικεφαλής της έρευνας, δρ Σέρι Χόλαντεϊ.

Χαρά Γ. Νομικού
Κλινική Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Υγεία και Επιστήμη, Εφημερίδα Ελευθεροτυπία

Τι είναι ο θυμός και γιατί θυμώνουμε;

Ο θυμός είναι ένα από τα πολλά συναισθήματα που νιώθουμε όλοι οι άνθρωποι. Όπως νιώθουμε χαρά, θλίψη, απογοήτευση, φόβο έτσι νιώθουμε και θυμό. Συνεπώς ο θυμός είναι ένα πανανθρώπινο και φυσιολογικό συναίσθημα, το οποίο μπορούμε να το νιώσουμε από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Είναι στην ουσία, η συναισθηματική μας αντίδραση σε διάφορα ερεθίσματα που έχει ως βασικό σκοπό την «πάλη» και την «υπεράσπιση» του εαυτού, καθώς το ερέθισμα που μας προκαλεί το θυμό το έχουμε αντιληφθεί ως επιθετικό και «εχθρικό». Κάθε άνθρωπος θυμώνει για διαφορετικούς λόγους. Μπορεί να θυμώνουμε με τους άλλους, με τις καταστάσεις (το αφεντικό μας, το σύντροφό μας, τον φίλο μας, τους γονείς μας, την κυβέρνηση και πολλά άλλα) αλλά και ακόμα με τον ίδιο μας τον εαυτό. Το ερέθισμα που μας προκαλεί το θυμό μπορεί να είναι εξωτερικό ή ακόμα και εσωτερικό όπως κάποια αρνητική σκέψη (π.χ. «δεν μπορεί να μου μιλάει αυτός έτσι»).

Πως ξεσπάμε;

Η διαδικασία που μας οδηγεί στο να νιώσουμε θυμό είναι ίδια σε όλους τους ανθρώπους. Ο τρόπος που εκφράζουμε το θυμό είναι αυτό που ποικίλει ανάμεσα στους ανθρώπους αλλά και στις περιστάσεις. Πάντα υπάρχει ένα ερέθισμα που μας πυροδοτεί να κάνουμε σκέψεις. Το πώς θα ερμηνεύσουμε εμείς του ερέθισμα αυτό αποτελεί και τον καθοριστικό παράγοντα για το αν θα νιώσουμε θυμό ή όχι. Οι συχνότερες σκέψεις που μας οδηγούν σε εκρήξεις οργής είναι:

Αυτές οι σκέψεις καθορίζουν την επόμενή μας κίνηση, δηλαδή τον τρόπο που θα εκφράσουμε το θυμό μας. Το ξέσπασμα του θυμού ποικίλει. Μπορεί να εκφραστεί με μία ήπια αντίδραση ως και με ένα ξέσπασμα που ξεφεύγει από τον έλεγχο. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις εκφράζεται μέσα από μία «επιθετική» συμπεριφορά στην οποία συμμετέχει τόσο το σώμα όσο και η σκέψη και τα συναισθήματά μας. Ο θυμός μας μπορεί να μην εκφραστεί και να καταπιεστεί. Άλλες φορές μπορεί να εκφραστεί έμμεσα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις ο θυμός μας μπορεί να εκφραστεί με ένα ξέσπασμα. Συνήθως το συναίσθημα του θυμού συνοδεύεται και αισθήσεις όπως:

Αυτές οι αντιδράσεις κλιμακώνουν τα αισθήματα θυμού και πυροδοτούν περαιτέρω αρνητικές σκέψεις και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος θυμού που όλο και εντείνεται. Αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές που βγαίνουν εκτός ελέγχου. Το άτομο μπορεί να φωνάζει, να βρίζει, να χτυπάει αντικείμενα ή να γίνει επιθετικό προς τα άτομα με τα οποία εκείνη τη στιγμή συνομιλεί. Πολλές φορές οι άνθρωποι που έχουν εκρήξεις οργής αναφέρουν ότι λένε και κάνουν πράγματα για τα οποία αργότερα νιώθουν ντροπή και ότι τη στιγμή της έκρηξης βιώνουν μία θόλωση όπου νιώθουν ότι δεν έχουν έλεγχο των αντιδράσεών τους.

Η υγιής πλευρά του θυμού

Καθώς ο θυμός είναι πανανθρώπινο συναίσθημα δεν μπορεί παρά να είναι και φυσιολογικό όταν κατευθύνεται προς το σωστό ερέθισμα, όταν προασπίζει τον εαυτό και όταν εκδηλώνεται σε τέτοιο βαθμό και συχνότητα ώστε να μην αποτελεί εμπόδιο στις διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου. Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν διαφορετικούς τρόπους κάθε φορά για να εκφράσουν το θυμό τους άλλωστε σίγουρα δεν μπορούμε να ξεσπάμε για οτιδήποτε μας συμβεί και σε οποιαδήποτε περίσταση. Ο τρόπος που θα επιλέξει κανείς να εκφραστεί, εξαρτάται κατά πολύ από τον τρόπο που θα αξιολογήσει τις συνθήκες, και το ερέθισμα που τον θυμώνει. Έτσι άλλες φορές μπορεί να το εκφράσει άμεσα, ενώ άλλες να καταπιέσει τα συναισθήματά του ή ακόμα και να προσπαθήσει να ηρεμήσει. Πάντως ο θυμός αποτελεί ένα σημαντικό τρόπο εκτόνωσης και διοχέτευσης της πίεσης που νιώθουμε. Αν δεν εκφράζαμε το θυμό μας θα ήμασταν σαν μία χύτρα ταχύτητος που δεν μπορεί να απελευθερώσει τον ατμό της. Τι θα γίνονταν στη συνέχεια; Θα έσκαγε το καπάκι!!!

Η δυσλειτουργική πλευρά του θυμού

Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις ο θυμός γίνεται το κυρίαρχο συναίσθημα στη ζωή του ανθρώπου, δεν μπορεί να το ελέγξει και αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις στις σχέσεις τους με τους άλλους (σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο). Συχνά, δεν το αντιλαμβάνεται το ίδιο το άτομο που παρουσιάζει τις εκρήξεις οργής αλλά το περιβάλλον του. Άλλες φορές μπορεί και το ίδιο το άτομο να αντιλαμβάνεται ότι όταν θυμώνει είναι εκτός ελέγχου, ή ακόμα και να φοβάται να θυμώσει γιατί δεν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του για το πόσο ακραία θα αντιδράσει.
Επιπλέον όταν ο θυμός καταλαμβάνει τόσο μεγάλο μέρος της καθημερινότητας μπορεί να είναι επιβλαβής όχι μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις όσο και στον ίδιο τον οργανισμό του ατόμου αν λάβει κανείς υπ' όψιν τα έντονα σωματικά συμπτώματα που συνοδεύουν τα ξεσπάσματα οργής.

Ακόμα και στην αντίθετη περίπτωση όπου ένα άτομο καταπιέζει συστηματικά το θυμό μπορεί να υπάρχουν εξίσου βλαπτικά αποτελέσματα. Η συστηματική καταπίεση του θυμού οδηγεί σε μία παθητικο-επιθετική στάση όπου εκφράζεται μέσα από κυνισμό και επικριτικότητα, από συνεχή κακή διάθεση, ακόμα και μέσα από ψυχοσωματικά συμπτώματα αλλά και «γκρίνια» κ.τ.λ.. Σε αυτή την περίπτωση ο θυμός διοχετεύεται έμμεσα σε όλες τις άλλες καταστάσεις εκτός από αυτές που πυροδοτούν τα συναισθήματα θυμού.
Σε κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις, ο θυμός λειτουργεί τοξικά τόσο στον οργανισμό του ανθρώπου όσο και στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Αυτές οι περιπτώσεις θεωρούνται παθολογικές και μπορεί να αποτελούν την έκφραση άλλων προβλημάτων όπως υπερβολικό άγχος, κατάθλιψη, περιπλεγμένο πένθος, έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, συναισθήματα ανεπάρκειας κ.α.

Διαχείριση - Αντιμετώπιση

Είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε πως εκφράζουμε το θυμό μας. Τον καταπιέζουμε, τον εκφράζουμε, τον μεταθέτουμε σε άλλα αντικείμενα και καταστάσεις; Προσοχή, αυτό δεν σημαίνει πως αν έχουμε συναισθήματα θυμού είναι δυσλειτουργικό, το αντίθετο είναι σημαντικό να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας αλλά είναι και εξίσου σημαντικό να τα επικοινωνούμε με τέτοιο τρόπο ώστε και να προασπίζουμε τον εαυτό μας όσο και να μην προσβάλλουμε την προσωπικότητα των γύρω μας. Με αυτόν τον τρόπο η έκφραση του θυμού αποτελεί μέρος μίας υγιούς επικοινωνίας στις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις και προάγει την επίλυση των διαπροσωπικών μας προβλημάτων.
Μπορούμε να έχουμε στο νου μας κάποιες βασικές δεξιότητες επικοινωνίας τις οποίες μπορεί ήδη να τις χρησιμοποιούμε ασυνείδητα. Η καλή επικοινωνία βοηθάει την επίλυση του προβλήματος και μπορεί να προλάβει τις ανεξέλεγκτες εκρήξεις οργής. Κάποιες από αυτές είναι:

- Κάντε μία παύση και αναρωτηθείτε κάθε φορά τι είναι αυτό που σας θυμώνει.
- Σκεφτείτε τι θέλετε να πείτε και με ποιον τρόπο.
- Προσπαθήστε να το εκφράσετε:

- Αποφύγετε να βγάζετε αυθαίρετα συμπεράσματα:

Ψυχοθεραπεία

Αν υποψιάζεστε ότι έχει προβλήματα ελέγχου θυμού (είτε καταπίεσης των συναισθημάτων του θυμού είτε δυσκολίας ελέγχου των εκρήξεων οργής) μία εκτίμηση από κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας θα μπορούσε να σας βοηθήσει ώστε να διευκρινιστεί αν όντως υπάρχουν προβλήματα και αν χρειάζεστε υποστήριξη στη διαχείρισή τους. Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μία από τις πιο αποτελεσματικές θεραπείες που στοχεύει στη διαχείριση του θυμού, αξιολογεί τον τρόπο που ερμηνεύουμε τον κόσμο, εντοπίζει τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και τις συνθήκες που πυροδοτούν τις εκρήξεις θυμού  και  προσπαθεί να εγκαταστήσει ένα νέο πιο λειτουργικό τρόπο σκέψης, μέσα από τη διαδικασία της γνωσιακής αναδόμησης. Παράλληλα αναζητούνται εναλλακτικοί τρόποι αντίδρασης στις πιεστικές καταστάσεις.  Η ατομική αυτή ψυχοθεραπεία έχει στόχο να αντιμετωπίσει το άτομο αυτά τα συναισθήματα θυμού και να μην δρα παρορμητικά, να είναι δηλαδή ικανό να σταματήσει και να «αναλύσει»- να σκεφτεί για το θυμό του χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα εξαληφθεί ο θυμός, γιατί κάτι τέτοιο δεν θα ήταν σωστό αλλά θα αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύει το άτομο τις καταστάσεις και ο τρόπος που αντιδρά σε αυτές. Βασικό στοιχείο της ψυχοθεραπείας είναι η εκπαίδευση στη  διεκδικητική συμπεριφορά . Αυτό γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι που παρουσιάζουν προβλήματα ελέγχου θυμού χρειάζεται να γίνουν περισσότερο διεκδικητικοί και λιγότερο επιθετικοί (ή παθητικο-επιθετικοί). Άλλα βασικά στοιχεία της θεραπείας είναι η εκπαίδευση σε δεξιότητες επικοινωνίας και τεχνικές χαλάρωσης όπως και σε δεξιότητες επίλυσης προβλήματος.

Το φαινόμενο του εργασιακού άγχους αφορά το σύνολο των επιχειρήσεων και των εργαζομένων σε όλο τον κόσμο, καθώς τείνει να λάβει διαστάσεις επιδημίας υπερβαίνοντας συχνά και το 50% του ενεργού εργατικού δυναμικού μιας χώρας.

Το εργασιακό άγχος μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε εργαζόμενο ασχέτως της θέσης του στην ιεραρχία. Παρατηρείται σε όλους τους κλάδους και σε επιχειρήσεις όλων των μεγεθών. Το άγχος επηρεάζει την υγεία και την ασφάλεια των ατόμων, αλλά και την υγεία των επιχειρήσεων και των εθνικών οικονομιών. Η αντιμετώπισή τους καθίσταται τόσο κοινωνική όσο και οικονομική προτεραιότητα. Δεν υπάρχει, όμως, υγεία χωρίς ψυχική υγεία.

Πολλοί παράγοντες συνδέονται με την δημιουργία και την εξέλιξη του άγχους, και έχουν σχέση με την εργασία. Εργασιακός φόρτος, αδυναμία αναγνώρισης και στήριξης, έλλειψη συναδελφικής αλληλεγγύης, απουσία συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, ανεπαρκής πρόσβαση στη πληροφόρηση, διαρκής ανασχεδιασμός, εργασιακή απομόνωση, είναι μερικοί από τους σημαντικότερους παράγοντες που απειλούν την υγεία των εργαζομένων.

Το άγχος μπορεί να προκαλέσει ασθένειες και δυστυχία τόσο στην εργασία όσο και στο σπίτι.

Η επαγγελματική εξουθένωση (burn out) είναι μία κατάσταση ακραίας καταπόνησης κατά την οποία όλες οι εσωτερικές ψυχικές δυνάμεις αναλώνονται αφήνοντας στη θέση τους ένα τεράστιο κενό. Το άτομο εκφράζει ένα αίσθημα ανεπάρκειας, μία συναισθηματική από επένδυση που βαίνει διαρκώς αυξανόμενη φθάνοντας ως το σημείο απουσίας έκφρασης συναισθημάτων απέναντι στους άλλους και στον ίδιο του τον εαυτό.

Με την παγκοσμιοποίηση και την τρέχουσα κρίση της οι συνθήκες εργασίας χειροτέρεψαν σημαντικά. Οι ρυθμοί και τα ωράρια εργασίας αυξήθηκαν, την ίδια ώρα που ο αριθμός των απασχολουμένων, οι συμβάσεις διασφάλισής τους, οι άδειες και άλλα εργασιακά προνόμια περιορίστηκαν δραστικά.

Οι επιχειρήσεις πιέζουν ακόμη περισσότερο τους εργαζόμενους να αυξήσουν την απόδοσή τους συχνά με χαμηλότερες αμοιβές και με την απειλή της απόλυσης προκειμένου να περιορίσουν τα κόστη τους. Σήμερα, την επαγγελματική εξουθένωση προκαλεί η διεθνοποίηση του ανταγωνισμού και η απελευθέρωση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας η οποία εντείνει το εργασιακό άγχος καθώς επιβάλλει την αύξηση της απόδοσης των εργαζομένων.

Έχει υποτιμηθεί το γεγονός ότι η ανθρώπινη φύση δεν είναι προγραμματισμένη να ζει σε έναν κόσμο που αλλάζει συνέχεια. Ανάγκη του ανθρώπου είναι να ζει σε ένα περιβάλλον δομημένο για να νιώθει σταθερότητα και ασφάλεια. Η οποιαδήποτε απρόβλεπτη αλλαγή βιώνεται ως απειλητική.

Στη σημερινή εποχή, ο φόβος να μην μπορείς να ανταποκριθείς στο ύψος των περιστάσεων, να μην μπορείς να ικανοποιήσεις τις απαιτήσεις που έχουν οι άλλοι για σένα, να μην μπορείς να εκφράσεις τις αδυναμίες ή την αγωνία σου, σε οδηγεί σταδιακά στην αυτοενοχοποίηση, στην απογοήτευση, στην έλλειψη αυτοεκτίμησης, στην αποξένωση, στην κατάθλιψη και υπό ορισμένες προϋποθέσεις...στην αυτοκτονία.

Το πιο σημαντικό στοιχείο στην υγεία και ανταγωνιστικότητα μιας επιχείρησης είναι το 'ανθρώπινο κεφάλαιό' της. Αυτό ισχύει περισσότερο από ποτέ σήμερα στην οικονομία τη γνώσης. Γιατί προϋπόθεση να σκέφτονται ορθολογικά και δημιουργικά οι εργαζόμενοι είναι η διατήρηση και ανάπτυξη της ψυχικής τους υγείας.

Στους παράγοντες που σχετίζονται με το άγχος περιλαμβάνονται οι εξής:

• ο υπερβολικός φόρτος εργασίας ή η έκθεση σε φυσικούς κινδύνους.
• ο έλεγχος που έχουν οι εργαζόμενοι στον τρόπο εκτέλεσης της εργασίας τους.
• εάν οι εργαζόμενοι κατανοούν τον ρόλο τους.
• οι διαπροσωπικές σχέσεις, περιλαμβανομένων ζητημάτων όπως η παρενόχληση και η βία.
• η στήριξη που παρέχεται από συναδέλφους και προϊσταμένους, και
• η κατάρτιση που χρειάζονται οι εργαζόμενοι για την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Η διαχείριση του άγχους τείνει να επικεντρώνεται περισσότερο στα άτομα και όχι στις επιχειρήσεις. Όμως, το κλειδί για την πρόληψη του εργασιακού άγχους και των ψυχοκοινωνικών κινδύνων βρίσκεται στην επιχείρηση και στη διαχείριση της εργασίας. Η πρόληψη των συνεπειών του εργασιακού άγχους είναι προτιμότερη από την αντιμετώπιση μετά την εμφάνισή τους.

Μερικά αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση του εργασιακού άγχους είναι τα εξής:

• η παροχή επαρκούς χρόνου στους εργαζομένους για την εκτέλεση των καθηκόντων τους.
• η σαφής περιγραφή της εργασίας.
• η παροχή στους εργαζομένους της δυνατότητας να εκφράζουν παράπονα και η σοβαρή αντιμετώπισή τους.
• η ελαχιστοποίηση των φυσικών κινδύνων.
• η κατανόηση των παραγόντων άγχους εκτός του χώρου εργασίας.
• η ανταπόκριση του φόρτου εργασίας στις δυνατότητες και τους πόρους έκαστου εργαζομένου.
• η οργάνωση σεμιναρίων & εκπαίδευση των εργαζομένων από ειδικούς στη διαχείριση του άγχους.
• ο σχεδιασμός των καθηκόντων κατά τρόπο ώστε να παρέχει κίνητρα.
• ο σαφής καθορισμός εργασιακών ρόλων και αρμοδιοτήτων.
• η παροχή ευκαιριών για κοινωνική αλληλεπίδραση, και
• η αποφυγή αμφιβολιών σε θέματα εργασιακής ασφάλειας και επαγγελματικής σταδιοδρομίας.

Στη σημερινή εποχή πολλοί θα θεωρήσουν τις παραπάνω προτάσεις ως υπερβολικές ή «πολυτέλεια» μπροστά στο άγχος της αναζήτησης εργασίας ή ακόμα και στην διατήρηση της εργασίας με οποιοδήποτε κόστος. Όταν εμφανίζονται πολλά & πολύπλοκα προβλήματα, η καλύτερη κίνηση είναι η αντιμετώπιση τους κ όχι η αποφυγή τους. Όσο αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα τόσο θα χάνουμε στιγμές από την ζωή μας. Η καλή διαχείριση του άγχους μπορεί να σας βοηθήσει & στην εξεύρεση εργασίας.

Δεν θα πρέπει βέβαια να ξεχνάμε ότι η εξομάλυνση του άγχους δεν είναι κάτι που πετυχαίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Είναι σχετικά εύκολο να ανακουφισθούμε από τα αρνητικά μας αισθήματα και με την βοήθεια του ειδικού θεραπευτή μπορούμε πολύ γρήγορα να απαλλαγούμε από την κορύφωση του άγχους που γίνεται με την έκρηξη του πανικού. Όμως χρειάζονται σταθερές και επίμονες προσπάθειες ώστε η βελτίωση να σταθεροποιηθεί μέσα μας. Χρειάζεται να ριζώσουν μέσα μας εναλλακτικοί τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών σκέψεων και των αρνητικών αισθημάτων. Στην αρχή είναι φυσικό η διάθεσή μας να μεταβάλλεται και να νιώθουμε άλλοτε καλύτερα και άλλοτε χειρότερα. Με το πέρασμα του χρόνου όμως είναι βέβαιο ότι μπορούμε να σταθεροποιήσουμε τη βελτίωση ώστε τελικά να απαλλαγούμε πλήρως από όλες τις βασανιστικές ενοχλήσεις.