Γράφει: Τούσα Ζάππα για το περιοδικό K-Life

Το βάρος της μαθητικής τσάντας, οι ιώσεις του φθινοπώρου, τα σχολικά ατυχήματα και η σωστή διατροφή είναι μόνο μερικά από τα πολλά σημεία όπου πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας, ώστε να εξασφαλίσουμε στο παιδί μας ασφάλεια και υγεία για τη νέα σχολική χρονιά.

Η «δουλειά» του παιδιού είναι το σχολείο, η μελέτη, τα μαθήματα. Η δική μας, ως γονείς, είναι η προστασία του από προβλήματα υγείας, η εξασφάλιση ασφαλούς περιβάλλοντος και η διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών, ώστε να μπορεί να συγκεντρώνεται και να διαβάζει. Τελικά, είναι πολλά αυτά που θέλουμε και πρέπει να κάνουμε για τα παιδιά μας. Εμείς παρουσιάζουμε κάποιες βασικές κινήσεις που έχουν προτεραιότητα, με τις συμβουλές και τις προτάσεις των ειδικών για κάθε επιμέρους θέμα.

Καλή σχολική χρονιά!

1. Τσάντα η... ασήκωτη 

«Το βάρος της σχολικής τσάντας δεν προκαλεί σκολίωση, παρά τα όσα λέγονται», τονίζει ο κ. Ηλίας Παπαδόπουλος, ορθοπεδικός. «Η βαριά τσάντα, όμως, προκαλεί πόνο στον ώμο, το λαιμό, τον αυχένα ή στη μέση του παιδιού. Για να αποφύγουμε παρόμοια προβλήματα, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά την επιλογή της».
Ποια είναι, λοιπόν, η σωστή τσάντα; «Γενικά, πρέπει να έχει δύο φαρδιά λουριά και βάτες (για να μην τραυματίζεται το δέρμα), να πιάνει και στους δύο ώμους και, αν είναι δυνατόν, και στη μέση, γιατί έτσι δεν αιωρείται», λέει ο κ. Παπαδόπουλος. «Καλές είναι και οι τσάντες με τροχούς, ίσως όμως να μην είναι βολικές για την ελληνική πραγματικότητα, λόγω έλλειψης πεζοδρομίων».
Οι πολλές θήκες είναι επίσης ζητούμενο, ώστε να μοιράζονται τα πράγματα, με τα πιο βαριά στο κέντρο, προς την πλάτη. Η σωστή κατανομή παίζει σημαντικό ρόλο. Εξίσου σημαντικό είναι και το βάρος της τσάντας, που δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 2 - 5 κιλά, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού (περίπου το 10% του σωματικού του βάρους). Σφίγγουμε τα λουριά για να εφαρμόζουν στο σώμα, αλλά όχι πολύ, επειδή το παιδί πρέπει να τη νιώθει άνετη, χωρίς να του σφίγγει τους ώμους. Πάντως, αν ακούσουμε παράπονα για πόνους σε πλάτη, αυχένα κ.α., καλό θα ήταν να μην τα αγνοήσουμε και να απευθυνθούμε στον ειδικό γιατρό.

2. Οι εποχικές ιώσεις

Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στους ιούς. Η μύτη, ο φάρυγγας, οι αμυγδαλές (το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα) και οι πνεύμονες (το κατώτερο) εμφανίζουν πιο συχνά προβλήματα. Προφυλάξτε τα, όσο μπορείτε, με απλούς, αποτελεσματικούς τρόπους.
«Ο πιο βασικός», τονίζει ο κ. Μάριος Ανδρέου, παιδίατρος, «είναι να τηρείτε τους κανόνες υγιεινής τόσο εσείς όσο και τα παιδιά. Φροντίζετε να πλένουν τακτικά τα χέρια τους και να μην τρίβουν με αυτά το στόμα, τη μύτη ή τα μάτια τους. Αερίζετε το σπίτι καλά, για αρκετή ώρα, κάθε μέρα. Αποφεύγετε το συνωστισμό σε κλειστούς χώρους, κυρίως όταν υπάρχει έξαρση κάποιας επιδημίας. Ακολουθείτε μια ισορροπημένη, σωστή διατροφή, με πολλά φρούτα και λαχανικά, που είναι πλούσια σε βιταμίνες». Η βιταμίνη C, για παράδειγμα, που υπάρχει στις πιπεριές, στο μπρόκολο, στα ακτινίδια κ.α, θεωρείται σύμμαχος κατά των ιώσεων, ενώ το β-καροτένιο (καρότο, ντομάτα, μαρούλι κ.λπ.) συμβάλλει στην άμυνα του οργανισμού. Ζητήστε ο αερισμός των τάξεων στο σχολείο να γίνεται σωστά και η θέρμανση να μην είναι υπερβολική, ώστε να μην αναπτύσσεται επαρκής αριθμός ιών ανά κυβικό μέτρο. «Όσες ημέρες το παιδί έχει πυρετό, καθώς και την πρώτη που θα είναι απύρετο, μην το στείλετε στο σχολείο», συμπληρώνει ο κ. Ανδρέου. «Μπορείτε επίσης να το εμβολιάσετε με το ετήσιο αντιγριπικό εμβόλιο, αφού προηγουμένως συμβουλευτείτε τον παιδίατρο».

3. Η ποιότητα του κολατσιού του

Έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όσο πιο καλά τρέφεται ο εγκέφαλος ενός παιδιού, τόσο πιο εύκολα αυτό αποδίδει στα μαθήματα. Η διατροφή, ο ύπνος και η σωματική άσκηση παίζουν καθοριστικό ρόλο στις ικανότητες συγκέντρωσης, μάθησης και μνήμης ενός παιδιού.
«Το καλό πρωινό και η υγιεινή διατροφή είναι δύο κανόνες που οφείλουμε να τηρούμε απαρεγκλίτως», λέει ο γιατρός-διαιτολόγος κ. Ιάκωβος Θεοδοσίου. «Οι τροφές που πρέπει να καταναλώνουν τα παιδιά πριν φύγουν για το σχολείο είναι: γάλα, αυγό, μέλι, χυμό πορτοκάλι. Για παράδειγμα, για πρωινό μπορούν να πάρουν ένα ποτήρι γάλα με 2 φέτες ψωμί με μέλι ή ένα ποτήρι χυμό με ένα αυγό βραστό. Κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων, οι καλύτερες λύσεις είναι: φυσικός χυμός φρούτων, τοστ με ζαμπόν ή γαλοπούλα και τυρί (έτοιμο από το σπίτι), φρούτο (μήλο, αχλάδι, μπανάνα κ.λπ.), ένα κομμάτι σπιτικής πίτας (τυρόπιτα, σπανακόπιτα), ωμά λαχανικά (καρότο, αγγουράκι), κουλούρι Θεσσαλονίκης και, φυσικά, άφθονο νερό. Πρέπει να αποφεύγουν πατατάκια, γαριδάκια, σοκολάτες, ανθρακούχα αναψυκτικά, φρουτοποτά (χυμούς που περιέχουν ζάχαρη), ντόνατς, παγωτά και άλλα είδη ζαχαρωτών».

4. Οι ώρες στον υπολογιστή

Ο υπολογιστής είναι πλέον εκ των ων ουκ άνευ σε ένα! παιδικό δωμάτιο. Φροντίζουμε όμως για τη σωστή επιλογή και τη λογική χρήση του. Επιλέγουμε ένα κομπιούτερ με επίπεδη οθόνη, που εκπέμπει λιγότερη ακτινοβολία. Φροντίζουμε η οθόνη να είναι ακριβώς μπροστά από το παιδί και η απόσταση από τα μάτια του να είναι περίπου 60 - 65 εκατοστά. Να έχει μια ελαφριά κλίση και να δέχεται από το πλάι φως, ώστε να μην κάνει αντανάκλαση. Όταν το παιδί γράφει, να επιλέγει ανοιχτόχρωμο φόντο με μαύρα γράμματα και καλές αποστάσεις ανάμεσα στις σειρές. Τα διαλείμματα, περίπου κάθε τέταρτο, είναι απαραίτητα για να ξεκουράζονται τα μάτια αλλά και το σώμα του. Όσο για ην ώρα που μπορεί να περνάει στην οθόνη, οι ειδικοί τονίζουν ότι 2 ώρες την ημέρα συνολικά (δηλαδή κομπιούτερ, τηλεόραση, ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.λπ.) είναι αρκετές. Από εκεί και πέρα, υπάρχει πρόβλημα. Για να μην αντιμετωπίσουμε αργότερα σοβαρές «παρενέργειες», δρούμε προληπτικά. Φροντίζουμε, αφού ολοκληρώσει τη μελέτη του, να έχει την ευκαιρία να ασχοληθεί με ευχάριστες επιλογές πέραν του υπολογιστή, όπως μια αθλητική δραστηριότητα, το παιχνίδι με κάποιον φίλο του, μια απασχόληση μαζί μας κ.λπ.

5. Ο καλός ύπνος

Ο ήρεμος ύπνος συμβάλλει στη σωστή ανάπτυξη του παιδιού. Έρευνες που έχουν γίνει διαπίστωσαν ότι τα παιδιά που στερούνται τον ύπνο, εκτός από το γεγονός ότι έχουν χαμηλότερη απόδοση στο σχολείο, παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς και κινδυνεύουν συχνά από ατυχήματα. Οι πρώτες βραδινές ώρες του ύπνου είναι οι πιο σημαντικές και δεν αναπληρώνονται από τις μεσημεριανές, αφού τότε δίνεται η δυνατότητα στον εγκέφαλο να ανακτήσει δυνάμεις. Οι έφηβοι χρειάζονται 8 - 9 ώρες ύπνου κάθε νύχτα, τα παιδιά 10 -12 ετών τουλάχιστον 9 ώρες και τα παιδιά 6 - 9 ετών τουλάχιστον 10 ώρες.

Τι μπορούμε να κάνουμε για έναν καλό ύπνο; Ο παιδίατρος κ. Μάριος Ανδρέου συμβουλεύει:

• Ορίζουμε μια ώρα κατά την οποία τα παιδιά θα πηγαίνουν στο κρεβάτι τους για ύπνο, και την τηρούμε.
• Πριν από τον ύπνο, αποφεύγουμε τα διεγερτικά ροφήματα, τις έντονες συζητήσεις, την τηλεόραση ή δραστηριότητες που διεγείρουν ή φοβίζουν.
• Ένα ποτήρι ζεστό γάλα ή ένα χλιαρό μπάνιο θα χαλαρώσει το Παιδί, ώστε να κοιμηθεί πιο εύκολα.

6. Το κατάλληλο γραφείο και ο φωτισμός του

Η μελέτη χρειάζεται τον κατάλληλο χώρο. Γι' αυτό και το γραφείο, ο χώρος εργασίας του παιδιού, πρέπει να είναι ανάλογο με την ηλικία του, το σώμα και το ύψος του. Επιλέγουμε μια καρέκλα που ρυθμίζεται (ανεβοκατεβαίνει) και είναι αρκετά σταθερή (καλύτερα με 5 ροδάκια). Προτιμάμε αυτήν που έχει μπράτσα, ώστε να υποστηρίζει τα χέρια από το πλάι. Το κάθισμα πρέπει να είναι μαλακό και η πλάτη του κατασκευασμένη με τέτοιον τρόπο, ώστε να ακολουθεί την καμπύλη της σπονδυλικής στήλης. Όταν το παιδί χρησιμοποιεί το κομπιούτερ, δεν πρέπει να αιωρούνται τα χέρια του, αλλά οι πήχεις να ακουμπάνε στο γραφείο.
«Χρειάζεται άπλετο φως όταν διαβάζει», λέει ο κ. Αναστάσιος Χαρώνης, οφθαλμίατρος, «δηλαδή κεντρικό φωτισμό στο δωμάτιο, καθώς και φωτιστικό γραφείου». Επιλέγουμε λάμπες γραφείου (λευκές για ψυχρό φωτισμό), που δεν δημιουργούν σκιές και φωτίζουν καλά την επιφάνεια εργασίας. Αν το παιδί είναι αριστερόχειρας, το φως πρέπει να έρχεται από δεξιά, και αν γράφει με το δεξί, από αριστερά. Ο φυσικός φωτισμός είναι ο ιδανικός, γι' αυτό βάζουμε το γραφείο κοντά στο παράθυρο, σε τέτοια θέση όμως που να αποφεύγονται οι αντανακλάσεις στην οθόνη του υπολογιστή.

7. Προσοχή στο δρόμο

Μεγάλο ποσοστό των παιδικών ατυχημάτων συμβαίνουν στο σχολείο και στο δρόμο από και προς αυτό. Γι' αυτό και το σωματείο «Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος» συμβουλεύει:

8. Για τα μάτια του μόνο... 

«Τα πιο συνηθισμένα οφθαλμολογικά προβλήματα στην παιδική ηλικία δεν έχουν συμπτώματα τα οποία θα μπορούσε να παρατηρήσει ο γονιός», αναφέρει ο οφθαλμίατρος κ. Αναστάσιος Χαρώνης. «Τα δύο πιο συνηθισμένα είναι η αμβλυωπία, δηλαδή το τεμπέλικο μάτι, που αφορά το 5% του γενικού πληθυσμού, και οι διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, αστιγματισμός, υπερμετρωπία), που στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες αφορούν πλέον στην πλειονότητα του πληθυσμού (έως και 80%). Μόνο η μυωπία, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης, αφορά 1 στα 4 παιδιά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης».
Η κακή όραση μπορεί κάλλιστα να προκαλέσει μαθησιακές δυσκολίες. Γι' αυτό, ο οφθαλμολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας που δεν παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα όρασης χρειάζονται εξέταση κάθε 2 - 3 χρόνια. Εκείνα όμως που χρειάζονται γυαλιά ή κάποια θεραπεία πρέπει να πηγαίνουν συχνότερα (κάθε 12 μήνες, εκτός κι αν ο γιατρός έχει ορίσει κάτι άλλο). Φυσικά, πρέπει να καταφεύγουμε στον ειδικό όταν παρατηρήσουμε το παιδί να τρίβει συχνά τα μάτια του, να έχει δακρύρροια ή ερυθρότητα, να είναι ευαίσθητο στο φως, να παραπονιέται για πονοκεφάλους ή κουρασμένα μάτια, να φέρνει το βιβλίο πολύ κοντά στα μάτια, να χάνει τη σειρά όταν διαβάζει, να μην έχει απόλυτα ευθυγραμμισμένα μάτια κ.λπ.

ΗΣΥΧΙΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΔΙΑΒΑΖΕΙ

Υπάρχουν παιδιά που από τη φύση τους έχουν υψηλή ικανότητα συγκέντρωσης και άλλα που δυσκολεύονται περισσότερο. Αν έχουμε ένα παιδί με διάσπαση προσοχής, το οποίο δεν μπορεί να συγκεντρωθεί πάνω από 5 λεπτά και εμείς θέλουμε να καθίσει στο γραφείο του μία ώρα, το πιο πιθανό είναι ότι θα αντιληφθεί την απαίτηση μας ως κάτι υπερβολικό για τις δυνατότητες του και δεν θα καθίσει ούτε 5 λεπτά. Γι' αυτό χρειάζεται πρώτα να θέσουμε μικρούς, ρεαλιστικούς στόχους. «Ενα παιδί που διαβάζει χρειάζεται ομαλές συνθήκες στο περιβάλλον του και σεβασμό», τονίζει η ψυχολόγος Κατερίνα Αγγελή. «Μερικά παιδιά μπορούν να διαβάζουν και να συγκεντρώνονται με φασαρία γύρω τους, αλλά γενικά το διάβασμα πρέπει να γίνεται σε ένα ήσυχο μέρος (π.χ. να μη διαβάζει δίπλα σε ανοιχτή τηλεόραση). Καλό επίσης θα ήταν να έχει έναν δικό του χώρο μελέτης, στον οποίο δεν υπάρχουν περισπασμοί (ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.λπ.)».

ΙΝFΟ

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τους:

• Ηλία Παπαδόπουλο, ορθοπεδικό
• Κατερίνα Αγγελή, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, Μsc
• Ιάκωβο Θεοδοσίου, γιατρό - πτυχιούχο Διαιτολογίας
• Αναστάσιο Χαρώνη, ΜΏ διδάκτορα Πανεπιστημίου Freiburg, ειδικό στην Παιδοφθαλμολογία
• Μάριο Ανδρέου, παιδίατρο, υπεύθυνο του Κέντρου Παιδιατρικής Mέριμνας