Ευτυχώς, η Ιαπωνία είναι μακριά και οι επιπτώσεις στην Ευρώπη, από το πυρηνικό ατύχημα, μηδαμινές. Ωστόσο, όπως ισχυρίζεται ο πυρηνικός γιατρός και επίκουρος καθηγητής Ιωάννης Ιακώβου, το Τσερνομπίλ το 1986 και η Φουκουσίμα σήμερα δείχνουν πως τα πυρηνικά ατυχήματα είναι πάντοτε πιθανά, διαψεύδοντας την οποιαδήποτε πρόσκαιρη τεχνολογική προστασία.

Μετά το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας και ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας παραμένει «συγκρατημένα αισιόδοξος», οι φόβοι για τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας παραμένουν υπαρκτοί και αυξάνονται όσο το ενδεχόμενο απόκρυψης στοιχείων από την πυρηνική βιομηχανία θεωρείται, λόγω αμαρτωλού προηγουμένου, λίαν πιθανό. Απευθυνθήκαμε, λοιπόν, στον πυρηνικό γιατρό και επίκουρο καθηγητή του ΑΠΘ, Ιωάννη Ιακώβου, για να έχουμε μια πρώτη, έγκυρη πληροφόρηση σχετικά με τις «παρενέργειες» του ατυχήματος, ιδιαίτερα στη δική μας «γειτονιά».

Με αφορμή τα γεγονότα στην Ιαπωνία, κατά πόσο πρέπει να ανησυχούμε στην Ελλάδα;

Λογικό είναι, όχι μόνο οι κάτοικοι της Φουκουσίμα και της Ιαπωνίας, αλλά ολόκληρη η διεθνής κοινότητα να ανησυχεί όσο η κατάσταση στους αντιδραστήρες του συγκεκριμένου εργοστασίου που επλήγη παραμένει ασταθής. Σίγουρα δεν πρόκειται για τοπικό φαινόμενο. Όταν απελευθερώνονται τα ραδιενεργά υλικά, οι τοπικοί άνεμοι τα μεταφέρουν μακρύτερα από τον τόπο του ατυχήματος αν βρέχει, κατακάθονται στη γη, απορροφούνται γρήγορα και η «αλυσίδα» ξετυλίγεται. Δύσκολα μπορεί να γίνει σαφής πρόβλεψη. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, για τη χώρα μας ο κίνδυνος να εκτεθούμε άμεσα σε αξιοσημείωτες ποσότητες ραδιενέργειας είναι εξαιρετικά χαμηλός. Συγκριτικά δε με το ατύχημα του Τσερνομπίλ, τα πράγματα είναι σαφώς καλύτερα, αφού και η Ιαπωνία είναι εκατό φορές πιο μακριά από την Ουκρανία, και ο χαρακτήρας του ατυχήματος ηπιότερος.

Γίνονται έλεγχοι της ραδιενέργειας στη χώρα μας και, αν ναι, τι έχουν δείξει τις τελευταίες εβδομάδες;

Τα επίπεδα ραδιενέργειας στη χώρα μας μετρώνται σε συστηματική βάση από το Τηλεμετρικό Δίκτυο Ελέγχου Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος. Σκοπός του δικτύου είναι η ανίχνευση τυχόν βλαπτικών επιπέδων αυτής και η άμεση ενεργοποίηση των μηχανισμών προς αντιμετώπιση της. Το σύστημα λειτουργεί συνεχώς από το 2000, τα αποτελέσματα του είναι άμεσα ανακοινώσιμα στον δικτυακό τόπο της Ελληνικής Επιτρο πής Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) και συγκρίσιμα με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό δίκτυο EURDEP. Οι μετρήσεις τον Απρίλιο έδειξαν τόσο μικρές ποσότητες ραδιενέργειας, που δεν μας προβληματίζουν Το μέτρο αξιολόγησης της δόσης -λαμβάνοντας υπόψη την επικινδυνότητα της και την ακτινοευαισθησία των οργάνων του σώματος- είναι το 1 Sieverts (Sv). Πρόκειται για πολύ μεγάλη μονάδα, και έτσι χρησιμοποιούνται υποπολλαπλάσιά της. Το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα οι μετρήσεις έδειξαν στην Κομοτηνή 75 mSv/hr και στην Κω 51mSv/hr. Πρόκειται για ίχνη τα οποία είναι απολύτως αναμενόμενα και είναι φυσιολογικό να μεταφερθούν στο παγκόσμιο οικοσύστημα.

Όσον αφορά την τροφική αλυσίδα, υπάρχει επαγρύπνηση των αρμόδιων υπηρεσιών;

Η ραδιενεργός σκόνη μέσω της υγρασίας και της βροχής επικάθεται στο έδαφος, στα χόρτα, στο νερό, μολύνοντας την τροφική αλυσίδα. Ακόμη και 120 χλμ. από τη Φουκουσίμα, πόσιμο νερό, ψάρια, γάλα και αγροτικά προϊόντα βρέθηκαν μολυσμένα. Στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, βέβαια, ο ΕΦΕΤ λειτουργεί σύστημα ελέγχου για όλα τα εισαγόμενα από την Ιαπωνία τρόφιμα, αγροτικά προϊόντα και ζωοτροφές. Σε περίπτωση που βρεθεί κάποιο μολυσμένο τρόφιμο, θα ενημερω θούν όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η ΕΕΑΕ έχει ξεκινήσει εδώ και μέρες δειγματοληπτικό έλεγχο και σε άλλα, πλην του αέρα, περιβαλλοντικά δείγματα: βρόχινο/πόσιμο νερό, χόρτα, γάλα. Οι μετρήσεις αυτές είναι χρονοβόρες, καθώς οι συγκεντρώσεις ραδιοϊσοτόπων είναι πραγματικά ελάχιστες. Ομως, τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα δείχνουν ότι δεν υπάρχει ανάγκη για λήψη μέτρων προστασίας. Δεν αναμένεται, λοιπόν, η οποιαδήποτε επίπτωση στην υγεία μας ή στο περιβάλλον. Φυσικά, η ΕΕΑΕ θα ανακοινώσει όλα τα αποτελέσματα των μετρήσεων που γίνονται αυτή την εποχή, ανεξάρτητα από τη ραδιοβιολογική τους σημασία. Τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα των μετρήσεων είναι διαθέσιμα στον διαδικτυακό τόπο της ΕΕΑΕ (www.eeae.gr).

Τι προκαλεί στον ανθρώπινο οργανισμό η ραδιενέργεια;

Τα αποτελέσματα από την έκθεση στην ακτινοβολία μπορεί να είναι άμεσα ή στοχαστικά, ανάλογα με τη δόση της ακτινοβολίας. Στοχαστικά αποτελέσματα ονομάζονται τα φαινόμενα όπως η ανάπτυξη καρκίνου ή η εμφάνιση κληρονομήσιμων ανωμαλιών, η συχνότητα εμφάνισης των οποίων (όχι η δριμύτητα τους) εξαρτάται από τη δόση της ακτινοβολίας που τα προκάλεσε. Καθώς τα στοχαστικά αποτελέσματα δεν προκαλούνται μόνο από τη ραδιενέργεια και μπορεί να συμβούν πολλά χρόνια μετά την έκθεση σε αυτήν, οι ερευνητές συχνά δυσκολεύονται να τα αποδώσουν σε συγκεκριμένα αίτια. Τα άμεσα αποτελέσματα (ναυτία, έμετος, πονοκέφαλος, διάρροια) εμφανίζονται σε πολύ μεγάλες δόσεις, όταν η έκθεση σε ραδιενέργεια ξεπερνά κάποιο όριο-«κατώφλι». Στη συνέχεια, η βαρύτητα της νόσου (κακοήθεις νεοπλασίες, θάνατος) είναι ανάλογη με τη δόση. Ενδεικτικά -για να αντιληφθούμε τα μεγέθη-, σε μια ακτινογραφία θώρακος εκτιθέμεθα σε 0,2 mSv, 10 mSv είναι η μέση δόση από μια ολόσωμη αξονική τομογραφία, 100 mSv είναι η μέση ετήσια δόση πάνω από την οποία αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου, μια δόση 5.000 mSv σκοτώνει τα μισά άτομα που εκτέθηκαν σε αυτήν σε διάστημα ενός μήνα και μια δόση 10.000 mSv είναι θανατηφόρος για όλους μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Σε τι βαθμό η ραδιενέργεια επηρεάζει το γενετικό μας υλικό;

Τα στοχαστικά αποτελέσματα της ακτινοβολίας περιλαμβάνουν αβέβαιες, μακροχρόνιες συνέπειες, η πιθανότητα των οποίων να εμφανιστούν είναι ανάλογη με την έκθεση σε αυτήν. To DNA ακτινοβολείται, συνεπώς υφίσταται βλάβες που δεν μπορούν να διορθωθούν. Οι βλάβες αυτές οδηγούν στην εμφάνιση καρκίνου. Η ολική πιθανότητα είναι 5 στις 100.000 για κάθε χιλιοστό του Sv που απορροφάται. (Η μέτρηση αρχίζει για δόσεις μεγαλύτερες από μισό Sv.) Ωστόσο, καθώς το DNA είναι το κληροδότημα μας στις επόμενες γενιές, οι τυχόν μεταλλάξεις κληροδοτούνται και στους απογόνους μας. Υπάρχει βέβαια και η θεωρία της «Hormesis» (από το «ορμή»), σύμφωνα με την οποία η περιοδική έκθεση σε πολύ μικρές δόσεις ραδιενέργειας ενισχύει τα κύτταρα. Δηλαδή, προκαλούνται ελεγχόμενες βλάβες στο DNA, οι οποίες κρατούν σε εγρήγορση τους αμυντικούς μηχανισμούς επιδιόρθωσης του.

Έχουν μελετηθεί πλήρως οι επιπτώσεις ενός πυρηνικού ατυχήματος στην υγεία του πληθυσμού ή υπάρχουν ακόμα «σκοτεινά» σημεία;

Γνωρίζουμε πολύ καλά τις επιπτώσεις των υψηλών δόσεων ραδιενέργειας στον οργανισμό που τις δέχτηκε και στους απογόνους του. Βέβαια, πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως η ζωή δημιουργήθηκε -και συνεχίζεται- σε έναν κόσμο ακτινοβολίας. Ο πλανήτης μας, το σώμα μας ολόκληρο, είναι φτιαγμένα από φυσικά ραδιενεργά υλικά. Δεχόμαστε συνεχώς ακτινοβολία από το Διάστημα, αλλά και μόνοι μας αυξάνουμε την ακτινοεπιβάρυνσή μας, κατά κύριο λόγο από τις ιατρικές εφαρμογές και λιγότερο, παραδόξως, από τα πυρηνικά ατυχήματα. Δυστυχώς, έχουμε στη διάθεση μας πληθώρα ανθρώπινων πειραματόζωων για τις μεγάλες δόσεις: από τη Χιροσίμα, το Ναγκασάκι, το Three Mile Island, το Τσερνομπίλ με τα γνωστά αποτελέσματα να επιβεβαιώνονται, αλλά να αποκρύπτεται και η πραγματική τους διάσταση: 4.000 θάνατοι, καρκίνοι και δυσμορφίες οφείλονται στο ατύχημα του Τσερνομπίλ σύμφωνα με έρευνα των Ηνωμένων Εθνών το 2005, 30.000 - 60.000 σύμφωνα με βρετανική έρευνα το 2006 ή εκατοντάδες χιλιάδες με βάση την GreenPeace. Πιθανόν να μη μάθουμε ποτέ την αλήθεια και τα πραγματικά νούμερα.

Ποια είναι η γνώμη σας για τα χάπια ιωδίου που έσπευσαν πολλοί Αμερικανοί να προμηθευτούν μετά το ατύχημα στην Ιαπωνία;

Οι ταμπλέτες ιωδίου περιέχουν μη ραδιενεργό ιώδιο. Εάν ληφθούν υπό προϋποθέσεις, προστατεύουν τον θυρεοειδή από το ραδιενεργό ιώδιο, αφού δεν επιτρέπουν την πρόληψη του. Ωστόσο, δεν συνιστάται αδιάκριτα ή προληπτικά η λήψη τους, αφού έχουν σοβαρές παρενέργειες. Συνήθως, συστήνονται από τους γιατρούς και χρησιμοποιούνται κοντά στην περιοχή του ατυχήματος, λίγο πριν από την άφιξη του έντονα ραδιενεργού νέφους και μόνο από τα ευπαθή τμήματα του πληθυσμού: παιδιά, εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν. Προφανώς, βέβαια, αυτά τα χάπια δεν μας προστατεύουν από άλλα ραδιοϊσότοπα.

Τελικά, πόσο ασφαλείς είναι οι ιατρικές εξετάσεις κατά τις οποίες οι ασθενείς εκτίθενται σε ραδιενεργό ακτινοβολία;

Κάθε διαγνωστική εξέταση θα πρέπει να δικαιολογείται για κάθε ασθενή ξεχωριστά, δείχνοντας (και πείθοντας) ότι τα ιατρικά οφέλη ξεπερνούν την πιθανή βλάβη από την έκθεση στην ακτινοβολία. Αν και η ακτινοπροστασία είναι κυρίως μέλημα των γιατρών απεικονιστικών ειδικοτήτων, έχει ξεκινήσει ήδη η ευαισθητοποίηση των κλινικών γιατρών, με βασική προτεραιότητα τη μείωση της δοσολογίας της απεικονιστικής μεθόδου και την αντικατάσταση, όπου είναι εφικτό, από άλλη, λιγότερο ακτινοεπιβαρυντική, μέθοδο.

Ποια είναι η προσωπική σας θέση σχετικά με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας και τη συνεισφορά της στην ανθρωπότητα;

Τα τελευταία χρόνια, οι φωνές που θεωρούν την πυρηνική ενέρ γεια απάντηση στο ακριβό πετρέλαιο, στον βρώμικο λιγνίτη, στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στην επερχόμενη κλιματική αλλαγή έχουν πληθύνει. Η όλη πυρηνική γοητεία ενισχύεται από τη σοφιστεία ότι το μοναδικό πρόβλημα με την πυρηνική ενέργεια είναι η πιθανότητα ατυχήματος και ότι αυτή βαίνει μηδενιζόμενη. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Τα πυρηνικά εργοστάσια ρυπαίνουν, και μάλιστα σε βάθος χρόνου. Τα μη διαχειρίσιμα πυρηνικά απόβλητα -που μέχρι και στη Σελήνη θέλουμε να τα στείλουμε- θέτουν τους όρους μιας δυστυχώς μη αναστρέψιμης οικολογικής μελλοντικής κρίσης. Οσο για την ασφάλεια, το Three Mile Island στην Πενσιλβάνια το 1979, το Τσερνομπίλ το 1986, η Φουκουσίμα σήμερα δείχνουν πως τα πυρηνικά ατυχήματα είναι πάντοτε πιθανά, διαψεύδοντας την οποιαδήποτε πρόσκαιρη τεχνολογική προστασία. Το πέρασμα ανάμεσα στη «Σκύλλα» του φαινομένου του θερμοκηπίου και στη «Χάρυβδη» ενός πυρηνικού χειμώνα γίνεται με την αναδιοργάνωση του παγκόσμιου προτύπου, όχι μόνο της παραγωγής, αλλά και της κατανάλωσης της ενέργειας. Η ορθολογικότερη χρήση των ανανεώσιμων - «πράσινων» πηγών ενέργειας είναι για μένα η λύση.

Εμείς και η Ραδιενέργεια

Πότε νοσούμε;

Οι επιπτώσεις στην υγεία των εκτιθέμενων οργανισμών διακρίνονται ανάλογα με την ποσότητα της ραδιενέργειας που έλαβαν στη μονάδα του χρόνου. Έτσι, αυτοί που λαμβάνουν μεγάλη δόση νοσούν και πεθαίνουν σε λίγες μέρες. Αυτοί που παίρνουν μέτρια μεγάλη δόση νοσούν σε λίγα χρόνια (1 - 2) και, τέλος, αυτοί που λαμβάνουν μικρότερη δόση θα νοσήσουν σε 10 - 15 χρόνια, κυρίως από κακοήθεις νόσους του αίματος (λευχαιμίες), του λεμφικού συστήματος (λεμφώματα) ή άλλες κακοήθειες εξαρτώμενες από το είδος της έκθεσης στην ακτινοβολία.

Πού «χτυπά» η ραδιενέργεια

Τι έδειξε το Τσερνομπίλ

ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΚΙΟΥΡΚΤΣΗ

Από: Περιοδικό K-Life