Το ανθρώπινο ενεργειακό σύστημα δεν είναι ένας λιτός μηχανισμός που απλά κινεί το ανθρώπινο σώμα. Είναι μία πολύπλοκη διαδικασία εισαγωγής ενεργείας μέσω της τροφής, μετατροπή της χημικής ενεργείας σε μηχανική και θερμική, και την αποβολή των μη απαραίτητων συστατικών (ούρα, κόπρανα, ιδρώτας κτλ). Το ανθρώπινο ενεργειακό σύστημα θα μπορούσε εύκολα να παραλληλιστεί με την μηχανή του αυτοκινήτου μας. Το αυτοκίνητο χρησιμοποιεί βενζίνη σαν καύσιμο, ενώ εμείς φαγητό. Και οι δυο, με διαφορετικές βέβαια διαδικασίες μετατρέπουμε την χημική ενεργεία σε κινητική. Ενώ και οι δύο, άνθρωποι και μηχανές εκπέμπουμε απόβλητα. Παράλληλα όμως, και ευτυχώς οι διαφορές μας είναι και σημαντικές. Ας διαλέξουμε και ας ασχοληθούμε λοιπόν με το ανθρώπινο σώμα, μιας και η λειτουργία των μηχανών δεν είναι της ειδικότητας μου.

Τρία είναι τα βασικά ενεργειακά συστήματα του ανθρωπίνου σώματος

Α. Στιγμιαίος αναερόβιος μεταβολισμός

Προσφέρει ενέργεια στον οργανισμό για περίπου 0-10 δευτερόλεπτα. Βασίζεται στην αποθήκευση χημικών συστατικών στο σώμα, όπως φωσφοκρεατίνη. Κατά την διάρκεια διαλυμάτων από σύντομες σωματικές επιβάρυνσης ο οργανισμός αναπληρώνει άμεσα της αποθήκες φωσφοκρεατίνη στο σώμα. Με αυτό τον τρόπο ο οργανισμός μπορεί σύντομα να βασιστεί ξανά στην συγκεκριμένη πηγή ενεργείας. Βασικό σημείο της συγκεκριμένης πηγής ενέργειας είναι ότι το οξυγόνο δεν είναι απαραίτητο. Ο οργανισμός επιστρατεύει την συγκεκριμένη πηγή ενέργειας για μικρά sprints, ξαφνικά άλματα, και γενικά για γρήγορες σωματικές αντιδράσεις.

Β. Μικρής διάρκειας αναερόβιος μεταβολισμός (γλυκόλυσης)

Προσφέρει ενέργεια στον οργανισμό για περίπου 0-90 δευτερόλεπτα. Βασίζεται και αυτός στην αποθήκευση χημικών συστατικών στο σώμα, αλλά όσο περνά ο χρόνος η γλυκόζη και το οξυγόνο γίνονται όλο και πιο αναγκαίο στην διατήρηση της απαιτούμενης αθλητικής έντασης. Η σκελετικοί μύς φυλάσσουν την γλυκόζη σε μορφή γλυκογόνου. Κατά την διάρκεια της άσκησης το γλυκογόνο μετατρέπεται ξανά σε γλυκόζη έτοιμη να χρησιμοποιηθεί από τον οργανισμό ως ενέργεια. Το οξυγόνο δεν είναι απαραίτητο και σε αυτή την διαδικασία, αλλά όσο η ένταση παραμένει σε υψηλό επίπεδο θα γίνετε όλο και πιο απαραίτητο. Από κάποιο σημείο και μετά η έλλειψη οξυγόνου αυξάνει την ποσότητα του γαλακτικού οξέος στους μύς και στο αίμα δημιουργώντας ανεπιθύμητες καταστάσεις. Η αύξηση του γαλακτικού οξέος δημιουργεί μυϊκούς πόνους, ζαλάδες με αποτέλεσμα την οριστική διακοπή της άσκησης.

Γ. Αερόβιος μεταβολισμός

Προσφέρει ενέργεια στον οργανισμό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Από μερικά λεπτά έως και αρκετές ώρες. Αντίθετα με τις προηγούμενες πηγές ενέργειας, εδώ το οξυγόνο είναι από τα βασικότερα συστατικά. Θεωρητικά, η συγκεκριμένη πηγή ενέργεια θα μπορούσε να κινεί το σώμα μας ασταμάτητα, αν και μόνο αν δεν υπήρχε μείωση στις ενεργειακές αποθήκες του οργανισμού σε υδατάνθρακες και λίπος, και αν η θερμοκρασία του σώματος διατηρούταν συνεχώς κοντά στους 37ο C. Κάτι που δεν μπορεί να συμβεί, διότι η άσκηση απορροφά υδατάνθρακες και λίπος, και παράλληλα αυξάνει την σωματική μας θερμοκρασία. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αθλήματα το οποίο στηρίζεται αποκλειστικά στον αερόβιο μεταβολισμό είναι ο μαραθώνιος.

Χωρίζοντας το ανθρώπινο ενεργειακό σύστημα σε τρεις κατηγορίες μας βοηθά αποκλειστικά στο να κατανοήσουμε το τρόπο λειτουργίας του. Οι όλες διαδικασίες όμως που καθημερινά λαμβάνουν χώρα στο σώμα μας μόνο απλοϊκές δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν. Επανερχόμενος στον παραλληλισμό που χρησιμοποίησα στον πρόλογο φέρνω μερικά απλά παραδείγματα που φανερώνουν την πολυπλοκότητα της λειτουργίας του ανθρωπίνου σώματος: Η μηχανή του αυτοκινήτου απαιτεί βενζίνη για να κινηθεί, ενώ το ανθρώπινο σώμα απαιτεί υδατάνθρακα, πρωτεΐνη, λίπη, βιταμίνες, νερό κτλ. Κατά την διάρκεια της κίνησης και ανάλογα την επιβάρυνση του κινητήρα το αυτοκίνητο απαιτεί μια συγκεκριμένη σχέση στο κιβώτιο ταχυτήτων. Αντίθετα, το ανθρώπινο σώμα χρησιμοποιεί συνεχώς και ταυτόχρονα όλα τα ενεργειακά "γρανάζια" του συστήματος του για να ανταπεξέλθει στις απαιτητικές ή μη κινητικές επιβάρυνσης. Αυτοί είναι μονό δύο από τους χιλιάδες λόγους που πρέπει να μας ωθούν στο να φροντίζουμε και να προστατεύουμε πολύ περισσότερο το σώμα μας σε σχέση με τον κινητήρα του αυτοκινήτου μας.

Tips

• Tα βασικά ενεργειακά συστήματα του ανθρωπίνου σώματος είναι τρία.
• Ο βασικός σκοπός και των τριών είναι η συνεχής παράδοση επαρκής ενέργειας ώστε να εκτελούνται οι απαιτούμενες σωματικές κινήσεις.
• Πάντα δουλεύουν ομαδικά και πάντα το ένα βοηθά και συμπληρώνει το άλλο.