Σοβαρό πρόβλημα για περίπου 70.000 Έλληνες αποτελεί η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Πρόκειται για χρόνια αυτοάνοση νόσο, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφεται ενάντια σε στοιχεία του ίδιου του οργανισμού του πάσχοντος, προκαλώντας βλάβες στις αρθρώσεις αλλά και σε άλλα όργανα.

Τα αίτια που πυροδοτούν αυτή την αυτοάνοση νόσο εξακολουθούν να παραμένουν άγνωστα, αλλά φαίνεται να συσχετίζονται τόσο με γενετική προδιάθεση, όσο και με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα, πέρα από τον πόνο που δημιουργεί η φλεγμονή στις αρθρώσεις, οδηγεί σε σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής του πάσχοντος και αυξάνει την πιθανότητα θανάτου, κυρίως εξαιτίας καρδιαγγειακών επεισοδίων.

Η νόσος εμφανίζεται συχνότερα στις μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών και στις πλευρές του σώματος, με κύρια συμπτώματα τον πόνο και το πρήξιμο. Οι ασθενείς παραπονιούνται για πρωινή δυσκαμψία, που βελτιώνεται σταδιακά στη διάρκεια της ημέρας, ενώ περίοδοι έξαρσης της νόσου εναλλάσσονται με περιόδους ύφεσης. Άλλα αρχικά συμπτώματα μπορεί να είναι αδυναμία, κούραση, ανορεξία, απώλεια βάρους ή και χαμηλός πυρετός. Αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, η φλεγμονή των αρθρώσεων οδηγεί σε παραμόρφωση και σημαντικό περιορισμό της κινητικότητας, έτσι ώστε οι ασθενείς να δυσκολεύονται να εκτελέσουν απλές λειτουργίες, όπως το κούμπωμα ενός κουμπιού ή ακόμη το άνοιγμα μιας πόρτας. Οι ψυχοσωματικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις είναι σημαντικές. Σε μία δεκαετία από την εμφάνισή της, οι μισοί ασθενείς από όσους δεν θεραπευτούν αποτελεσματικά θα συνταξιοδοτηθούν πρόωρα, εξαιτίας της νόσου. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα στη χρόνια πορεία της μπορεί να προσβάλει και άλλα όργανα, όπως τους πνεύμονες, την καρδιά, τα μάτια, το δέρμα και τα αγγεία.
Στα αρχικά στάδια, τα συμπτώματα της νόσου είναι ήπια και μπορεί να μη διακρίνονται εύκολα. Γενικευμένη αδιαθεσία και αρθραλγίες θα πρέπει να ευαισθητοποιήσουν τους ασθενείς, ώστε να αναζητήσουν τη συμβουλή ειδικού ρευματολόγου.
Η έγκαιρη διάγνωση οδηγεί χωρίς καθυστέρηση στην ειδική θεραπεία, που ανακουφίζει τον ασθενή και προλαμβάνει τις μόνιμες βλάβες των αρθρώσεων και την αναπηρία.

Θεραπευτικές εξελίξεις

Ο προγραμματισμός της θεραπείας είναι διαφορετικός για κάθε ασθενή, τόσο γιατί η νόσος δεν είναι το ίδιο σοβαρή σε όλους όσο και γιατί οι ανάγκες κάθε ασθενούς είναι διαφορετικές. Κανείς ασθενής με ρευματοειδή αρθρίτιδα δεν πρέπει να αρκείται σε αντιφλεγμονώδη φάρμακα και παυσίπονα, διότι η φλεγμονή δεν αντιμετωπίζεται ουσιαστικά και οι βλάβες στις αρθρώσεις προχωρούν. Στην πλήρη καταστροφή των αρθρώσεων χρειάζεται χειρουργική θεραπεία, ακόμη και η αντικατάσταση της άρθρωσης με τεχνητή.

Στόχος της θεραπείας είναι η ύφεση της φλεγμονής, δηλαδή προσπαθούμε να «κοιμίσουμε» τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, γιατί, δυστυχώς, η εξάλειψη, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν είναι εφικτή.

Διάφορα φάρμακα, χάρη στα οποία επιτυγχάνεται η ύφεση της νόσου, χρησιμοποιούνται με επιτυχία. Η υδροξυχλωροκίνη, η μεθατρεξάτη και η λεφλουνομίδη είναι σήμερα τα δημοφιλέστερα. Τα φάρμακα αυτά μπορεί να έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες, που είναι όμως αναστρέψιμες εάν εντοπιστούν εγκαίρως, γι' αυτό και η συχνή παρακολούθηση από τον ρευματολόγο είναι απαραίτητη. Συχνά, χρησιμοποιούνται επικουρικά και μικρές δόσεις κορτικοειδών, πάντα βέβαια με την οδηγία του ρευματολόγου. Επειδή η θεραπεία είναι διά βίου και αλλάζει στα διάφορα στάδια της νόσου, είναι σημαντικό για τους ασθενείς να έχουν καλή συνεργασία με τον ειδικό ρευματολόγο, ώστε να έχουν τη μέγιστη ωφέλεια, χωρίς παρενέργειες από τη φαρμακευτική αγωγή. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι όσο πιο σοβαρή είναι η χρόνια φλεγμονή τόσο υψηλότερος είναι ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά επεισόδια, αγγίζοντας ποσοστό παρόμοιο με αυτό που έχουν οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Έτσι, εκτός από την αποτελεσματική αντιμετώπιση της φλεγμονής, οι ασθενείς πρέπει να προσέχουν όλους τους παραδοσιακούς παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, δηλαδή να μην καπνίζουν, να γυμνάζονται, να ελέγχουν το σωματικό βάρος τους και την αρτηριακή πίεσή τους, το σάκχαρο και τη χοληστερίνη τους.

Οι βιολογικές θεραπείες

Την τελευταία δεκαετία χρησιμοποιούνται με επιτυχία οι λεγόμενες «βιολογικές» θεραπείες: Abatacept, Adalimumab, Anakira, Etanercept, Infliximab και Rituximab. Τα φάρμακα αυτά αδρονοποιούν συγκεκριμένες ουσίες ή κύτταρα που διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαδικασία της χρόνιας φλεγμονής και στην αρθριτική καταστροφή που αυτή συνεπάγεται. Πρόσφατα προστέθηκε ένα νέο βιολογικό φάρμακο, το Tocilizumab, που αναστέλλει τη δράση της ιντερλευκίνης – 6, μιας ουσίας που παίζει κεντρικό ρόλο στην αρθριτική φλεγμονή. Οι βιολογικές θεραπείες είναι αποτελεσματικές και ασφαλείς, αλλά το πότε, σε ποιον και για πόσο καιρό θα χορηγηθούν είναι απόφαση του ρευματολόγου. Χάρη στις βιολογικές θεραπείες, είναι αλήθεια ότι έχει υπάρξει μεγάλη πρόοδος στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, είμαστε δε αισιόδοξοι ότι θα υπάρξει ακόμη μεγαλύτερη. Έτσι, ο όρος «παραμορφωτική αρθρίτιδα» καταργείται σιγά – σιγά, διότι πλέον, με την έγκαιρη και κατάλληλη αντιμετώπιση, οι παραμορφώσεις των αρθρώσεων προλαμβάνονται στην πλειονότητα των ασθενών.