Υπογλυκαιμία και σακχαρώδης διαβήτης στα παιδιά
Γράφουν: Μαρία Καλµαντή MD Ph.D, Καθηγήτρια Παιδιατρικής, Διευθύντρια Παιδιατρικής Κλινικής Metropolitan Hospital και Νικόλαος Κεφαλάς MD, Παιδίατρος - Ενδοκρινολόγος
Η υπογλυκαιµία είναι µια αναπόφευκτη κατάσταση στη θεραπεία του τύπου 1 σακχαρώδους διαβήτη. Είναι ο φόβος και ο τρόµος των γονέων, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας, και συχνά η αγάπη των διαβητικών παιδιών γιατί νιώθουν ότι µε αυτήν µπορούν να φάνε πράγµατα που αλλιώς θεωρούν ότι τα στερούνται. Στις επόµενες γραµµές θα προσπαθήσουµε να ρίξουµε λίγο φως σε αυτό το κοµµάτι του διαβήτη: τι είναι, πώς εµφανίζεται, πώς πρέπει να θεραπεύεται, πώς µπορεί να αποφεύγεται για να αποσαφηνιστούν σχετικοί µύθοι. Όπως είναι γνωστό, η θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη είναι µια ισορροπία µεταξύ ινσουλίνης, φαγητού και φυσικής δραστηριότητας. Η ισορροπία αυτή δεν είναι πάντα εύκολη. Με τις καινούργιες ινσουλίνες που κυκλοφορούν και µε την πίεση από τις µελέτες, τους γονείς και τους ίδιους τους διαβητικούς για καλύτερο έλεγχο σακχάρων αίµατος, οι υπογλυκαιµίες είναι πολύ συχνό φαινόµενο στη ζωή του διαβητικού ασθενούς.
Τι είναι
Υπογλυκαιµία έχουµε όταν το σάκχαρο αίµατος είναι µικρότερο από 70 mg/dl. Αυτή η κατάσταση µπορεί να συνοδεύεται ή όχι από συµπτώµατα. Συνήθως το σώµα µας µας ειδοποιεί όταν το σάκχαρο αίµατος τείνει προς µια χαµηλή τιµή, µε οποιοδήποτε από τα παρακάτω: πείνα, ναυτία, αίσθηση ότι τα άκρα τρέµουν, εφίδρωση, πονοκέφαλος, αλλαγή χρώµατος στο πρόσωπο (χλοµό, κόκκινο), σύγχυση, αλλαγή συµπεριφοράς, διπλή όραση, απώλεια συνείδησης, επιληπτική κρίση ή σπασµοί. Ο κάθε διαβητικός αντιδρά µε διαφορετικό τρόπο στην υπογλυκαιµία. Λέµε στους γονείς των διαβητικών παιδιών ότι οποιαδήποτε αλλαγή στη συµπεριφορά του παιδιού, ιδιαίτερα αν είναι µικρό στην ηλικία, πρέπει να εγείρει την υποψία υπογλυκαιµίας.
Η ερώτηση που θέτουν πολλοί γονείς είναι αν είναι επικίνδυνη. Τα συµπτώµατα της υπογλυκαιµίας οφείλονται στην έλλειψη γλυκόζης από τα εγκεφαλικά κύτταρα και στη δράση της αδρεναλίνης στους περιφερικούς ιστούς, η έκκριση της οποίας προκαλείται από την υπογλυκαιµία. Αν αυτό παραµείνει για µεγάλο χρονικό διάστηµα, θεωρητικά ο εγκέφαλος ίσως δεχτεί ένα «χτύπηµα». Αυτό µπορεί να ενέχει κάποιο κίνδυνο, ιδιαίτερα αν παραµείνει για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Μεγάλες πολυκεντρικές µελέτες στις ΗΠΑ έχουν δείξει ότι αυτό συµβαίνει σπανιότατα, ιδιαίτερα σήµερα µε τις συχνές µετρήσεις, και όταν συµβεί δεν φαίνεται να προκαλεί µακροχρόνια προβλήµατα στην ανάπτυξη του παιδιού. Αυτό, βέβαια, δεν σηµαίνει ότι είναι επιθυµητές. Οι πιο πολλοί διαβητικοί αναφέρουν ένα αίσθηµα σωµατικής καταπόνησης και κόπωσης έπειτα από µια σοβαρή υπογλυκαιµία. Αυτό που συµβαίνει συχνά µε την πάροδο του χρόνου και µε τα σάκχαρα του διαβητικού πολύ κοντά στο φυσιολογικό είναι ότι η απάντηση του συµπαθητικού συστήµατος µε έκκριση αδρεναλίνης στην υπογλυκαιµία µειώνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα τα συµπτώµατα της υπογλυκαιµίας να µην είναι τόσο έντονα και ο διαβητικός να µην την καταλαβαίνει. Αυτό µπορεί να προκαλέσει προβλήµατα στο διαβητικό, π.χ. στην οδήγηση ή στην καθηµερινή του ρουτίνα, καθώς ο ανθρώπινος οργανισµός δεν µπορεί να λειτουργήσει φυσιολογικά µε σάκχαρα αίµατος κάτω από 70 mg/dl, για µεγάλο χρονικό διάστηµα.
Σε περίπτωση που ο διαβητικός ή το περιβάλλον του πιστεύει ότι έχει υπογλυκαιµία, πρέπει να το επιβεβαιώσει µε µέτρηση από το δάκτυλο. Πολλά από τα συµπτώµατά της είναι κοινά µε αυτά της υπεργλυκαιµίας. Αν το σάκχαρο αίµατος είναι µικρότερο του 70 mg/dl, τότε χρειάζεται άµεση λήψη συγκεκριµένης ποσότητας «γρήγορων» υδατανθράκων: 15 γραµµ. για σάκχαρο µεταξύ 50-70 mg/dl και 30 γραµµ. «γρήγορους» υδατάνθρακες για σάκχαρο µικρότερο του 50 mg/dl. «Γρήγοροι» υδατάνθρακες είναι αυτοί που γίνονται άµεσα διαθέσιµοι στην κυκλοφορία του αίµατος προκειµένου να ανεβάσουν αµέσως το σάκχαρο: ζάχαρη (2 κουταλιές του γλυκού = 15 γραµµ. υδατάνθρακες), χυµός πορτοκαλιού (1/2 ποτήρι = 15 γραµµ. υδατάνθρακες), καραµέλες (4 = 15 γραµµ. υδατάνθρακες). Η συγκεκριµένη ποσότητα υδατανθράκων έχει ως αποτέλεσµα το σάκχαρο αίµατος να µην ανεβαίνει δυσθεώρητα υψηλά µετά την υπογλυκαιµία. Αν ο διαβητικός ακολουθεί θεραπευτικό σχήµα µε ινσουλίνη ενδιάµεσης δράσης (Protaphan ή NPH) και δεν είναι ώρα σνακ ή γεύµατος, τότε θα χρειαστεί άλλα 15 γραµµ. υδατάνθρακες µε τη µορφή ενός σνακ: π.χ. ½ τοστ, ώστε να µην ξανακάνει υπογλυκαιµία µε τη δράση της ινσουλίνης.
Οι διαβητικοί που ακολουθούν θεραπευτικό σχήµα µε ινσουλίνη µακράς διαρκείας (π.χ. lantus ή detemir) ή αντλία ινσουλίνης δεν χρειάζεται να κάνουν τίποτε άλλο. Πάντα για ασφάλεια καλό είναι ο διαβητικός να µετρά το σάκχαρο αίµατος πάλι σε 30-45 λεπτά. Σε περίπτωση που ο διαβητικός δεν µπορεί να συνεργασθεί ώστε να πάρει υγρά από το στόµα, τότε η λύση είναι χορήγηση γλυκαγόνης µε ενδοµυϊκή ένεση (1 ολόκληρο φιαλίδιο). Όλοι οι γονείς των διαβητικών παιδιών πρέπει να γνωρίζουν πώς να τη χορηγούν. Οι µελέτες που έχουν γίνει δεν έχουν δείξει ότι υπερτερεί η µια µέθοδος (υδατάνθρακες από το στόµα) έναντι της άλλης (ένεση γλυκαγόνης).
Είναι γνωστό ότι, κυρίως, διαβητικά παιδιά αρέσκονται να έχουν υπογλυκαιµίες, ώστε να τρώνε τροφές που τους είναι απαγορευµένες. Πέρα από τους κινδύνους που αυτό ενέχει, η µοντέρνα αντιµετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη δεν έχει απαγορευµένες τροφές. 'Ολα επιτρέπονται, µε µέτρο φυσικά, και µε ανάλογη προσαρµογή της ινσουλίνης.
Τα αίτια
Γιατί όµως συµβαίνουν υπογλυκαιµίες; Οι πιο συχνές αιτίες είναι οι εξής: γεύµατα ή σνακ που καθυστερούν ή ξεχνιούνται, αυξηµένη φυσική δραστηριότητα, αυξηµένη ποσότητα χορηγούµενης ινσουλίνης, λάθος στη δόση της ινσουλίνης, χορήγηση της ινσουλίνης ενδοµυϊκά, µε αποτέλεσµα τη γρηγορότερη απορρόφηση και δράση (σπάνιο µε τις µικρές βελόνες που χρησιµοποιούνται τώρα), χορήγηση της ινσουλίνης πριν από ένα ζεστό µπάνιο - το ζεστό µπάνιο προκαλεί αγγειοδιαστολή στα αγγεία του δέρµατος και έτσι γρηγορότερη απορρόφηση της ινσουλίνης. Οι νυχτερινές υπογλυκαιµίες είναι ο φόβος κάθε γονιού µε διαβητικό παιδί. Οι πιο πολλοί διαβητικοί ξυπνούν όταν το σάκχαρο αίµατος είναι χαµηλό. Τα συµπτώµατα µπορούν να είναι τα ίδια µε την υπογλυκαιµία κατά τη διάρκεια της ηµέρας ή να είναι και ιδιαίτερα, όπως δυσκολία για να κοιµηθεί ο διαβητικός, ξύπνηµα ιδρωµένος ή µε ταχυκαρδία, ξύπνηµα µη γνωρίζοντας τι συµβαίνει, ξύπνηµα µε ασυνήθιστα υψηλό σάκχαρο αίµατος (πιθανώς από rebound φαινόµενο στο σάκχαρο αίµατος).
Η πρόληψη των υπογλυκαιµιών, όσο αυτό είναι δυνατό, είναι ο καλύτερος τρόπος αντιµετώπισης. Η πρόληψη της βραδινής υπογλυκαιµίας είναι µια µεγαλύτερη πρόκληση λόγω του ότι το παιδί κοιµάται. Μελέτες έχουν δείξει ότι αν το σάκχαρο αίµατος προ του ύπνου είναι πάνω από 120 mg/dl, η πιθανότητα υπογλυκαιµίας κατά τη διάρκεια της νύχτας µειώνεται. Τι θα γίνει όµως αν το σάκχαρο αίµατος είναι 70-120 mg/dl; Αυτές τις νύχτες ίσως οι γονείς θα πρέπει να µετρήσουν σάκχαρο αίµατος και λίγο αργότερα να δώσουν µεγαλύτερο σνακ, ιδιαίτερα αν τα παιδιά είχαν αυξηµένη δραστηριότητα κατά την ηµέρα.
Συµπερασµατικά, οι υπογλυκαιµίες είναι αναπόσπαστο κοµµάτι της ζωής του διαβητικού. Η πρόληψη είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος αντιµετώπισης. Όταν παρουσιαστούν, όπως µε όλες τις καταστάσεις του διαβήτη, χρειάζονται αντιµετώπιση µε µέτρο, ώστε το σάκχαρο αίµατος να µην ανέβει από το 50 mg/dl στο 500 mg/dl. Και οι µικροί µας φίλοι να θυµούνται: δεν πρέπει να κάνουν υπογλυκαιµίες για να τρώνε ό,τι ίσως είναι απαγορευµένο!
Μαρία Καλµαντή MD Ph.D
Καθηγήτρια Παιδιατρικής
Διευθύντρια Παιδιατρικής Κλινικής Metropolitan Hospital
Νικόλαος Κεφαλάς MD
Παιδίατρος - Ενδοκρινολόγος
Τελευταία άρθρα από τον/την .
- Το Nusinersen Εγκρίθηκε στην ΕΕ ως η Πρώτη Θεραπεία για τη Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία (SMA)
- Παρουσίαση δεδομένων για τη μελέτη CheckMate -204 που αξιολογεί το συνδυασμό nivolumab και ipilimuma
- Γυναικολογία: Κολπική ατροφία, Πολυβιταμινούχα συμπληρώματα κατά την εγκυμοσύνη και τον Θηλασμό
- Πρωτοποριακή Συνδυαστική Θεραπεία για τον Καρκίνο του Εγκεφάλου (γλοίωμα βαθμού IV)
- Τροφές για σούπερ ενυδάτωση το καλοκαίρι