Γράφει: Γεράσιμος Κλαουδάτος, Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.

Το σωματικό λίπος του ανθρώπου διακρίνεται στο απαραίτητο ή θεμελιώδες και το αποθηκευτικό. Στο πρώτο περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, λιπαρά τα οποία δομούν τις κυτταρικές μεμβράνες ή η σφιγγομυελίνη μια ουσία με σπουδαία δράση στο νευρικό σύστημα. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, η παρουσία του είναι εκ των ουκ άνευ για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Στο απαραίτητο λίπος συμπεριλαμβάνεται και το «ειδικό για το φύλο» λίπος, το οποίο βρίσκεται στο γυναικείο σώμα, περιλαμβάνει το λίπος το οποίο βρίσκεται στο στήθος, στο ισχίο και τους μηρούς και είναι λίπος που προστίθεται στο γυναικείο σώμα κατά την εφηβεία ως προετοιμασία για μελλοντική κύηση.

Το «ειδικό για το φύλο» εξηγεί και το γεγονός πως μια μέση νορμοβαρής γυναίκα έχει μεγαλύτερο ποσοστό λίπους από τον μέσο νορμοβαρή άνδρα (18-28% έναντι 10-20%) και επίσης εξηγεί το πώς γυναίκες με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά λίπους (π.χ. αθλήτριες συγκεκριμένων σπορ ή χορεύτριες) δύναται να παρουσιάζουν επιπλοκές στο αναπαραγωγικό τους σύστημα (π.χ. αμηνόρροια).

Τι είναι το αποθηκευτικό λίπος;

Το αποθηκευτικό λίπος είναι το λίπος που αποθηκεύει ο άνθρωπος για μελλοντική παραγωγή ενέργειας, όταν το ενεργειακό ισοζύγιο είναι θετικό, δηλ. σε περιόδους όπου το άτομο καταναλώνει μέσω των τροφών περισσότερη ενέργεια από όση χρειάζεται (δηλ. από όση δαπανά την ίδια περίοδο).

Το αποθηκευτικό λίπος διακρίνεται στο υποδόριο, δηλαδή στο λίπος που αποθηκεύεται στον λιπώδη ιστό που εντοπίζεται κάτω από την επιδερμίδα και στο σπλαχνικό, το οποίο αναφέρεται στο λίπος που αποθηκεύεται στον λιπώδη ιστό που εδρεύει στην θωρακική και κοιλιακή κοιλότητα γύρω και μεταξύ των οργάνων. Μια μικρή ποσότητα λίπους αποθηκεύεται και ενδομυϊκά.

Ο μηχανισμός αποθήκευσης της ενέργειας σε μορφή λίπους, φέρεται να ήταν υπερπολύτιμος για τον προϊστορικό άνθρωπο, όπου η εύρεση τροφής ήταν ευκαιριακή και εξαρτιόταν από πολλούς παράγοντες. Σήμερα, ωστόσο, στον δυτικό κόσμο, σε ένα περιβάλλον δηλαδή που χαρακτηρίζεται από αφθονία τροφής και καθιστική ζωή, η υπερβάλλουσα συσσώρευση λίπους στον ανθρώπινο οργανισμό είναι κάτι παραπάνω από συνήθης και δημιουργεί πληθώρα προβλημάτων στην υγεία.

Διαφέρει η κατανομή λίπους σε άντρες και γυναίκες;

Όλοι έχουμε παρατηρήσει πως οι άνδρες τείνουν να μαζεύουν το αποθηκευτικό λίπος στην κοιλιά κάνοντας το σώμα να μοιάζει με μήλο (ανδροειδής κατανομή), ενώ στις γυναίκες το λίπος τείνει να κατανέμεται στην περιοχή των γλουτών, δίνοντας στο σώμα μια εικόνα αχλαδιού (γυναικεία κατανομή). Το εντυπωσιακό είναι πως η αποθήκευση του λίπους στην κοιλιά έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις από την αντίστοιχη εναπόθεση στους γλουτούς. Έτσι, η αυξημένη περιφέρεια μέσης αποτελεί προγνωστικό παράγοντα για δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, στεφανιαία νόσο, τύπου ΙΙ Διαβήτη, ακόμη και πρόωρο θάνατο.

Γιατί το λίπος κατανέμεται διαφορετικά σε άντρες και γυναίκες;

Τα ακριβή αίτια παραμένουν άγνωστα στην επιστημονική κοινότητα αν και διαφορές σε ορμόνες, υποδοχείς ορμονών και συγκεντρώσεις ενζύμων ανάμεσα στα δύο φύλα φαίνεται να διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο.

Ο ρόλος των ορμονών του φύλου στην διαφορετική κατανομή του λίπους δεν αμφισβητείται και μάλιστα μπορεί να δώσει μια πολύ καλή εξήγηση στον λόγο για τον οποίο γυναίκες που έφεραν την κλασσική γυναικεία κατανομή λίπους πριν από την εμμηνόπαυση, αρχίζουν να αποθηκεύουν μεγάλα ποσοστά λίπους στην κοιλιά, μετά από αυτή, όταν και τα επίπεδα οιστρογόνων μειώνονται κατά πολύ.

Πώς μπορώ να μειώσω το αποθηκευτικό μου λίπος;

Σε περιόδους που οι συνολικές ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού (βασικός μεταβολισμός συν τη φυσική δραστηριότητα που εκτελούμε) είναι μεγαλύτερες από την ενεργειακή πρόσληψη μας μέσω των τροφών, το σώμα είναι υποχρεωμένο να χρησιμοποιήσει το αποθηκευμένο λίπος σαν υπόστρωμα για παραγωγή ενέργειας, μειώνοντας τη συνολική ποσότητα του στο σώμα μας. Βέβαια, το σώμα δύναται να καταβολίσει μυϊκή μάζα για παραγωγή ενέργειας, γεγονός γενικά ανεπιθύμητο. Η άσκηση με αντιστάσεις θα περιορίσει τον καταβολισμό αυτό, βοηθώντας εμμέσως στη μέγιστη απώλεια λίπους. Η αερόβια άσκηση θα σας βοηθήσει άμεσα αυξάνοντας το θερμιδικό έλλειμμα που πιθανώς ήδη να δημιουργείται μέσω της διατροφής σας. Παρόλο που πολλοί θεωρούν πως το περπάτημα συμβάλλει στη μέγιστη απώλεια λίπους (επειδή στις συγκεκριμένες εντάσεις παρατηρείται η μεγαλύτερη ποσοστιαία συμμετοχή λίπους ως υπόστρωμα ενέργειας) στην πραγματικότητα εντονότερες μορφές αερόβιας άσκησης (όπως το jogging) θα σας βοηθήσουν να χάσετε περισσότερο λίπος.

Μπορώ να στοχεύσω το σημείο από όπου θέλω να μειωθεί το λίπος μου;

Αν και πολλά ακούγονται για το συγκεκριμένο θέμα, η αλήθεια είναι πως, δυστυχώς, δεν μπορούμε να επιλέξουμε το σημείο από όπου το σώμα μας θα επιλέξει να καταβολίσει λιπώδη μάζα. Ούτε τα ατελείωτα ροκανίσματα για την εκγύμναση των κοιλιακών σας μυών θα μειώσουν το λίπος της κοιλιάς, ούτε άλλες μαγικές συνταγές υπάρχουν. Ωστόσο, καθώς το ολικό σας λίπος θα μειώνεται στα πλαίσια μιας υποθερμιδικής διατροφής και εκτέλεσης φυσικής δραστηριότητας, θα μειώνεται και το λίπος στην περιοχή που σας ενδιαφέρει!

Γεράσιμος Κλαουδάτος
Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.
www.mednutrition.gr