Γράφει: Νάνα Καλαφάτη, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.

Δεν είναι λίγες οι μητέρες εκείνες που προβληματίζονται σχετικά με το αν το παιδί τους πρέπει να καταναλώνει λίπος και, αν ναι, για το ποια θα πρέπει να είναι η πηγή αυτού. Η αλήθεια είναι ότι τα λιπαρά έχουν ψευδώς αποκτήσει τη φήμη του «κακού». Στην πραγματικότητα όμως, κάποια από αυτά μας είναι απολύτως απαραίτητα σε κάθε ηλικία και δη στην παιδική, όπου η ανάπτυξη έχει τον κύριο λόγο. Ας κάνουμε, λοιπόν, πιο ξεκάθαρους τους λόγους για τους οποίους το παιδί πρέπει να καταναλώνει λιπαρά, τις συνιστώμενες ποσότητες για κάθε ηλικία, τις σωστές αλλά και τις λάθος πηγές λιπαρών.

Καλά vs Κακά λιπαρά

Οι μητέρες θα πρέπει να είναι σε θέση να ξεχωρίζουν τα «κακά λιπαρά» και τα «καλά λιπαρά». Τα πρώτα αναφέρονται στα κορεσμένα και τα υδρογονωμένα (trans) λίπη. Είναι αυτά των οποίων η κατανάλωση έχει «κατηγορηθεί» για αυξημένη συσχέτιση με εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, καθώς και άλλων παθήσεων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης. Ελέγχετε την ετικέτα τροφίμων για αυτά τα λιπαρά. Έχετε στο μυαλό σας ότι, τα τρόφιμα που περιέχουν τα συγκεκριμένα λιπαρά οξέα είναι συνήθως θερμιδικά «πυκνά», αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα εμφάνισης αυξημένου βάρους και παχυσαρκίας. Τα δεύτερα είναι κυρίως τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, με πιο σημαντικά τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα. Η πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών οξέων από μόνη της, αλλά και η προτίμηση αυτών έναντι των κορεσμένων, βελτιώνει τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης και συνεπώς τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών και άλλων παθήσεων. Παρόμοια δράση έχουν και τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα.

Μπορεί κάποιοι να σκεφτείτε ότι ένα παιδί είναι αρκετά μικρό για να τον απασχολούν χρόνιες παθήσεις όπως αυτές που προαναφέραμε. Αν και δεν είναι πάντα έτσι, τα παιδιά έχουν έναν επιπλέον λόγο να τα καταναλώνουν, καθώς αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στη σωστή ανάπτυξή τους. Πιο συγκεκριμένα, το α-λινολεϊκό (ω-3 λ.ο.) και το λινελαϊκό οξύ (ω-6 λ.ο.) αποτελούν δομικά συστατικά των κυττάρων και η πρόσληψή τους από την τροφή θεωρείται απαραίτητη, καθώς το ανθρώπινο σώμα δεν τα συνθέτει. Η πρόσληψη λίπους είναι επίσης ευεργετική, επειδή σε αυτό περιέχονται συστατικά απαραίτητα και χρήσιμα για την υγεία των παιδιών, όπως οι λιποδιαλυτές βιταμίνες (Α, D, E, K). Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το λίπος βελτιώνει τη γεύση ενός τροφίμου και το κάνει πιο θελκτικό για τα παιδιά.

Τι ποσότητα λιπαρών οξέων εξασφαλίζουν την υγεία του παιδιού μου;

Τους πρώτους 6 μήνες της ζωής ενός παιδιού, η πρόσληψη λίπους μέσω του θηλασμού αποτελεί το 50% της ενεργειακής του πρόσληψης. Από τη στιγμή που ξεκινά η συμπληρωματική χορήγηση τροφής, έως και τα 2 πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού, η σύσταση για πρόσληψη λίπους είναι 35% της ενεργειακής πρόσληψης, ενώ στη συνέχεια μειώνεται στο 25-35%. Όσον αφορά στη σύσταση του λίπους, η πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών οξέων θα πρέπει να παραμένει μικρότερη του 8% της συνολικής ενέργειας, ενώ εάν η πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών οξέων αποτελεί το 11% της ενέργειας, θεωρείται επαρκής (σε παιδιά μικρότερα των 2 ετών η επαρκής πρόσληψη είναι 15% της ενέργειας). Συγκεκριμένα, για τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, η συνιστώμενη πρόσληψη α-λινολεϊκού και λινελαϊκού οξέος είναι κατά προσέγγιση 0,3% και 3%, αντίστοιχα. Αντίθετα, η πρόσληψη trans λιπαρών δεν πρέπει να ξεπερνά το 1% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης. Το υπολειπόμενο ποσοστό λίπους θα πρέπει να προέρχεται από μονοακόρεστα λιπαρά.

Πώς θα μπορέσω να τα εντάξω όλα αυτά στη διατροφή του παιδιού μου;

1. Αποφεύγουμε/μειώνουμε την κατανάλωση ζωικού λίπους, όπως βούτυρο, ορατό λίπος κρέατος, λουκάνικα, τυριά.
2. Αντί του βουτύρου προτιμάμε τη φυτική μαργαρίνη (μαλακή) που είναι και καλή πηγή απαραίτητων ω-λιπαρών λόγω των προσεκτικά επιλεγμένων φυτικών ελαίων.
3. Προτιμάμε την κατανάλωση ημι-αποβουτυρωμένου γάλακτος.
4. Δίνουμε μεγάλη έμφαση στην κατανάλωση ψαριών, τουλάχιστον 1-2 φορές την εβδομάδα.
5. Αποφεύγουμε τα «έτοιμα» τρόφιμα, τα οποία είναι συνήθως πλούσια σε υδρογονωμένα λιπαρά και θερμίδες, σε αντίθεση με το αγνό σπιτικό φαγητό.
6. Μειωμένη πρέπει να είναι επίσης και η πρόσληψη γλυκών. Σε περίπτωση που το παιδί μας ζητάει γλυκό, προτιμάμε το παστέλι, λίγη σοκολάτα υγείας, κάποιο γλυκό του κουταλιού και όλα αυτά σε μικρές ποσότητες.
7. Εντάσσουμε στο διαιτολόγιο του παιδιού καρπούς, όπως αμύγδαλα, καρύδια και ηλιόσπορους καθώς και έλαια όπως το ηλιέλαιο.
8. Μαγειρεύουμε κυρίως με ελαιόλαδο, που μας προσφέρει μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, τα οποία σε υψηλές θερμοκρασίες οξειδώνονται δυσκολότερα σε σχέση με τα λιπαρά οξέα άλλων ελαίων.
9. Αποφεύγουμε τα τηγανητά τρόφιμα.

Ένα ισορροπημένο και υγιεινό διαιτολόγιο, ενισχυμένο με τα παραπάνω τρόφιμα είναι ικανό να καλύψει τις ανάγκες του παιδιού σας σε καλής ποιότητας λίπος. Σαφώς κάθε παιδί έχει συγκεκριμένες ανάγκες και αν θέλετε να πιο εξατομικευμένες συμβουλές ή παρακολούθηση του παιδιού σας μπορείτε να απευθυνθείτε στον πτυχιούχο Διαιτολόγο - Διατροφολόγο της περιοχής σας.

Νάνα Καλαφάτη
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.
www.mednutrition.gr

Τα μωρά αρχίζουν να "βγάζουν" δόντια σε ηλικία περίπου 4 έως 10 μηνών. Μέχρι την ηλικία του 1 έτους θα έχουν 6-8 δόντια και μέχρι τα 2 έτη περίπου 20 δόντια.

Η συμπληρωματική διατροφή είναι εξαιρετικά σημαντική κατά την περίοδο της οδοντοφυΐας. Οι γονείς είναι ανάγκη να παρέχουν στα μωρά τους μία διατροφή πλούσια σε ασβέστιο, φυτικές ίνες και βιταμίνες.

Για τη σωστή ανάπτυξη των δοντιών, οι φυτικές ίνες είναι πολύ σημαντικές και τα λαχανικά αποτελούν μια πλούσια πηγή αυτών των ινών. Τα λαχανικά επίσης βοηθούν στην καθαριότητα των δοντιών και των ούλων λόγο του μασάζ που κάνουν τρώγοντας τα.

Η ζάχαρη είναι ένα συστατικό που θα πρέπει να χορηγείται με μεγάλη προσοχή κατά την περίοδο της οδοντοφυΐας. Τα ζαχαρούχα τρόφιμα όπως οι καραμέλες ή τα γλυκίσματα ευνοούν τη δημιουργία βακτηρίων, τα οποία προκαλούν με τη σειρά τους φθορά στα δόντια. Επίσης, οι γονείς θα πρέπει να προσέξουν να μην προσφέρουν στα μωρά φαγητό πολύ ζεστό ή πολύ κρύο, επειδή τα νεογιλά δόντια είναι εξαιρετικά ευαίσθητα σε υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες.

Η βιταμίνη C που περιλαμβάνεται κατά κύριο λόγο στα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια κλπ.) και σε διάφορα άλλα λαχανικά βοηθά επίσης στην ανάπτυξη υγειών δοντιών και ούλων. Ο φώσφορος είναι ένα συστατικό που βρίσκεται σε μεγάλη συγκέντρωση σε διάφορα τρόφιμα όπως τα δημητριακά, το αυγό, το τυρί, ή το γιαούρτι. Επιπλέον, η βιταμίνη D είναι σημαντική γιατί βοηθά στην απορρόφηση του φωσφόρου και συμβάλει στην ενίσχυση των οστών και των δοντιών στους μικρούς μας φίλους.

Μια ισορροπημένη διατροφή είναι το καλύτερο για τα παιδιά στην περίοδο της οδοντοφυΐας.

Η σωστή διατροφή του παιδιού μας είναι το θεμέλιο της υγιεινής ενήλικης ζωής του. Μπορούμε να συμβάλλουμε στην διαμόρφωση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και στην αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς του. Αν μας καταβάλλει το άγχος για το σκοπό αυτό δεν θα καταφέρουμε τίποτα. Θέλει υπομονή, επιμονή και κατανόηση αλλά και διατροφική υποστήριξη.

Μερικές χρήσιμες συμβουλές διατροφής για να ανταποκριθεί το παιδί μας στην νέα σχολική χρονιά είναι οι παρακάτω:

Στη σημερινή εποχή τα παιδιά φαίνεται να εμφανίζουν λιγότερα προβλήματα υγείας από ότι οι προηγούμενες γενιές. Οι έρευνες δείχνουν ότι προσλαμβάνουν ικανοποιητικές ποσότητες από τα περισσότερα μικροθρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, σίδηρο, ασβέστιο κ.α. Η ποσότητα λίπους όμως και απλών σακχάρων που καταναλώνουν είναι συνήθως μεγαλύτερη από τις διεθνείς συστάσεις, ενώ καταναλώνουν λιγότερα φρούτα, λαχανικά και φυτικές ίνες από τα επιθυμητά για καλή υγεία. Αυτές οι διατροφικές συνήθειες στην παιδική ηλικία αυξάνουν τον κίνδυνο για εμφάνιση ασθενειών στην ενήλικη ζωή, όπως για παράδειγμα των καρδιοαγγειακών νοσημάτων, οστεοπόρωσης και ορισμένων μορφών καρκίνου. Οι ασθένειες αυτές είναι πιθανό να μπορούν να προληφθούν υιοθετώντας υγιεινές διατροφικές συνήθειες.

Οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό κατά την σχολική ηλικία και είναι σημαντικό να συμβάλλουμε θετικά σε αυτό. Παρακάτω θα βρείτε πρακτικές συμβουλές για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να υιοθετήσουν μία ισορροπημένη διατροφή.

Βοηθήστε τα παιδιά σας να κάνουν υγιεινές επιλογές

• Συνηθίζετε να έχετε τακτικά οικογενειακά γεύματα – οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες ξεκινούν από το σπίτι.
• Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε το φαγητό ως τιμωρία ή ανταμοιβή.
• Ενθαρρύνετε τα παιδιά να τρώνε όταν πεινάνε και να σταματούν όταν χορτάσουν.
• Επικεντρώστε την προσπάθειά σας σε μικρές, σταδιακές αλλαγές στη διατροφή προκειμένου να διαμορφώσετε υγιεινές συνήθειες οι οποίες θα διαρκέσουν μία ζωή.
• Ενθαρρύνετε τα παιδιά να ακολουθούν υγιεινή διατροφή και αποφύγετε τις περιοριστικές δίαιτες.
• Επιτρέπετε στα παιδιά να απολαμβάνουν αγαπημένες τους τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπος/ζάχαρη περιστασιακά και σε περιορισμένη ποσότητα.
• Παροτρύνετε τα παιδιά να συμμετέχουν στην προετοιμασία του φαγητού και στα ψώνια.
• Κλείνετε την τηλεόραση την ώρα του φαγητού – αποφύγετε το τσιμπολόγημα βλέποντας τηλεόραση.

Συμβουλές για υγιεινή διατροφή για τα παιδιά

• Βασίστε τα γεύματα σε σύνθετους υδατάνθρακες όπως πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά ή ψωμί ολικής άλεσης.
• Καταναλώνετε τακτικά γεύματα στη διάρκεια της ημέρας (όπως πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) με ενδιάμεσα σνακ (όπως φρούτο, μπάρα δημητριακών, πολύσπορο κουλούρι, κράκερ κ.α.).
• Συμπεριλαμβάνετε κάποια πηγή πρωτεΐνης στα κυρίως γεύματα (όπως κρέας, ψάρι, αβγό, όσπρια, γάλα, γιαούρτι).
• Συμπεριλάβετε τροφές πλούσιες σε σίδηρο στο διαιτολόγιο όπως: κόκκινο κρέας (π.χ. μοσχάρι), αβγά, ενισχυμένα δημητριακά, όσπρια (μαζί με βιταμίνη C, π.χ. χυμό από πορτοκάλι μετά το φαγητό).
• Συμπεριλάβετε καθημερινά τροφές πλούσιες σε ασβέστιο όπως: γάλα, τυρί, γιαούρτι, κεφίρ, ρυζόγαλο.
• Βάλτε χρώμα στη διατροφή σας – καταναλώνετε καθημερινά φρούτα και λαχανικά σε ποικιλία χρωμάτων.

Εκτός από την υγιεινή διατροφή είναι σημαντικό τα παιδιά να έχουν τακτική σωματική δραστηριότητα. Ενθαρρύνετε λοιπόν τα παιδιά να κάνουν καθημερινά κάποιας μορφής φυσική δραστηριότητα όπως περπάτημα, ποδήλατο, κολύμπι ή κάποιο άλλο άθλημα και να παίζουν.

Και μην ξεχνάτε να δίνετε το καλό παράδειγμα!

Η εφηβεία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στάδια ανάπτυξης του ανθρώπου, κατά την οποία παρατηρούνται ραγδαίες ψυχολογικές και σωματικές αλλαγές που οδηγούν το άτομο στην κορύφωση της οργανικής του ανάπτυξης αλλά και την τελική διαμόρφωση της προσωπικότητας του.

Η εφηβική ανάπτυξη για τα κορίτσια ξεκινάει στην ηλικία των 10-11 ετών και ολοκληρώνεται συνήθως μέχρι τα 15 έτη ενώ για τα αγόρια ξεκινάει σε ηλικία 12-13 ετών, φτάνει στο μέγιστο ρυθμό ανάπτυξης σε ηλικία 14 ετών και ολοκληρώνεται στα 19 έτη. Οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες σε αυτήν την ηλικία είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός, καθώς ο έφηβος χρειάζεται ενέργεια για την αύξηση του μυικού ιστού, την ανάπτυξη του σκελετού και του νευρικού συστήματος, καθώς και για την ανάπτυξη του γεννητικού συστήματος.

Είναι λοιπόν απαραίτητο, οι έφηβοι να προσλαμβάνουν την κατάλληλη ποσότητα ενέργειας καθημερινά αλλά και να εκπαιδευτούν σε σχέση με την ποιότητα των τροφών που θα πρέπει να καταναλώνουν. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι ημερήσιες ανάγκες των εφήβων σε ενέργεια και πρωτεΐνη:

Ημερήσιες ανάγκες, εφήβων σε ενέργεια και πρωτεΐνη

(Προσαρμογή από τις Ημερήσιες Προτεινόμενες Προσλήψεις RDA).

Πώς όμως πρέπει να τρέφεται ένας έφηβος για να αναπτυχθεί σωστά και να καλλιεργήσει το κατάλληλο "έδαφος" για την εξασφάλιση μελλοντικής υγείας του; Αγαπητέ φίλε έφηβε βρες το χρόνο να ρίξεις μια ματιά στις παρακάτω γραμμές. Θα σου φανούν αρκετά χρήσιμες για την σωστή διαμόρφωση της διατροφής σου.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ

1. Να καταναλώνετε 5 γεύματα την ημέρα

Για να είναι ο μεταβολισμός καλά ρυθμισμένος, να γίνονται οι απαραίτητες καύσεις αλλά και να έχετε καλά επίπεδα ενέργειας καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας είναι απαραίτητο να μοιράζετε την ενεργειακή σας πρόσληψη σε 5 γεύματα: 3 κυρίως γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό) και 2 ενδιάμεσα σνακ (δεκατιανό και απογευματινό). Η κατανάλωση ενός μόνο μεγάλου γεύματος το βράδυ, γεγονός αρκετά συνήθες για ορισμένους εφήβους, θα επιβραδύνει το μεταβολισμό σας, θα σας κάνει να νιώθετε κουρασμένη/ο και με μειωμένη συγκέντρωση κατά τη διάρκεια της ημέρας και επιπροσθέτως θα σας οδηγήσει σε υπερφαγική κρίση, καθώς θα έχετε συσσωρεύσει την πείνα μιας ολόκληρης ημέρας για το τέλος της ημέρας

2. Να αποφεύγετε τα ζαχαρούχα ροφήματα και τα βιομηχανοποιημένα σνακ πλούσια σε ζάχαρη, αλάτι και λιπαρά.

Ξέρω καλά πως όλα τα σοκολατούχα σνάκ (μπισκότα, γκοφρέτες και παραδοσιακά γλυκά) αλλά και τα αλμυρά τηγανιτά σνάκ (όπως πατατάκια και κράκερς) φαίνονται δελεαστικά και ίσως είναι μια γρήγορη λύση για ένα μίνι γεύμα στο σχολείο. Σκεφτείτε όμως πόσο φορτωμένα με θερμίδες, ζάχαρη και λιπαρά είναι και τι αντίκτυπο θα έχει αυτό στην εικόνα σας, αν τα καταναλώνετε συχνά ... Θα καταλήξετε με κάποια περιττά κιλα και με μειωμένη αυτοεκτίμηση. Για αυτό προσοχή: Aντί αυτών θα πρότεινα να προτιμήσετε για ενδιάμεσο γεύμα ένα φρούτο ή ένα τόστ με ζαμπόν – τυρί λάιτ και ντομάτα ή ένα ποτήρι γάλα 1,5% λιπαρών ή ένα γιαούρτι 0-2% λιπαρά ή τέλος ένα ποτήρι χυμό χωρίς ζάχαρη.

3. Ναι στα δημητριακά ολικής αλέσεως!

Tα δημητριακά ολικής αλέσεως (όπως ψωμί ολικής αλέσεως, δημητριακά πρωινού και μπάρες δημητριακών ολικής αλέσεως) αποτελούν άριστη πηγή φυτικών ινών, συμπλέγματος βιταμινών Β, βιταμίνης Ε και μαγνησίου. Είναι η άμεση πηγή ενέργειας για τον οργανισμό μας και έλλειψη αυτών από τη διατροφή οδηγεί σε αδυναμία, απώλεια συγκέντρωσης, νευρικότητα και κατάθλιψη. Η κατανάλωση 6-7 μερίδων για τα κορίτσια και 8-11 μερίδων για τα αγόρια μέσα στην μέρα είναι απαραίτητη (μια μερίδα αντιστοιχεί σε ½ φλιτζάνι δημητριακά πρωινού ή ½ φλιτζάνι μακαρόνια ή μια φέτα ψωμί) για την καλή λειτουργία του οργανισμού.

4. Να καταναλώνετε 400γρ φρούτων και λαχανικών την ημέρα.

Ναι καλά διαβάσατε. Στη λίστα με τα επιτρεπόμενα λαχανικά και φρούτα συμπεριλαμβάνονται όλα ανεξαιρέτως. Τα 400γρ αντιστοιχούν σε 4 φρούτα ή 2 φρούτα και 2 μπολ σαλάτα της αρεσκείας σας. Μόνο αυτή η ποσότητα θα σας εξασφαλίσει την απαιτούμενη ποσότητα βιταμινών και ιχνοστοιχείων που χρειάζονται για την σωστή λειτουργία του οργανισμού σας αλλά και την ανάπτυξή σας. Επιπλέον τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες που προστατεύουν τον οργανισμό από τη φθορά του χρόνου και των τοξικών αποβλήτων του οργανισμού.

5. Να πίνετε γάλα: Η τροφή – κλειδί για την αύξηση του ύψους σας.

Και όχι μόνο γάλα. Γάλα ή γιαούρτι ή τυριά χαμηλών λιπαρών: 3 μερίδες την ημέρα είναι βασικές για την πρόσληψη της απαιτούμενης ποσότητας ασβεστίου για την ανάπτυξη των οστών σας. Ένα ποτήρι γάλα το πρωί, ένα γιαούρτι ως ενδιάμεσο απογευματινό και 30-50γρ τυρί μαζί με το φαγητό σας το μεσημέρι επαρκούν για να προσλαμβάνετε όσο ασβέστιο χρειάζεστε για την ημέρα.

6. Ναι στο άπαχο κρέας, το κοτόπουλο και το ψάρι.

Αποτελούν πηγές πρωτεΐνης καλής βιολογικής αξίας, σιδήρου, ψευδαργύρου και συμπλέγματος Β. Η ποσότητα των 200 γρ την ημέρα ζωικής πρωτεΐνης είναι επαρκής για τα κορίτσια ενώ τα αγόρια χρειάζονται 300γρ την ημέρα για να καλύψουν τις ανάγκες τους.

Και τώρα είμαι σίγουρη πως θα θέλατε να δείτε πως πρέπει να είναι το πρόγραμμα διατροφής σας! Ε, για να μην σας κρατάω σε αγωνία παρακαλώ διαβάστε το περιεχόμενο του παρακάτω πίνακα, ο οποίος περιλαμβάνει υποδειγματική διατροφή για την έφηβη και τον έφηβο. Θα ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμο να παραδειγματιστείτε από το περιεχόμενο του πίνακα, καθώς είναι σχεδιασμένος βάσει των σύγχρονων ερευνών σχετικά με την υγιεινή διατροφή του εφήβου. Θα πρέπει όμως να τονίσουμε ότι η παρακάτω διατροφή είναι απλώς ένα υποδειγματικό σχήμα. Για εξειδικευμένο διαιτολόγιο στοχευμένο σε απώλεια ή διατήρηση του βάρους σας, βάσει των προσωπικών σας αναγκών, καλό θα ήταν να απευθυνθείτε σε κάποιον κλινικό διαιτολόγο – διατροφολόγο.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΕΦΗΒΟΥ

Η παιδική ηλικία (από 5 – 10 ετών) αποτελεί μία σημαντική φάση της ζωής του ανθρώπου, καθώς είναι η περίοδος όπου πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές στην ψυχοσωματική του ανάπτυξη και ωρίμανση. Το φαινόμενο της ανάπτυξης δεν αφορά φυσικά μόνο την αύξηση σε μέγεθος, αλλά και σε αλλαγές στη σύσταση και τη λειτουργία του σώματος. Αλλαγές οι οποίες στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο της ζωής παρουσιάζουν δύο πολύ σημαντικές χρονολογικές διαφοροποιήσεις. Από την ηλικία των 5 έως 9 ετών ο οργανισμός βρίσκεται σε μία φάση σχετικής ύφεσης, καθώς μετά την πολύ έντονη και ταχύτατη αύξησή του κατά τη βρεφική ηλικία, ομαλοποιείται και επιβραδύνεται σχετικά αυτός ο ρυθμός, καθώς ο οργανισμός ολοκληρώνεται και προετοιμάζεται λειτουργικά για την περίοδο της έντονης προεφηβικής και εφηβικής αναπτυξιακής έξαρσης.

Από την ηλικία των 9 – 10, μπαίνουμε σε μία φάση εντονότερης ανάπτυξης, όπου πολλές φορές για ορισμένα παιδιά ξεκινούν ήδη προεφηβικές αναπτυξιακές διαδικασίες, οι οποίες συμπίπτουν με τη φάση της «προηβικής αναπτυξιακής έκρηξης». Στη φάση αυτή ο οργανισμός του παιδιού από το ναδίρ της ανάπτυξής του περνάει σταδιακά στο ζενίθ και προετοιμάζεται εντατικά για την περίοδο της ολοκληρωτικής του ψυχοσωματικής ωρίμανσης κατά την εφηβεία.

Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς, ότι παρά τους ήπιους ρυθμούς ανάπτυξης των πρώτων τουλάχιστον χρόνων αυτής της ηλικίας, η περίοδος αυτή είναι πολύ σημαντική για τη μετέπειτα πορεία και υγεία του οργανισμού. Αποτελεί τη φάση της διαμόρφωσης δεξιοτήτων και χαρακτηριστικών που επιτρέπουν στο παιδί τη διαμόρφωση προσωπικής ανεξαρτησίας και ατομικής κλίμακας αξιών. Κατά συνέπεια, είναι απαραίτητη η εξασφάλιση όλων εκείνων των απαραίτητων συνθηκών και προϋποθέσεων που θα επιτρέψουν την ομαλή αυτή πορεία. Μία από της σημαντικότερες προϋποθέσεις είναι η επίτευξη σωστής και ισορροπημένης διατροφής και επάρκειας θρεπτικών συστατικών.

Διατροφικές απαιτήσεις

Οι διατροφικές απαιτήσεις των παιδιών αυτής της ηλικίας ποικίλουν ανάλογα με το ρυθμό ανάπτυξης, τη σύσταση σώματος, το επίπεδο φυσικής τους δραστηριότητας και όλους τους παράγοντες εκείνους που επηρεάζουν τις βασικές τους ανάγκες. Κατά συνέπεια κάθε προσπάθεια για μία συνολική προσέγγιση του θέματος εμπεριέχει σαφώς τα στοιχεία της γενικότητας και της σχετικότητας, καθώς ο περαιτέρω χειρισμός της διατροφής ενός παιδιού αποτελεί μια κατεξοχήν εξατομικευμένη και λεπτή διαδικασία. Με δεδομένα τα παραπάνω θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι σε γενικές γραμμές μια ισορροπημένη διατροφή για ένα παιδί θα πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω χαρακτηριστικά

Ενέργεια

Οι ενεργειακές απαιτήσεις ενός παιδιού αυτής της ηλικίας θα πρέπει τουλάχιστον να καλύπτουν τις ελάχιστες ανάγκες του, οι οποίες εξαρτώνται από τη σύσταση του σώματός του, το βάρος, το ύψος και τη φυσική του δραστηριότητα. Η μέση ενεργειακή κατανάλωση για ανάπτυξη θα μπορούσε σε γενικές γραμμές να προσδιοριστεί σε:

Παιδιά 4-6 ετών : 100-110 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους
Παιδιά 7-10 ετών : 70-100 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους
(Σημειώνεται και πάλι ότι για παιδιά με έντονη φυσική δραστηριότητα οι παραπάνω τιμές θα πρέπει να είναι αυξημένες).

Πρωτεΐνη – Λίπος - Υδατάνθρακες

Οι πρωτεϊνικές απαιτήσεις των παιδιών περιλαμβάνουν εκείνων που απαιτούνται για τη διατήρηση των ιστών, τις αλλαγές στη σύσταση σώματος και τη σύνθεση νέων ιστών. Κατά συνέπεια οι πρωτεΐνες θα πρέπει να παρέχουν το 13%-15% των συνολικών ημερησίων προσλαμβανομένων θερμίδων από το παιδί. Δηλαδή αν θεωρήσει κανείς ικανοποιητική μία πρόσληψη της τάξης των 2000 θερμίδων, η πρόσληψη σε πρωτεΐνη θα πρέπει να κυμαίνεται στα 60 – 70 γρ. ημερησίως (όταν 1 κρέας, π.χ. μια μέτρια μπριζόλα 150 γρ. περιέχει 35 γρ. πρωτεΐνης.

Όσον αφορά την πρόσληψη υδατανθράκων αυτή θα πρέπει να είναι επαρκής για να παρέχει στον οργανισμό την απαιτούμενη ενέργεια για τη φυσιολογική του λειτουργία. Οι υδατάνθρακες θα πρέπει να καλύπτουν το 60% των συνολικών προσλαμβανομένων θερμίδων ημερησίως, δηλαδή κατά μέσο όρο 250 – 300 γρ. ημερησίως.

Η πρόσληψη λίπους δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 30 – 35% των συνολικών προσλαμβανομένων θερμίδων ημερησίως, δηλαδή τα 70 – 80 γρ. ημερησίως.

Μέταλλα, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες

Η διατροφή των παιδιών θα πρέπει να είναι πλήρης σε μέταλλα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Ιδιαιτέρως σημαντική για την ανάπτυξή τους είναι η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου, ψευδαργύρου και σιδήρου.

Όσον αφορά το ασβέστιο είναι απαραίτητο για τη σωστή ανάπτυξη και δομή του σκελετού, των δοντιών κ.α. του παιδιού. Σημαντικές πηγές ασβεστίου αποτελούν το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την ομαλή ανάπτυξη και σύνθεση των ιστών και όλων των συστημάτων του παιδιού. Διακυμάνσεις στα επίπεδά του στο αίμα μπορεί να έχουν σημαντικές συνέπειες στην καθημερινή δράση και απόδοση του οργανισμού. Σημαντικές πηγές αποτελούν το κρέας και τα προϊόντα του, καθώς επίσης και τα δημητριακά, σε λιγότερο απορροφήσιμη μορφή.

Ο σίδηρος αποτελεί ένα βασικότατο συστατικό για την ομαλή ανάπτυξη, το οποίο όμως παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συχνότητα ανεπάρκειας ανάμεσα στα θρεπτικά συστατικά κατά την παιδική ηλικία. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η επαρκής πρόσληψη τροφών που περιέχουν σίδηρο, όπως το κρέας, το γάλα, το αυγό κυρίως, και πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι, όσπρια όπως οι φακές δευτερευόντως.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Όλες οι συστάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω θα μπορούσαν συμπερασματικά να μορφοποιηθούν και να μεταφραστούν σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο για το παιδί που θα περιλαμβάνει:

• Τουλάχιστον 8 – 10 μερίδες δημητριακών, ψωμιού, ζυμαρικών ημερησίως (1μερίδα = 1 μικρή φέτα ψωμί, ½ φλ. μακαρόνια ή ρύζι, ½ φλ. δημητριακά πρωινού κ.α.).
• Τουλάχιστον 3 – 4 φρούτα ημερησίως.
• Τουλάχιστον 5 μερίδες λαχανικών, δηλαδή 1 σαλάτα σε κάθε κυρίως γεύμα ημερησίως.
• Τουλάχιστον 3 – 4 μερίδες γαλακτοκομικών (1 μερίδα γαλακτοκομικών = 1 ποτήρι γάλα, 1 γιαούρτι).
• Τουλάχιστον 3 μερίδες κρέατος ημερησίως (1 μερίδα = 100 γρ κρέας, 1 μεγάλο κομμάτι τυρί 100γρ.).
• Να προτιμάται ελαιόλαδο στο μαγείρεμα και στο φαγητό.
• Να ξεκινάει πάντα η ημέρα με ένα πλήρες πρωϊνό γεύμα.

Γράφει: Alison Cullen

Είναι γνωστό ότι σημαντικό ποσοστό ενηλίκων πάσχει από κάποια αρθριτική πάθηση, η οποία μπορεί να έχει μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων ενώ δεν υπάρχει καμία αποδεκτή συμβατική θεραπεία ή κάποια αποτελεσματική αγωγή που μπορεί να χορηγηθεί. Ευτυχώς όμως υπάρχουν φυσικά σκευάσματα που μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση ή ακόμη και στην απαλαγή από τα συμπτωμάτα.
Υπάρχουν δύο κατηγορίες αρθρίτιδας: η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η οστεοαρθρίτιδα. Αυτό δεν σημαίνει πάρα πολλά όταν κάποιος πονάει, ωστόσο διαφοροποιεί τους τρόπους αντιμετώπισης.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι αυτοάνοση ασθένεια. Το ανοσοποιητικό σύστημα μπερδεύεται και αρχίζει να επιτίθεται στα κύτταρα του σώματος αντί σε ιούς, μικρόβια, κλπ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον σχηματισμό φλεγμονής και την επιδείνωση της κατάστασης των αρθρώσεων και των ιστών που δέχονται την επίθεση. Η βλάβη εξαπλώνεται καθώς οι χόνδροι και τα οστά σταδιακά καταστρέφονται.

Ο πόνος μπορεί να είναι έντονος και αδιάκοπος.

Η οστεοαρθρίτιδα πλήττει τις αρθρώσεις που «σηκώνουν» βάρος και συχνά προκαλείται από τη φθορά των αρθρώσεων αυτών λόγω αθλητικής δραστηριότητας, εργασίας που απαιτεί υψηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας ή υπερβολικό βάρος. Ο χόνδρος που χωρίζει τις άκρες των οστών στις αρθρώσεις φθείρεται με αποτέλεσμα τα οστά να τρίβονται μεταξύ τους προκαλώντας πόνο και έτσι δημιουργείται φλεγμονή ενώ μερικές φορές θρυμματίζονται τα άκρα των οστών. Σε αυτές τις περιπτώσεις η κίνηση του σώματος περιορίζεται και γίνεται επώδυνη.

Η ουρική αρθρίτιδα και η ποδάγρα έχουν να κάνουν με τη συγκέντρωση ουρικού οξέος στις μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών, και μπορούν να εξελιχθούν σε πολύ επώδυνες καταστάσεις. Παραδοσιακά συνδέονται με την υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, αλλά στην πραγματικότητα μπορούν να επηρεάσουν οποιονδήποτε του οποίου το σύστημα είναι πολύ όξινο από την υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος, καφεΐνης και επεξεργασμένων τροφίμων.

Είναι δυνατό να κληρονομήσετε μια τάση να αποκτήσετε αρθριτικές παθήσεις, αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη της αρθρίτιδας. Είναι γνωστό ότι πολλοί από αυτούς μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με φυσικές μεθόδους.

Τι μπορείτε να κάνετε με τη διατροφή σας

Τα τρόφιμα τα οποία συμβάλλουν στη μείωση των συμπτωμάτων της αρθρίτιδας είναι:

• Λιπαρά ψάρια
• Πράσινα λαχανικά
• Φυτικά έλαια
• Προϊόντα ολικής άλεσης
• Βρώμη
• Φασόλια
• Σύκα
• Κολοκύθα, ηλίανθος και σουσάμι
• Εξωτικά φρούτα όπως ανανάς, παπάγια, μάνγκο, γκουάβα

Επιπλέον, τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται ή να καταναλώνονται στις μικρότερες δυνατές ποσότητες είναι:

• Γαλακτοκομικά
• Κρέας
• Εσπεριδοειδή
• Λευκό αλεύρι
• Λευκό ρύζι
• Πατάτες, ντομάτες
• Πιπεριές
• Καφές

Χρήσιμες συμβουλές

Ασκηθείτε ελαφρά, αλλά φροντίστε να διατηρείτε τις αρθρώσεις σας ζεστές, καθώς ο κρύος ή υγρός καιρός προκαλεί συχνά αύξηση των συμπτωμάτων. Βάλτε άλατα «Νεκράς Θάλασσας» στο μπάνιο σας, καθώς αυτά βοηθούν στην αποβολή των τοξινών από τους ιστούς και απαλύνουν τον πόνο. Καλύτερα να κάνετε το μπάνιο αυτό πριν πάτε για ύπνο, παρά το πρωί.

Σκεφτείτε ότι η μακροχρόνια χρήση της ασπιρίνης ή μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών είναι γνωστό ότι προκαλεί ζημίες στους συνδετικούς ιστούς, αύξηση των επιπέδων του ουρικού οξέος και αναστέλλει την αποκατάσταση του χόνδρου, με αποτέλεσμα την επιδείνωση των αρθριτικών και ρευματικών συμπτωμάτων. Υπάρχουν βότανα που καταπολεμούν αποτελεσματικά τη φλεγμονή, χωρίς τις αρνητικές παρενέργειες των φαρμάκων.

Συμπληρώματα

Το αρπαγόφυτο είναι είναι γνωστό για την ευεργετική επίδρασή του στον φλεγμονώδη πόνο. Μπορεί να μειώσει την αίσθηση του πόνου και να βελτιώσει την κινητικότητα των ατόμων με ρευματοειδή αρθρίτιδα ή οστεοαρθρίτιδα μέσα στις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας. Ένα από τα πολλά θετικά στοιχεία στη χρήση αυτού του βοτάνου είναι ότι σπάνια προκαλεί ενοχλήσεις στο στομάχι. Επιπλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με συμβατικά φάρμακα ή άλλα βότανα και είναι επίσης κατάλληλο για μακροχρόνια χρήση.

Όταν λαμβάνεται για περίοδο έξι μηνών ή περισσότερο, είναι πιθανό ότι θα επαναρυθμίσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Είναι, ωστόσο, κατάλληλο για όλες τις μορφές αρθρίτιδας και έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί αποτελεσματικά σε περιπτώσεις ουρικής αρθρίτιδας ή ποδάγρας.

Σε πόνους στις αρθρώσεις, το αρπαγόφυτο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαζί με γλυκοζαμίνη, η οποία βοηθάει στην αποκατάσταση του χόνδρου και των συνδέσμων στις πληγείσες αρθρώσεις.
Επιπρόσθετα, οποιαδήποτε αρθριτική ή ρευματική κατάσταση θα βελτιωθεί από τη μείωση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο σύστημα και επομένως η τσουκνίδα (Urtica) είναι πάντα ένα χρήσιμο συμπλήρωμα σε οποιαδήποτε θεραπεία, καθώς βοηθά στη διάλυση του ουρικού οξέος και στη μείωση της επιβλαβούς οξύτητας στην κυκλοφορία του αίματος.

Τέλος, συμπληρώματα μαγνησίου μπορεί να βοηθήσουν αν το ασβέστιο δεν απορροφάται καλά.

Εξωτερική εφαρμογή σκευασμάτων

Η εξωτερική εφαρμογή φυτικών σκευασμάτων μπορεί να προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας και να έχει κατευναστικά αποτελέσματα. Ένα βότανο που έχει παραδοσιακά χρησιμοποιηθεί για επώδυνα οιδήματα, μώλωπες και τραυματισμούς είναι η Arnica montana το οποίο περιέχει λακτόνες οι οποίες του προσδίδουν αντιφλεγμονώδη δράση, εξαλείφοντας ταυτόχρονα τον πόνο.

Ολιστική αντιμετώπιση

Μια συνολική θεραπεία, που περιλαμβάνει ρύθμιση της διατροφής και του τρόπου ζωής, συμπληρώματα (προϊόντα με αρπαγόφυτο, γλυκοζαμίνη και τσουκνίδα) καθώς επίσης εξωτερική εφαρμογή με gel (άρνικα) για την άμεση ανακούφιση του πόνου, είναι η καλύτερη επιλογή για την αντιμετώπιση της αρθρίτιδας σε μακροπρόθεσμη βάση.

Γράφει: Γιώτα Καφρίτσα, Διευθύντρια Γαστρεντερολογικού Τμήματος Ευρωκλινικής Παίδων

Η κοιλιοκάκη είναι μία χρόνια πάθηση του εντέρου, που εμφανίζεται σε άτομα με γενετική προδιάθεση μετά την κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν γλουτένη.

Για πρώτη φορά τη νόσο περιέγραψε ο Έλληνας ιατρός Αρεταίος, ενώ κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διαγνώστηκαν αρκετά περιστατικά στην Ευρώπη. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η κοιλιοκάκη θεωρούνταν νόσος σπάνια στα παιδιά, με συχνότητα που υπολογιζόταν στο 1/4.000. Σήμερα, όμως, θεωρείται η πιο συχνή γενετικά προκαθορισμένη νόσος με συχνότητα 1/100 - 200 σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Ακόμα μεγαλύτερη συχνότητα της νόσου παρουσιάζουν συγκεκριμένες ομάδες ασθενών με άλλα νοσήματα, όπως τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, σύνδρομο Down ή σύνδρομο Turner, καθώς και οι συγγενείς ασθενών με κοιλιοκάκη. Στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε ακριβώς την πραγματική συχνότητα, όμως υπολογίζεται ότι πρέπει να είναι αντίστοιχη με αυτήν της υπόλοιπης Ευρώπης.

Η γλουτένη βρίσκεται κυρίως στα δημητριακά, δηλαδή σε ό,τι παράγεται από σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι. Η κοιλιοκάκη θεωρείται αυτοάνοση νόσος, στην οποία ο οργανισμός ύστερα από έκθεση στη γλουτένη ενεργοποιεί ανοσολογικούς μηχανισμούς οι οποίοι προκαλούν βλάβη στην επιφάνεια του λεπτού εντέρου, καταστρέφοντας τις λάχνες του και επηρεάζοντας τη σωστή απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών.

Συμπτώματα

Νεότερες εξελίξεις οδήγησαν στην κατανόηση της νόσου, η οποία καλύπτει φάσμα εκδηλώσεων κυρίως από το πεπτικό σύστημα, αλλά και εκδηλώσεις από άλλα συστήματα, ή, τέλος, είναι ασυμπτωματική.

Τα συμπτώματά της μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την ένταξη της γλουτένης στο διαιτολόγιο. Παρουσιάζει 2 χρονικές «αιχμές»:

• Παιδική ηλικία: 2 έτη.
• Στις μεγαλύτερες ηλικίες: 40 έτη.

Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία και στα παιδιά:

• Στα βρέφη παρατηρούνται υποτροπιάζοντα συμπτώματα από το γαστρεντερικό.
• Στις μεγαλύτερες ηλικίες τα συμπτώματα είναι άτυπα.

Μπορεί να υπάρχουν διαταραχές των κενώσεων, συχνότερα διαρροϊκές κενώσεις, σπανιότερα δυσκοιλιότητα, ανορεξία, απώλεια βάρους ή ανεπαρκής πρόσληψη βάρους, μετεωρισμός κοιλίας, μειωμένη σωματική ανάπτυξη, καθυστέρηση της ήβης, σιδηροπενική αναιμία, κοιλιακά άλγη, οστεοπενία, δερματίτιδα, διαταραχή της ηπατικής λειτουργίας κ.ά.

Τελευταία όμως έχει βρεθεί ότι οι ασθενείς με τα παραπάνω κλινικά συμπτώματα αποτελούν την κορυφή μόνο του παγόβουνου, διότι οι περισσότεροι που παρουσιάζουν κοιλιοκάκη είναι ασυμπτωματικοί και παραμένουν αδιάγνωστοι επί σειρά ετών, με αποτέλεσμα να έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές της (σιδηροπενική αναιμία, οστεοπόρωση, υπογονιμότητα, λέμφωμα του εντέρου κ.ά.).

Διάγνωση

Η υποψία της νόσου τίθεται μετά την ανίχνευση των ειδικών αντισωμάτων στον ορό του ασθενούς. Τα αντισώματα έναντι της τρανσγλουταμινάσης ιστού (tTG) και του ενδομυΐου (ΕΜΑ) είναι πολύ ειδικά και ευαίσθητα για την ανίχνευσή της. Πρόσφατα έχουν αναπτυχθεί και νέες μέθοδοι, που αφορούν σε αντισώματα έναντι πεπτιδίων που παράγονται από απαμίνωση της γλοιαδίνης και αφορούν σε IgA και IgG αντισώματα (DGPtest). Παρ' όλα αυτά, τα θετικά αντισώματα από μόνα τους δεν αρκούν για την επιβεβαίωση της διάγνωσης της κοιλιοκάκης.

Η νόσος επιβεβαιώνεται με γαστροσκόπηση και με βιοψία του λεπτού εντέρου. Η εύρεση των χαρακτηριστικών αλλοιώσεων στον εντερικό βλεννογόνο και η κλινική ανταπόκριση του ασθενούς στη δίαιτα, συνοδευόμενη από την αρνητικοποίηση των ειδικών αντισωμάτων στον ορό και μόνο, θέτουν τη διάγνωση της κοιλιοκάκης.

Υπάρχει και γενετικός έλεγχος με μελέτη των αντιγόνων ιστοσυμβατότητας. Τα αποτελέσματα για το HLA-DQ2/DQ8 χρησιμεύουν για να βοηθήσουν στη διάγνωση της νόσου σε αμφισβητούμενες περιπτώσεις.

Αντιμετώπιση

Η κοιλιοκάκη αντιμετωπίζεται με δίαιτα χωρίς γλουτένη εφ' όρου ζωής. Η τήρηση της δίαιτας φαίνεται πολύ δύσκολη αρχικά και χρειάζεται συνεργασία των ιατρών και των διαιτολόγων με την οικογένεια. Η δίαιτα περιλαμβάνει αποχή από τροφές που προέρχονται από τα σιτηρά, τη σίκαλη, το κριθάρι και τη βρώμη.

Υπάρχουν όμως σημαντικές πρακτικές δυσκολίες στην εφαρμογή της, καθότι η γλουτένη είναι πολύ διαδεδομένο συστατικό της δίαιτας, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η εφαρμογή της χωρίς γλουτένη, ιδιαίτερα όταν αυτή θα πρέπει να περιλάβει βιομηχανικά τυποποιημένες τροφές ή να καλύψει ανάγκες μεγαλύτερων παιδιών και εφήβων, που περνούν πολλές ώρες μακριά από το σπίτι.

Η γλουτένη είναι συστατικό πολύ κοινό σε τυποποιημένα τρόφιμα. Επιπλέον, είναι δυνατόν να «επιμολύνει» την τροφή σε οποιαδήποτε φάση της παρασκευής της. Μόνο η αναγραφή στην ετικέτα της συσκευασίας ότι το προϊόν είναι ελεύθερο γλουτένης εξασφαλίζει τον ασθενή.

Στη διάθεση των ασθενών με κοιλιοκάκη υπάρχουν επίσης ειδικά προϊόντα ελεύθερα γλουτένης στα φαρμακεία. Η κλινική ανταπόκριση του ασθενούς στη δίαιτα είναι άμεση και τα κλινικά συμπτώματα υποχωρούν σε μερικές εβδομάδες, ενώ ο βλεννογόνος του εντέρου επανέρχεται στο φυσιολογικό μέσα σε 6 - 12 μήνες. Το σωματικό βάρος επανέρχεται και αυτό στο φυσιολογικό. Και το ίδιο ισχύει και με το ύψος, εφόσον η νόσος διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα πριν από την εφηβεία. Η δίαιτα χωρίς γλουτένη πρέπει να είναι αυστηρή και μόνιμη.

Μελλοντικές κατευθύνσεις υπάρχουν στην έρευνα και αφορούν στην ενζυμική θεραπεία με βακτηριακές ενδοπεπτιδάσες, φάρμακα όπως ανοσοτροποποιητές για την καταστολή της τρανσγλουταμινάσης. Επίσης, ελπιδοφόρα μπορεί να είναι και η εφαρμογή της βιοτεχνολογίας στην αγροκαλλιέργεια.

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο μητρικός θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη κοιλιοκάκης και ιδιαίτερα εάν τα σιτηρά εισαχθούν στο διαιτολόγιο του βρέφους κατά τη διάρκεια του μητρικού θηλασμού, κατά τον 6ο μήνα και όχι νωρίτερα από τους 5 ή αργότερα από τους 7 πρώτους μήνες της ζωής. Παράλληλα, έχει βρεθεί ότι στη μείωση της κοιλιοκάκης βοηθά και η πρόληψη των γαστρεντερικών λοιμώξεων στη βρεφική ηλικία.

Χρειάζεται ευαισθητοποίηση τόσο των ιατρών όσο και της κοινωνίας για την πρώιμη ανίχνευση των ατόμων που πάσχουν από τη συγκεκριμένη νόσο.

Απαραίτητη η συστηματική παρακολούθηση

Χρειάζεται σωστή ιατρική παρακολούθηση του ασθενούς κάθε 6-12 μήνες με:

1. Κλινική εξέταση και καταγραφή της ανάπτυξης του παιδιού.
2. Παρακολούθηση με έλεγχο των ειδικών αντισωμάτων για επιβεβαίωση και εξασφάλιση συμμόρφωσης στη δίαιτα.
3. Έλεγχος για τυχόν ανάπτυξη αυτοάνοσων νοσημάτων σχετιζόμενων με την κοιλιοκάκη ή άλλων επιπλοκών που σχετίζονται με διατροφικά ελλείμματα, όπως η οστεοπόρωση.

Συχνά οι ασθενείς δεν συμμορφώνονται στη δίαιτα χωρίς γλουτένη. Η καθυστερημένη διάγνωση, η αδιαφορία και η άγνοια, εξαιτίας της οποίας τα άτομα καταναλώνουν τρόφιμα με προσμίξεις χωρίς να το θέλουν, και τέλος η αντικειμενική δυσκολία της εφαρμογής συγκεκριμένου διαιτολογίου είναι τα κυριότερα αίτια.

Η μη συμμόρφωση, όμως, προκαλεί βλάβες στον βλεννογόνο του εντέρου, με άμεσο αποτέλεσμα τη μείωση της επιφάνειας απορρόφησης θρεπτικών συστατικών. Τα κοινότερα προβλήματα που προκύπτουν είναι η οστεοπενία και η σιδηροπενία, ενώ στα παιδιά παρουσιάζεται καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι στα άτομα που δεν ακολουθούν τη δίαιτα είναι αυξημένος ο κίνδυνος εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων ή/και κακοήθειας, όπως το λέμφωμα του εντέρου.

Η λήψη γενικών μέτρων κατά την καθημερινότητα του εξεταζόμενου έχει ως στόχο τόσο την φυσική τόνωση του οργανισμού, όσο και την πρόληψη παθολογικών προβλημάτων που είναι ιδιαίτερα συχνά κατά την εξεταστική περίοδο.

Κατά την διάρκεια της εξεταστικής περιόδου, το άτομο πρέπει να κοιμάται επαρκώς, να μην εκτίθεται σε καπνό, να μην έρχεται σε επαφή με άτομα που πάσχουν από λοιμώδη νοσήματα, να αποφεύγει τα κρύα ρεύματα και τις ακραίες θερμοκρασίες, να απέχει από συναισθηματικές εντάσεις. Η επίπονη άσκηση καλό είναι να αποφεύγεται κατά τις ημέρες των εξετάσεων. Αντιθέτως επιστημονικές μελέτες έχουν αναδείξει την αξία της ήπιας κίνησης στην βελτιστοποίηση της απόδοσης (π.χ. γρήγορος περίπατος).

Ο εξεταζόμενος πρέπει να μεριμνά για την ομαλή πρόσληψη υγρών με την μορφή φρέσκων χυμών ή νερού καθημερινά κυρίως ενδιαμέσως των γευμάτων για να μην «φορτώνεται» το στομάχι με υπερβολικά υγρά κατά την διάρκεια του φαγητού.Το πρωί της εξέτασης αλλά και σε όλη την διάρκεια της προετοιμασίας, καλό είναι να αρχίσετε την ημέρα σας με καλό πρωινό, αποφεύγοντας όμως το βαρύ πρωινό γεύμα.

Τα γεύματα πρέπει να μαγειρεύονται επαρκώς χωρίς προσθήκη υπερβολικών μπαχαρικών ή τσιγάρισμα. Τα φρούτα και οι σαλάτες πρέπει να πλένονται καλά. Ο πνευματικά εργαζόμενος πρέπει να πλένει καλά τα χέρια του πριν τα γεύματα, να μην τρώει γρήγορα και ακατάστατα, να αποφεύγει τα τυποποιημένα γεύματα( fast food), να μην υποβάλλεται σε δίαιτες με δραστική περικοπή θερμίδων, να απέχει από νυχτερινά γεύματα, να μην χρησιμοποιεί τοξικές ουσίες όπως το αλκοόλ, να αποφεύγει τα ποτά τύπου cola, να μην λαμβάνει άσκοπα φάρμακα και να καταναλώνει με σύνεση τον καφέ. Καλό είναι να κοιμάται μία δύο ώρες μετά το δείπνο και όχι αμέσως μετά, για να μην παρακωλύεται η διαδικασία της πέψης.Η σύγχρονη διατροφή περιέχει μεγάλη ποσότητα λιπών, κυρίως με την μορφή βλαπτικού κορεσμένου λίπους (ζωικά λίπη – βούτυρο).Η διατροφή του εξεταζόμενου καλό είναι να περιέχει επαρκή ποσότητα του πολυακόρεστου λινολεικού λιπαρού οξέος, αλλά η υπερβολική ποσότητα λιπαρών ιδιαίτερα κορεσμένων πρέπει να αποφεύγεται.

Κατά την διάρκεια του μεταβολισμού των πρωτεϊνών, κάθε ημέρα, βασικά αμινοξέα χάνονται και πρέπει οπωσδήποτε να αναπληρώνονται με την διατροφή. Τα βασικά αμινοξέα είναι η λευκίνη, η ισολευκίνη, η λυσίνη, η μεθειονίνη, η φαινυλαλανίνη, η θρεονίνη, η τρυπτοφάνη, η βαλίνη, η ιστιδίνη και είναι σημαντικά για την υψηλή απόδοση του οργανισμού. Η βιολογική αξία είναι υψηλότερη στις ζωικές πρωτεΐνες και ακολουθούν οι πρωτεΐνες των οσπρίων (π.χ. φασόλια), των δημητριακών (ρύζι σιτάρι καλαμπόκι) και των ριζών. Η στέρηση των πρωτεϊνών επηρεάζει δυσμενώς πρακτικά όλα τα συστήματα του ανθρώπινου σώματος και ιδιαίτερα το ανοσοποιητικό σύστημα, το κυκλοφορικό σύστημα, το νευρικό σύστημα, το γαστρεντερικό σύστημα. Τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας είναι το κρέας, το ψάρι, τα τυριά, το γάλα, το γιαούρτι.

Συνδυασμοί πρωτεϊνών φυτικής προέλευσης αυξάνουν την βιολογική αξία των επιμέρους φυτικών τροφίμων. Προσθέστε τρία κεσεδάκια αποβουτυρωμένο γιαούρτι καθημερινώς στη συνήθη διατροφή σας κατά την διάρκεια της εξεταστικής περιόδου.

Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί καθημερινώς γλυκόζη για την λειτουργία του. Στην περίπτωση που αποσυρθούν οι υδατάνθρακες από την διατροφή προκαλείται μία σοβαρή κατάσταση, η κέτωση, κατά την οποία διαταράσσεται σημαντικά η λειτουργία του εγκεφάλου. Τα ωφέλιμα για την λειτουργία του νευρικού συστήματος σάκχαρα, ευρίσκονται συνδεδεμένα με ζωτικά ιχνοστοιχεία στα φρούτα και στο μέλι, ενώ η ζάχαρη και οι κατεργασμένοι υδατάνθρακες παρέχουν «κενές θερμίδες». Καλό είναι να αντικαταστήσετε την ζάχαρη με το μέλι, να τρώτε τουλάχιστον τέσσερα φρούτα και να πίνετε ένα ποτήρι φρέσκο χυμό φρούτων καθημερινώς κατά την περίοδο των εξετάσεων.

Οι ζωτικές βιταμίνες και τα άλατα είναι πολύ σημαντικά για την αύξηση της απόδοσης του οργανισμού. Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά περιέχουν βιταμίνες και άλατα σε αφθονία. Τρώτε καθημερινώς φρέσκα φρούτα και λαχανικά κατά την διάρκεια των εξετάσεων.

Ιδιαίτερα σημαντικά παράγοντες για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού κατά την διάρκεια των εξετάσεων και της σχετικής με αυτές προετοιμασία είναι: 

• Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β . Είναι σημαντικές για την λειτουργία του εγκεφάλου. Αυξημένες συγκεντρώσεις υπάρχουν στο σταρένιο ψωμί ολικής άλεσης, στα πλήρη δημητριακά πρωινού, στο αυγό, στο κρέας, στη μαγιά μπύρας, στη ζύμη, στους ξηρούς καρπούς, στα λαχανικά, στα όσπρια. Η Β12 είναι σημαντική και για την σωστή αιμοποίηση και ευρίσκεται μόνο σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης.
• Η βιοτίνη, το παντοθενικό οξύ. Εξαιρετικές διαιτητικές πηγές βιοτίνης είναι το συκώτι, η σόγια, η μαγιά, ο κρόκος αυγού. Το συκώτι, η μαγιά μπύρας, ο κρόκος αυγού είναι αρκετά καλές πηγές παντοθενικού οξέος.
• Η βιταμίνη C. Eίναι σημαντική για την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού. Αυξημένες συγκεντρώσεις ευρίσκονται στις ντομάτες, στα εσπεριδοειδή, μαϊντανό, πράσινες πιπεριές, πράσινα ωμά λαχανικά, πεπόνια, φράουλες, λάχανο, πατάτες, κίτρα, ραπανάκια.
• Βιταμίνη Α. Η έλλειψή της έχει ως αποτέλεσμα τν κακή λειτουργία του ανοσοποιητικού. Αυξημένες συγκεντρώσεις ευρίσκονται στο γάλα, γαλακτοκομικά προϊόντα, βούτυρο, καρότα, στις γλυκοπατάτες, στα βερίκοκα, στα κίτρινα λαχανικά, στο συκώτι, στο αυγό.
• Βιταμίνη Ε. Η βιταμίνη Ε είναι απαραίτητη για την προστασία των κυτταρικών μεμβρανών ενάντια στην υπεροξείδωση λιπιδίων που συνιστά ανοσοκατασταλτική διεργασία και τη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου. Αυξημένες συγκεντρώσεις ευρίσκονται στο φρέσκο φυτικό λάδι, στο ελαιόλαδο, στο φύτρο σταριού, στα πλήρη δημητριακά, στους ξηρούς καρπούς – φιστίκια.
• Το φυλλικό οξύ και ο σίδηρος. Είναι σημαντικά για την για τον σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, την αύξηση του αιματοκρίτη και τη σωστή οξυγόνωση του οργανισμού. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι οι βασικές διαιτητικές πηγές φυλλικού οξέος. Τρόφιμα πλούσια σε αφομοιώσιμο σίδηρο είναι το κόκκινο κρέας, το συκώτι, η σπλήνα, τα οστρακοειδή, τα αυγά. Φυτικές πηγές σιδήρου είναι τα όσπρια, η σόγια, το πιτυρούχο ψωμί, το σπανάκι, το κουνουπίδι, οι ελιές, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, το φύτρο σταριού. Ο σίδηρος των φυτικών τροφών μεταβολίζεται πιο δύσκολα, η ικανότητα όμως του οργανισμού σας να τον επεξεργάζεται μπορεί να αυξηθεί εάν πιείτε ταυτόχρονα ένα φρέσκο χυμό πορτοκάλι, που μόλις στύψατε.
• Ο φώσφορος, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος, το σελήνιο είναι σημαντικά για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου και γενικότερα του νευρικού συστήματος. Αυξημένες συγκεντρώσεις ασβεστίου υπάρχουν στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Αυξημένες συγκεντρώσεις φωσφόρου περιέχονται στα γαλακτοκομικά προϊόντα, στα πλήρη δημητριακά, στα αυγά, στο κρέας, στα ψάρια, στους ξηρούς καρπούς. Αυξημένες συγκεντρώσεις μαγνησίου ευρίσκονται στις μπανάνες, στα πλήρη δημητριακά, στα όσπρια, στα γαλακτοκομικά, στους ξηρούς καρπούς, στα πράσινα λαχανικά. Το κρέας, τα οστρακόδερμα, οι ξηροί καρποί και τα όσπρια είναι καλές πηγές βιοδιαθέσιμου ψευδαργύρου. Αυξημένες συγκεντρώσεις σεληνίου ευρίσκονται σε κρέατα, θαλασσινά, αυγά, ξηρούς καρπούς, πράσινα λαχανικά, πλήρη δημητριακά, φρούτα, όσπρια.

Ιατρικά προβλήματα που παρουσιάζονται κατά την διάρκεια των εξεταστικών περιόδων και γενικά προληπτικά μέτρα είναι:

1. ΚΑΟΥΡΕΣ, ΝΑΥΤΙΕΣ, ΡΕΨΙΜΟ, ΦΟΥΣΚΩΜΑ

   Η καούρα, η ναυτία, το ρέψιμο, το φούσκωμα είναι συμπτώματα που εμφανίζονται συχνά κατά την διάρκεια των εξετάσεων. Σύμφωνα με μελέτες το stress προκαλεί αυξημένη έκκριση γαστρικών υγρών, ερεθισμό ορισμένων εγκεφαλικών κέντρων που συμμετέχουν στην ρύθμιση της λειτουργίας της πέψης, αύξηση της επίπτωσης της ναυτίας και των δυσπεπτικών ενοχλημάτων στους εξεταζόμενους. Η πρόληψη των δυσάρεστων αυτών καταστάσεων γίνεται με την αποφυγή των μεγάλων λιπαρών γευμάτων (συνιστώνται μικρότερα και συχνά γεύματα), την αποφυγή τηγανητών, την αποφυγή αλκοόλ καπνού και κατάχρησης καφέ, την αποφυγή νυχτερινών γευμάτων. Οι εξεταζόμενοι πρέπει να γνωρίζουν ότι ορισμένα φάρμακα ερεθίζουν το στομάχι. Τέτοια φάρμακα που η κλινική εμπειρία αποδεικνύει καθημερινώς ότι χρησιμοποιούνται αρκετές φορές από τους εξεταζόμενους συχνά χωρίς συνταγή, είναι η ασπιρίνη και γενικά τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, ο σίδηρος, συμπληρώματα ασβεστίου, ορισμένα αντιβιοτικά και ψυχοτρόπα.

2. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΕΝΩΣΕΩΝ (ΔΙΑΡΡΟΙΑ – ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ)

   Το stress προκαλεί αρκετές φορές διαταραχή των ανατανακλαστικών της αφόδευσης, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσκοιλιότητας ή διάρροιας κατά την εξεταστική περίοδο. Η πρόληψη του συμπτώματος είναι δυσχερής. Ορισμένα άτομα επωφελούνται από την αποφυγή της υπερβολικής κατανάλωσης οσπρίων, τυποποιημένων τροφών, μπαχαρικών, αλκοόλ και καφέ. Το νερό είναι ωφέλιμο, αλλά πρέπει να καταναλώνεται μακριά από τα γεύματα και τον ύπνο (όχι υγρά μισή ώρα πριν έως και δύο ώρες μετά το γεύμα), για να μην επιβαρύνεται η διαδικασία της πέψης. Η χρήση καθαρτικών και φαρμάκων επιδεινώνει τα συμπτώματα από το έντερο. Υιοθετείστε καθημερινώς την συνήθεια, να πηγαίνετε καθημερινά στην τουαλέτα συγκεκριμένη ώρα, ακόμη και εάν δεν έχετε τάση προς αφόδευση. Κάθε φορά που αισθάνεστε τάση για αφόδευση, πηγαίνετε άμεσα στην τουαλέτα χωρίς αναβολή. Η ήπια άσκηση (πχ. περπάτημα), παράγει ενδορφίνες και έχει ωφέλιμη δράση στην λειτουργία του εντέρου.

3. ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ

   Η κρίση του πονοκεφάλου μπορεί να είναι αμφοτερόπλευρη ή ετερόπλευρη। Η συχνότητα εμφάνισής του ποικίλλει. Οι κρίσεις μπορεί να συνοδεύονται από ανορεξία, ναυτία ή εμετό, συμπτώματα από τους οφθαλμούς, ψυχολογικές εκδηλώσεις, δυσκολία συγκέντρωσης και αιμωδίες («μυρμηκιάσματα»). Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες ο πονοκέφαλος είναι συχνός κατά την περίοδο των εξετάσεων και οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως αϋπνία, αγγειακή υπεραντιδραστικότητα του νευρικού συστήματος, διαταραχές που αφορούν τη σεροτονίνη, έκκριση ορμονών του stress. H πρόληψη επιτυγχάνεται με ήπια άσκηση που περιλαμβάνει και ειδικές τεχνικές χαλάρωσης όπως το μασάζ, αποφυγή κατανάλωσης καφέ, τσαγιού, αλκοόλ και προϊόντων που περιέχουν καφεΐνη, αποφυγή χώρων με θόρυβο και φως, αποφυγή υπερκόπωσης και αϋπνίας.

4. ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΑ ΑΙΣΘΗΜΑ ΠΑΛΜΩΝ

    Η συγκίνηση και το άγχος προκαλούν συχνότερη παραγωγή διεγέρσεων από τον φυσιολογικό καρδιακό βηματοδότη. Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση ταχυκαρδίας. Η πρόληψη περιλαμβάνει την διακοπή αλκοόλ και καφεΐνης που δύνανται να προκαλέσουν αύξηση της καρδιακής συχνότητας, την αποφυγή «βαρέων» γευμάτων που λόγω κακής πέψης μπορεί να επιδεινώσουν το φαινόμενο, την επαρκή ανάπαυση.

5. ΤΡΙΧΟΠΤΩΣΗ

   Η τρίχα αποτελεί κερατινοποιημένο προϊόν της ρίζας η οποία συνέχεται με την επιδερμίδα. Η ύπαρξη φυσιολογικής ποσότητας και στιλπνότητας του τριχωτού της κεφαλής, οφείλεται σε μία ευαίσθητη ισορροπία κατά την οποία υπάρχει επάρκεια αναγεννητικών ριζών και φυσιολογική δομή της τρίχας στο μικροσκόπιο από την ρίζα έως στην άκρη. Η ισορροπία αυτή συχνά διαταράσσεται κατά την εξεταστική περίοδο και την περίοδο προετοιμασίας από παθολογικούς παράγοντες όπως είναι το stress, η ανεπαρκής λήψη με την διατροφή σιδήρου βιταμίνης Α λινολεικού οξέος πρωτεϊνών, η λήψη ορισμένων φαρμάκων(π.χ. ορισμένα αναλγητικά), οι κακοί κοσμητικοί χειρισμοί (πχ. βίαιο βούρτσισμα, ακατάλληλα σαμπουάν, σφιχτές αλογοουρές) και η διαταραχή ορμονών.

6. ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΣΥΧΝΟΥΡΙΑ

   Η νυχτερινή ούρηση είναι σύνηθες σύμπτωμα των εξετάσεων. Συνδέεται με αυξημένη δραστηριοποίηση του αντανακλαστικού λόγω άγχους και επιδεινώνεται από τα ακατάστατα ωράρια, την υπερβολική λήψη αλκοόλ – καφέ-ποτών cola- αφεψημάτων, τη μεταβολή του ωραρίου των γευμάτων (π.χ. μετακίνηση των γευμάτων κατά τις απογευματινές ώρες), την λήψη υγρών κατά τη νύχτα ή αργά το απόγευμα, συνήθειες που πρέπει να αποφεύγονται.

   Όταν τα παθολογικά προβλήματα κατά την διάρκεια των εξετάσεων και της σχετικής προετοιμασίας είναι έντονα ή επίμονα, η ιατρική εξέταση και θεραπεία επιβάλλονται.

7. Η ΑΥΠΝΙΑ

    Η αϋπνία κατά την εξεταστική περίοδο ή κατά την περίοδο της εξεταστικής προετοιμασίας, μπορεί να εμφανιστεί είτε με τη μορφή της δυσχέρειας κατά την επέλευση του ύπνου, είτε με την μορφή των συχνών αφυπνίσεων κατά την νύχτα, είτε με την μορφή της πολύ πρωινής αφύπνισης, είτε με την μορφή του μη ικανοποιητικού ύπνου.Η σωστή λειτουργία του δικτυωτού συστήματος του εγκεφάλου και η ομαλή αλληλεπίδρασή του με τα υπόλοιπα όργανα του σώματος είναι πολύ σημαντικά για τον επαρκή ύπνο. Στο δικτυωτό σύστημα του υποθαλάμου εδράζεται ένας κεντρικός νευρωνικός βηματοδότης που έχει σημαντικό ρόλο στον κύκλο ύπνου εγρήγορσης. Η κατανάλωση αλκοόλ, η κακή πέψη, η επίπονη μελέτη κατά τις ώρες που προηγούνται του ύπνου, το κάπνισμα ιδιαίτερα μετά το μεσημέρι, η κατανάλωση καφέ- τσάι – ποτών τύπου cola σε υπερβολικές ποσότητες ή μετά το μεσημέρι, το stress, ο πόνος, ο θόρυβος, το έντονο φως, είναι παράγοντες, ιδιαίτερα συχνοί κατά τις εξετάσεις. που επηρεάζουν την σωστή λειτουργία του δικτυωτού συστήματος. Ο εξεταζόμενος πρέπει να μην καταναλώνει φαγητό και να χαλαρώνει κατά το δίωρο - τρίωρο που προηγείται της νυχτερινής κατάκλισης, να αποφεύγει το έντονο φώς και τον θόρυβο, να ξαπλώνει την ίδια περίπου ώρα κάθε βράδυ, να μην κοιμάται στο ίδιο δωμάτιο με άτομα που θορυβούν κατά την νύχτα (π.χ. άτομα που ροχαλίζουν), να απομακρύνει τα ρολόγια από τα υπνοδωμάτια, να αποφύγει τα κρύα ή καυτά μπάνια προ του ύπνου, να ξυπνάει την ίδια περίπου ώρα κάθε πρωί. Πρέπει να περιορίσει την λήψη υγρών το βράδυ.

8. ΛΙΠΟΘΥΜΙΚΗ ΤΑΣΗ

   Λόγω του αυξημένου άγχους των εξετάσεων, σε υπερευαίσθητα άτομα το αυτόνομο νευρικό σύστημα μπορεί να εμφανίσει παροδικά δυσλειτουργίες οι οποίες προκαλούν λιποθυμική τάση, σπάνια όμως εμφανίζεται πραγματική λιποθυμία. Η πρόληψη περιλαμβάνει καλό ύπνο με ξεκούραση του αυτόνομου νευρικού συστήματος, σωστή διατροφή, σταδιακή έγερση από το κρεβάτι μετά την κατάκλιση και τον ύπνο και μέριμνα για επαρκή πρόσληψη νερού και αλατιού στα άτομα που δεν έχουν πρόβλημα αυξημένης πίεσης κατά την διάρκεια της εξεταστικής περιόδου.

9. ΖΑΛΗ, ΑΤΟΝΙΑ, ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ

   Η κατάσταση αυτή κατά την διάρκεια των εξετάσεων προκαλείται κυρίως από την αϋπνία, την υπερκόπωση, την κακή διατροφή. Είναι σημαντικό λοιπόν ο εξεταζόμενος να κοιμάται και να ξεκουράζεται επαρκώς και να χρησιμοποιεί υψηλής βιολογικής αξίας τρόφιμα που τροφοδοτούν τον οργανισμό με ενέργεια. To αυγό, το κρέας, το ψάρι, τα τυριά, το γάλα, το γιαούρτι, το μέλι, τα δημητριακά, το ψωμί ολικής άλεσης, η μαγιά μπύρας, οι ξηροί καρποί, το φύτρο σιταριού, ο φρέσκος βασιλικός πολτός, το μη αποφλοιωμένο ρύζι, τα φρούτα, τα φρέσκα λαχανικά, οι φρέσκοι χυμοί φρούτων προσφέρουν στον εγκέφαλο σημαντικά στοιχεία για την λειτουργία του. Η ζάχαρη που συχνά χρησιμοποιεί ο εξεταζόμενος ως άμεση πηγή γλυκόζης και οι κατεργασμένοι υδατάνθρακες παρέχουν «κενές θερμίδες». Τα σακχαρούχα αναψυκτικά δεν συνιστώνται.

10. ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΕΦΙΔΡΩΣΗ – ΚΟΚΚΙΝΙΣΜΑ

    H έκκριση του ιδρώτα στο ανθρώπινο σώμα γίνεται από τους ιδρωτοποιούς αδένες, μετά από επίδραση ποικίλων ερεθισμάτων, τα οποία προκαλούν έκκριση ειδικών ορμονών, όπως αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης, που επενεργούν στους ιδρωτοποιούς αδένες। Σημαντικός είναι ο ρόλος των συμπαθητικών νευρικών ινών που απολήγουν στους αδένες και έχουν ειδικές συνδέσεις με εγκεφαλικά κέντρα του υποθαλάμου. Η εφίδρωση μπορεί να συνοδεύεται από κοκκίνισμα ή αίσθημα έξαψης. Στον οργανισμό κατά την διάρκεια των εξετάσεων εκκρίνονται αυξημένα επίπεδα αδρεναλίνης - νοραδρεναλίνης, ενώ το συμπαθητικό νευρικό σύστημα παρουσιάζει αυξημένη δραστηριοποίηση. Έτσι συχνά προκαλείται αυξημένη εφίδρωση, γεγονός που παρακωλύει ορισμένες φορές σημαντικά το γράψιμο, λόγω της αυξημένης εφίδρωσης των παλαμών. Παρά το ό, τι σήμερα το φαινόμενο αντιμετωπίζεται με ειδικά διαλύματα, αλοιφές και φάρμακα, ο εξεταζόμενος πρέπει να γνωρίζει ότι η εφίδρωση γενικότερα του σώματος και ειδικότερα των παλαμών επιδεινώνεται με την κατάχρηση ορισμένων φαρμάκων και την χρήση τοξικών ουσιών (π.χ. αλκοόλ). Ο εξεταζόμενος δεν πρέπει να εκτίθεται σε καυτά λουτρά, να κάνει κατάχρηση καθαριστικών και να χρησιμοποιεί αντιιδρωτικά spray αμφιβόλου ποιότητας ή ερεθιστικά καθαριστικά σώματος.

Γράφει: Στέφανος Γρ. Φούσσας MD, FESC, FACC, Eπ. Καθηγητής Καρδιολογίας, Συντ. Διευθυντής Τζάνειο Γ. Ν. Πειραιά

Το µεταβολικό σύνδροµο αποτελεί µια συνάθροιση αλληλοσχετιζόµενων παραγόντων που αυξάνουν τον κίνδυνο εµφάνισης σακχαρώδους διαβήτη και καρδιαγγειακής νόσου. Οι βασικές διαταραχές του µεταβολικού συνδρόµου είναι η παχυσαρκία, η δυσλιπιδαιµία, η αρτηριακή υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Κοινός παρονοµαστής των διαταραχών αυτών είναι η παρουσία αντίστασης των περιφερικών ιστών (και κυρίως του µυϊκού ιστού) στη δράση της ινσουλίνης.

Η ινσουλινοαντίσταση αυτή δεν είναι µεν νόσος, είναι όµως κεντρική µεταβολική διαταραχή που αυξάνει τον κίνδυνο εµφάνισης των διαταραχών που συναποτελούν το µεταβολικό σύνδροµο, ενώ συνδέεται αιτιολογικά µε τις διαταραχές αυτές.

Η στεφανιαία νόσος κλινικά εκδηλώνεται µε την εικόνα της σταθερής στηθάγχης, των οξέων στεφανιαίων συνδρόµων, της σιωπηλής ισχαιµίας, της καρδιακής ανεπάρκειας και του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου.

Η πρώτη αιτία θανάτου στο δυτικό κόσµο είναι το έµφραγµα του µυοκαρδίου. Κάθε ηµέρα φθάνουν στα εφηµερεύοντα νοσοκοµεία 5-6 εµφράγµατα. Ενα έµφραγµα στα πέντε που συµβαίνουν δεν φθάνει στο νοσοκοµείο καθώς πεθαίνει µε την εµφάνιση του εµφράγµατος.

Η κύρια αιτία του εµφράγµατος του µυοκαρδίου είναι η απόφραξη µίας στεφανιαίας αρτηρίας. Συνήθως η απόφραξη προκαλείται από ένα θρόµβο αίµατος. Οι θρόµβοι σχηµατίζονται µέσα στις στεφανιαίες αρτηρίες λόγω ρήξης - σπασίµατος της αθηρωµατικής πλάκας. Η αθηρωµατική πλάκα δηµιουργείται από τη σταδιακή συσσώρευση λιπιδίων τα οποία επικάθονται στα τοιχώµατα της αρτηρίας. Η δηµιουργία της πλάκας είναι µια διεργασία που ονοµάζεται αθηροσκλήρυνση. Η µείωση των προδιαθεσικών παραγόντων είναι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης εµφάνισης του εµφράγµατος.

Κάθε ξεχωριστός παράγοντας αθροίζεται µε άλλους, εφόσον υπάρχουν, και έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος σε σηµαντικό βαθµό. Οι γνωστοί παράγοντες χωρίζονται σ' αυτούς που µπορούµε να τροποποιήσουµε και σ' αυτούς που δεν µπορούµε. Οι τροποποιήσιµοι παράγοντες είναι το κάπνισµα οποιουδήποτε σκευάσµατος καπνού, η έλλειψη σωµατικής δραστηριότητας, συνέπεια της καθιστικής ζωής, η ανθυγιεινή διατροφή και οι συνέπειές της, όπως η υψηλή χοληστερόλη, η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και το άγχος. Σηµαντικοί παράγοντες οι οποίοι δεν µπορούν να τεθούν σε έλεγχο αλλά επιβάλλουν την εντατικότερη λήψη µέτρων για τροποποίηση των προηγούµενων είναι το κληρονοµικό ιστορικό στεφανιαίας νόσου, το φύλο και η ηλικία. Ακόµα και µικρές αλλαγές µπορούν να έχουν τεράστια οφέλη για την υγεία - οφέλη που µπορoύµε εύκολα να συµπεριλάβουµε στη ζωή µας και τη ζωή της οικογένειάς µας.

Ενα ισορροπηµένο διαιτολόγιο είναι ένα υγιεινό διαιτολόγιο. Στόχος µας θα πρέπει να είναι µια ποικιλία τροφίµων, αποφεύγοντας τα ζωικά λίπη. Ο βασικός κανόνας για να διατηρούµε το βάρος µας σε φυσιολογικά επίπεδα είναι να υπάρχει ισοζύγιο µεταξύ της θερµιδικής πρόσληψης (από τρόφιµα και ποτά) και της θερµιδικής κατανάλωσης (της ενέργειας που καταναλώνουµε µέσω του µεταβολισµού του σώµατος και της φυσικής δραστηριότητας). «Κλειδί» για την υγεία και τη διατήρηση του βάρους είναι η κατανάλωση αλκοόλ µε µέτρο, δίνοντας έµφαση στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα. H τακτική άσκηση (4-5 φορές εβδοµαδιαίως) ενδυναµώνει, αυξάνει την αντοχή µας και µας βοηθά να χάσουµε βάρος. Το κάπνισµα έχει πολλές καταστροφικές συνέπειες για τον οργανισµό.

Στέφανος Γρ. Φούσσας MD, FESC, FACC
Eπ. Καθηγητής Καρδιολογίας
Συντ. Διευθυντής Τζάνειο Γ. Ν. Πειραιά