Οι περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη μουσικοθεραπεία σαν μια μορφή παθητικής θεραπείας, όπου το άτομο ακούγοντας ειδικά σχεδιασμένη μουσική, ηρεμεί, χαλαρώνει και επωφελείται από τις θεραπευτικές ιδιότητες των ηχητικών συχνοτήτων της προσχεδιασμένης μουσικής ακρόασης.

Λίγοι είναι όμως αυτοί που γνωρίζουν την ύπαρξη και τις εφαρμογές της ενεργητικής μουσικοθεραπείας, μιας θεραπείας που εφαρμόζεται εδώ και περίπου 60 χρόνια στη Μεγάλη Βρετανία και στην Αμερική.

Η ενεργητική μουσικοθεραπεία, η οποία καλείται και ως μουσική ψυχοθεραπεία, είναι μορφή δημιουργικής ψυχοθεραπείας. Έχει καθαρά θεραπευτικό χαρακτήρα και δεν επιδιώκει τη ψυχαγωγία, τη χαλάρωση ή τη μουσική εκπαίδευση.

Η μουσική στη μουσικοθεραπεία χρησιμοποιείται ως μέσο επικοινωνίας, έκφρασης και δημιουργικότητας, προσφέροντας στα άτομα που έχουν περιορισμένες δυνατότητες λεκτικής επικοινωνίας έναν εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας και έκφρασης.

Παράλληλα όμως απευθύνεται και σε άτομα που ενώ μπορεί να έχουν μία άρτια ικανότητα επικοινωνίας μέσα από το λόγο, παρόλα αυτά μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολία έκφρασης μέσα από αυτόν, και κατά συνέπεια η συγκεκριμένη θεραπεία να μπορεί να τους προσφέρει εναλλακτικές διεξόδους έκφρασης.

Η μουσικοθεραπεία ξεκίνησε βασιζόμενη στο αξίωμα ότι η ικανότητα του να ανταποκρινόμαστε στη μουσική είναι μία έμφυτη ανθρώπινη ποιότητα, η οποία δεν αλλοιώνεται μέσα από την αρρώστια ή την αναπηρία.

Η μουσική αποτελείται από διάφορα στοιχεία όπως ο ρυθμός, η μελωδία, η αρμονία, ο παλμός, η ένταση κτλ, στοιχεία τα οποία έχει διαπιστωθεί ότι σχετίζονται άμεσα με την ίδια μας την ανθρώπινη οντότητα.

Για παράδειγμα, η ένταση, ο παλμός και ο ρυθμός βρίσκονται στους κτύπους της καρδιάς μας, στην αναπνοή μας, στις κινήσεις μας. Όταν γελάμε, κλαίμε, φωνάζουμε ή όταν τραγουδάμε δημιουργούμε μελωδίες που έχουνε ένταση, ρυθμό και συγκεκριμένη διάρκεια.

Όλες λοιπόν αυτές οι οικείες συνδέσεις με τη μουσική παραμένουν αμετάβλητες σε κάθε άνθρωπό ασχέτως της οποιασδήποτε ασθένειας ή αναπηρίας, και δεν εξαρτώνται από το αν κάποιος έχει μουσική παιδεία ή γνώσεις.

Συνεπώς η θεραπεία αυτή απευθύνεται σε μία μεγάλη γκάμα ατόμων - από παιδιά μικρής ηλικίας μέχρι ηλικιωμένους - καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα παθήσεων.

Πιο συγκεκριμένα η μουσικοθεραπεία απευθύνεται σε άτομα που έχουν:

• Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμό, Asperger's syndrome).
• Νευρολογικές παθήσεις.
• Καθυστέρηση λόγου.
• Μαθησιακές δυσκολίες.
• Ψυχολογικά προβλήματα.
• Ψυχιατρικές παθήσεις.
• Kινητικές δυσκολίες.
• Yπερκινητικότητα και διάσπαση προσοχής.
• Ανάγκη στήριξης σε περιόδους αλλαγών, συναισθηματικών διαταραχών και ψυχικής έντασης.
• Εξαρτήσεις (ναρκωτικά, αλκοόλ κτλ).
• Ανίατες ασθένειες (Aids, καρκίνο κτλ).
• Ανάγκη για δημιουργική έκφραση χωρίς όμως να χρειάζεται να έχουν μουσικές γνώσεις.

Πώς διεξάγονται οι συνεδρίες

Στην ενεργητική μουσικοθεραπεία ο θεραπευτής με το θεραπευόμενο συμμετέχουν ενεργά, αυτοσχεδιάζοντας μαζί μουσική. Ο συμμετέχων δε χρειάζεται να έχει μουσικές γνώσεις.

Οι συνεδρίες μπορεί να είναι ατομικές ή ομαδικές ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου, και διαρκούν από 30- 45/50 λεπτά.

Η μουσικοθεραπεία διεξάγεται σε ένα χώρο όπου υπάρχουν μουσικά όργανα, όπως κρουστά, τύμπανα, μεταλλόφωνα, ξυλόφωνα κτλ, όργανα δηλαδή που δεν απαιτούν μουσικές γνώσεις για να μπορέσει κανείς να παράγει ρυθμούς και μελωδίες μέσα από αυτά.

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ο θεραπευτής ενθαρρύνει το συμμετέχων να εξερευνήσει τον κόσμο του ήχου μέσα από τη φωνή του ή μέσα από απλά μουσικά όργανα, που δεν απαιτούν μουσική γνώση, ώστε να δημιουργήσει τη δική του μουσική γλώσσα επικοινωνίας, τη δική του μουσική αυτοσχεδιάζοντας.

Καθώς ο συμμετέχων αρχίζει να παίζει ο θεραπευτής παρατηρώντας κάποια συγκεκριμένα στοιχεία, συνοδεύσει και υποστηρίζει τους αυτοσχέδιους ήχους του ατόμου με τρόπο τέτοιο ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η μουσική έκφραση του ατόμου αποκαλύπτει στοιχεία για τη προσωπικότητα και τις συναισθηματικές-επικοινωνιακές του ανάγκες. Ο θεραπευτής μέσα από μία εξατομικευμένη μουσική παρέμβαση συνοδεύει και υποστηρίζει τη μουσική και ταυτόχρονα συναισθηματική έκφραση του ατόμου, βοηθώντας το να αποκτήσει επικοινωνιακή και συναισθηματική ισορροπία.

Μαζί δημιουργούν ένα μοναδικό μουσικό δρώμενο, το οποίο μπορεί να γίνει αντικείμενο εμβάθυνσης, επεξεργασίας και συζήτησης, εστιάζοντας στην επαναφορά, και προαγωγή της ψυχικής και σωματικής υγείας.