Ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση του παιδιού μου
Απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει το παιδί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της καθημερινότητας είναι η υψηλή αυτοεκτίμηση. Η αυτοεκτίμηση είναι η συναίσθηση ότι ως άνθρωποι είμαστε σημαντικοί και έχουμε αξία. Η αυτοπεποίθηση δεν καλλιεργείται μόνο με τα ενισχυτικά και υποστηρικτικά λόγια των άλλων αλλά κυρίως με την ρεαλιστική και έγκυρη αυτο-αξιολόγηση, μέσα από την ανάληψη ευθυνών, την εμπειρία της αγάπης και την δυναμική στάση απέναντι στις καθημερινές δυσκολίες και τις αναπόφευκτες αντιξοότητες.
Πόσο σημαντική είναι η αυτοπεποίθηση για το παιδί;
Τα παιδιά έχουν ικανότητες και δυνάμεις που ούτε τα ίδια δεν γνωρίζουν, το δύσκολο όμως είναι να τις ανακαλύψουν, εφόσον τώρα ανακαλύπτουν τον κόσμο και την ταυτότητά τους. Το να αποκτήσει το παιδί αυτοεκτίμηση και σεβασμό στον εαυτό του, το βοηθάει να ανακαλύψει τις δυνατότητές του και να προχωρήσει σε δυσκολότερα επίπεδα με σκοπό την πρόοδο. Έτσι δεν φοβάται να εκφράσει την άποψη και τις ιδέες του, που αναμφίβολα πολλές φορές μας εκπλήσσουν, επιμένει περισσότερο στα πράγματα που το δυσκολεύουν, αντιμετωπίζει τις προκλήσεις με σθένος και πείσμα και τελικά φτάνει με επιτυχία στο στόχο του, ικανοποιημένο από το αποτέλεσμα των προσπαθειών του. Όλη αυτή η διαδρομή πείθει το παιδί να ξαναπροσπαθήσει με τον ίδιο τρόπο να αντιμετωπίσει την επόμενη δυσκολία. Οι γονείς με τη στάση τους είναι αυτοί που θα βοηθήσουν το παιδί να αισθανθεί σίγουρο για τον εαυτό του.
ΤΡΟΠΟΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
1. Αγαπήστε το παιδί σας χωρίς προϋποθέσεις
Θυμηθείτε ότι "Αξίζω" = με αγαπούν και με αποδέχονται οι γονείς μου.Το παιδί σας ωφελείται περισσότερο όταν το δέχεστε για αυτό που είναι ανεξάρτητα από τις ικανότητες, τις αδυναμίες, την ιδιοσυγκρασία ή τις ικανότητες που έχει. Η εικόνα του παιδιού για τον εαυτό του διαμορφώνεται κυρίως απ' αυτό που διαισθάνεται πως οι άλλοι – πρώτιστα οι γονείς του – πιστεύουν γι' αυτό.
Μην χρησιμοποιείτε ετικέτες. Οι γονείς έχουν την τάση να κολλούν ετικέτες στα παιδιά τους. «Το παιδί μου είναι ιδιότροπο», «τεμπέλικο», το παιδί μου «πάντα» κάνει αυτό ή εκείνο, κ.ο.κ. Πέρα απ' τη δόση υπερβολής που κατά κανόνα συνοδεύει τον χαρακτηρισμό-ετικέτα, το μεγάλο πρόβλημα είναι το ότι το παιδί είναι το πρώτο που αποδέχεται την ετικέτα και παίζει με επιτυχία το ρόλο που του έχουν «αναθέσει» οι γονείς του – και καμιά φορά τον παίζει με τη συνεργασία όλης της οικογένειας. Ψάχνει για ταυτότητα και οι γονείς τού τη δίνουν! Η ψυχολογική ζημιά που μπορεί να γίνει στο παιδί είναι μεγάλη και συχνά το συνοδεύει για όλη του τη ζωή.
Αναγνωρίστε την αξία του παιδιού σαν άτομο παρόλο που μπορεί να είστε αντίθετοι με κάποιες συμπεριφορές ή πράξεις του. Αντί να πείτε: "Είσαι άτακτο παιδί! Γιατί δεν μπορείς να είσαι καλό" πείτε: "Το να σπρώχνεις την αδερφή σου δεν είναι καλό. Μπορεί να χτυπήσει. Σε παρακαλώ μην σπρώχνεις". Αν, ειλικρινά, εγκρίνετε και αποδέχεστε το παιδί ως άτομο, ακόμα κι αν είστε αντίθετη με κάποιες του πράξεις, τότε εκείνο θα αντιληφθεί και θα κατανοήσει τα πραγματικά κίνητρα της συμπεριφοράς σας, με αποτέλεσμα να νιώσει ικανοποιημένο με τον εαυτό του.
2. Δείξτε προσοχή και επικοινωνήστε σωστά
Επικοινωνήστε με ειλικρίνεια και ενδιαφέρον. Του δείχνω ότι χαίρομαι που μιλάω μαζί του και δεν το κάνω σαν αγγαρεία. Απλά σημαίνει να σταματήσετε για ένα λεπτό να ανακατεύετε την αλληλογραφία σας αν προσπαθεί να σας μιλήσει ή να κλείσετε την τηλεόραση, όσο χρειάζεται για να απαντήσετε σε μια ερώτηση. Να έχετε οπτική επαφή για να είναι ξεκάθαρο ότι ακούτε αυτό που λέει. Όταν βιάζεστε, δώστε στο παιδί να το καταλάβει χωρίς να αγνοείτε τις ανάγκες του.
Χρησιμοποιήστε την ενεργητική ακρόαση. Ο καλύτερος τρόπος για να επικοινωνήσετε αποτελεσματικά μαζί του σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ακούτε όσα έχει να σας πει, συμμετέχοντας κι εσείς ενεργητικά, επαναλαμβάνοντας ή συμπληρώνοντας τις φράσεις του δείχνοντας ότι προσπαθείτε να το κατανοήσετε.
Ενθαρρύνετε στο παιδί την έκφραση συναισθημάτων. Άνετη έκφραση συναισθημάτων δεν σημαίνει ελευθερία για εκρήξεις και συγκρούσεις. Βοήθησε το παιδί σου να συνηθίσει σε μια ελεγχόμενη έκφρασή τους. Σιγά σιγά θα φτάσει να διακρίνει από μόνο του πότε και πώς θα πρέπει να τα εξωτερικεύει και πότε να τα ελέγχει – όχι όμως και να τα «θάβει». Βοηθήστε το να νοιώσει άνετα με τα συναισθήματά του και ονομάστε τα. "Ξέρω ότι στενοχωρήθηκες γιατί πρέπει να αποχαιρετήσουμε την παιδική χαρά." Αν αποδέχεστε τα συναισθήματά του χωρίς κριτική, δίνετε αξία στα αισθήματά του και σε αυτό που λέει.
Μοιραστείτε τα συναισθήματα σας μαζί του. Αν μοιραστείτε και τα δικά σας αισθήματα ("είμαι ενθουσιασμένη που θα πάμε στο Αλλου φαν παρκ!"), θα αποκτήσει θάρρος για να εκφράσει και τα δικά του αισθήματα.
3.Υποστηρίξτε το παιδί όταν παίρνει ρίσκα
Ενθαρρύνετε το παιδί να ανακαλύψει κάτι καινούριο. Ένα διαφορετικό φαγητό, ένα καινούριο φίλο, ή να κατέβει την τσουλήθρα. Αφήστε το παιδί σας να πειραματιστεί με ασφάλεια, δείχνοντας του ότι εσείς είστε εκεί σε ότι κι αν δοκιμάσει να κάνει.
Ανάθεσε αρμοδιότητες στο παιδί σου. Τα παιδιά χρειάζονται να κάνουν διάφορες δουλειές, γιατί με το να προσφέρουν βοήθεια μέσα στο σπίτι αποκτούν αυτοπεποίθηση και αφομοιώνουν αξίες. Τα κάνει να αισθάνονται χρήσιμα και σημαντικά, ενώ ταυτόχρονα τα βοηθάει να διοχετεύουν την ενέργειά τους σε αποδεκτές συμπεριφορές – και βέβαια αποκτούν δεξιότητες που θα αποδειχτούν πολύτιμες στο μέλλον. Συμπεριλάβετε το παιδί σε καθημερινές απλές οικογενειακές αποφάσεις, π.χ. ρωτήστε το παιδί που να πάτε για διασκέδαση, ποιο ρούχο σας κολακεύει πιο πολύ και το παιδί σας θα νιώσει μεγάλη χαρά και περηφάνια
Μη βιάζεστε να γίνετε ο διορθωτής του. Μην κάνετε εσείς για τα παιδιά πράγματα που μπορούν να κάνουν μόνα τους με λίγη προσπάθεια. Η υπερπροστασία προκαλεί ανασφάλεια στο παιδί κι έτσι αυτό εξαρτάται ολοκληρωτικά από εσάς. Έτσι μειώνεται η αυτοπεποίθησή του. Για παράδειγμα προσπαθήστε να μην τον "σώσετε" αν δείχνει σημάδια απογοήτευσης όταν προσπαθεί να επεξεργαστεί ένα καινούριο παιχνίδι. Ακόμη και το να πείτε "Ασε! Δεν πειράζει, θα το κάνω εγώ" μπορεί να καλλιεργήσει εξάρτηση και να συντρίψει την αυτοπεποίθηση του. Θα αναπτύξετε την αυτοεκτίμησή του αν ισορροπήσετε ανάμεσα στην ανάγκη σας να τον προστατέψετε και την ανάγκη του να αντιμετωπίσει νέες εμπειρίες.
Προτείνετε επιλογές. Αφήστε το παιδί σας να διαλέξει ανάμεσα σε δυο επιλογές, αφού σε μικρές ηλικίες οι περισσότερες επιλογές μάλλον μπερδεύουν. Για παράδειγμα, ρωτήστε την κόρη σας αν θέλει να φάει πατάτες ή μακαρόνια για μεσημεριανό. Θα αποκτήσει αυτοπεποίθηση με κάθε δυνατότητα να πάρει μια απόφαση. Αν της δείξετε ότι έχετε εμπιστοσύνη στην κρίση της, θα αυξηθεί στο παιδί σας η αίσθηση της αυτοαξίας.
Βοηθήστε το να καταφέρει την επιτυχία. Αγοράστε ρούχα που είναι πανεύκολο να μπουν και να βγουν, ένα σκαμνί για να φτάνει στο νεροχύτη και να πλένει χέρια και δόντια μόνος του, και βρείτε ένα μέρος για τα βιβλία και τα παιχνίδια του που να τα φτάνει εύκολα. Δίνοντας στο παιδί την δυνατότητα να φροντίσει τις ανάγκες του, βοηθάτε την ανεξαρτησία του και την περηφάνια του να κάνει πράγματα μόνος του.
4. Το δικαίωμα στην αποτυχία
Αφήστε τα λάθη να συμβούν. Το μειονέκτημα, φυσικά, του να έχεις επιλογές και να ρισκάρεις είναι ότι κάποιες στιγμές το παιδί σας θα κάνει λάθη. Αυτά είναι πολύτιμα μαθήματα για την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας. Η αυτοπεποίθηση της δεν θα υποχωρήσει και θα καταλάβει ότι είναι εντάξει να κάνουμε λάθη μερικές φορές.
Συμπαρασταθείτε του στις αποτυχίες. Η εμπιστοσύνη στον εαυτό του δεν θα διαταραχθεί αν νιώσει ότι είστε κοντά του και του συμπαραστέκεστε τόσο στις επιτυχίες όσο και στις αποτυχίες του. Διότι το παιδί πρέπει να μάθει ότι και οι αποτυχίες και τα λάθη είναι και αυτά ένα κομμάτι της ζωής. Ένα άτομο χωρίς αποτυχίες ποτέ δεν ωριμάζει και δεν μαθαίνει να εκτιμά αληθινά την αξία της ζωής.
Παραδεχτείτε και τα δικά σας λάθη. Αναγνωρίζοντας και ανακάμπτοντας από τα λάθη σας στέλνετε ένα ισχυρό μήνυμα στα παιδιά σας, γίνεται πιο εύκολο στο παιδί να αποδεχτεί τα δικά του μειονεκτήματα.
Υπογραμμίστε τις θετικές πλευρές στο χαρακτήρα του παιδιού σας για να του τονώνετε το ηθικό. Βοηθήστε το να καταλάβει πως έχει κάποια αξία ως άτομο και πως ακόμα και αν δεν είναι τέλειο, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορεί να τα κάνει σωστά. Ας βοηθήσουμε το παιδί να δέχεται μαζί με τα προτερήματά του και κάποιες αδυναμίες του, κι έτσι σιγά σιγά θα μάθει να αγαπάει τον εαυτό του. Ας του εξηγήσουμε πως όλοι έχουμε τα δυνατά και αδύνατα σημεία μας, ας μην το παροτρύνουμε να γίνει τέλειος, να είναι πάντα ο πρώτος και καλύτερος μαθητής στην τάξη! Αν δίνουμε έμφαση μόνο στο ότι πρέπει να τα κάνει όλα σωστά και τέλεια, χωρίς να αφήνουμε περιθώριο λάθους, δημιουργούμε άγχος και καταναγκαστικές συνήθειες στο παιδί. Γιορτάστε τα θετικά!
5. Παρέχετε ενθάρρυνση
Αναγνωρίστε την προσπάθεια και την πρόοδο. Κάθε παιδί χρειάζεται την υποστήριξη από τους αγαπημένους του που δηλώνει: 'Πιστεύω σε σένα. Σε βλέπω που προσπαθείς. Συνέχισε!" ακόμη και αν ξεχάσει μερικά γράμματα. Βοηθώ το παιδί να αξιολογεί και να αποτιμά την βελτίωση που κατορθώνει μέσα από τις προσπάθειές του.
Μην επαινείται αλλά ενθαρρύνεται. Ο έπαινος μπορεί να κάνει ένα παιδί να νοιώσει ότι είναι "καλό" μόνο όταν κάνει κάτι τέλειο. Ενθάρρυνση, από την άλλη μεριά σημαίνει, αναγνώριση της προσπάθειας. Ενθάρρυνση σημαίνει να αναγνωρίζετε την πρόοδο, όχι απλώς να αμείβετε την επιτυχία. Σημαίνει να λέτε ευχαριστώ στο παιδί σας που έβαλε τα βιβλία του στο ράφι ακόμα και αν ξέχασε μερικά κάτω από το κρεβάτι. Σημαίνει να χαμογελάτε και να συμπαραστέκεστε καθώς προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το πιρούνι ακόμα και αν το περισσότερο φαγητό είναι στο πάτωμα. Και σημαίνει να δίνεις μια αγκαλιά όταν προσπαθεί να τραγουδήσει το τραγούδι της αλφαβήτας, "Πες μου για την ζωγραφιά σου. Βλέπω σου αρέσει το μοβ" είναι πιο χρήσιμο από το να πεις "Είναι η πιο όμορφη ζωγραφιά που έχω δει ποτέ!" Πολύ έπαινος μπορεί να ανατινάξει την αυτοπεποίθηση γιατί μπορεί να δημιουργήσει πίεση για καλή απόδοση και να δημιουργήσει ένα μια συνεχή ανάγκη για αποδοχή από τους άλλους.
Προτρέψτε το παιδί να σκέφτεται θετικά. Γίνετε ένας θετικός καθρέφτης. Το προτρέπω να σκέφτεται θετικά και να οραματίζεται τις θετικές πτυχές και τη θετική έκβαση των γεγονότων αλλά να μην απογοητεύεται γιατί τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως θα ήθελε. Ενθαρρύνω το παιδί να αντιμετωπίζει με χιούμορ ακόμη και δυσάρεστα γεγονότα.
Εξηγώ στο παιδί την διαφορά ανάμεσα στις παρακάτω συμπεριφορές:
Παθητική Συμπεριφορά: Ανασφάλεια, μπλοκάρισμα αισθημάτων, υποχωρητικότητα, φόβος. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι λιγότερο σημαντικές από των άλλων.
Δυναμική Συμπεριφορά: Υπεράσπιση και διεκδίκηση των ατομικών δικαιωμάτων με τρόπο που δεν θίγει τον άλλο. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι εξίσου σημαντικές με των άλλων. Ειλικρινής εξωτερίκευση των αισθημάτων.
Επιθετική Συμπεριφορά Παραβίαση των δικαιωμάτων του άλλου, εξωτερίκευση των αισθημάτων με παρενόχληση. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι περισσότερο σημαντικές από των άλλων.
Εξηγώ στο παιδί πώς να κερδίζει την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων με δημιουργικές – θετικές συμπεριφορές και όχι με προκλήσεις, αταξίες και απαράδεκτα αστεία.
«Αυτό που έχει σημασία είναι ν' αναζητάμε, μαζί με το παιδί μας, τους κρυμμένους θησαυρούς του. Και οδηγός μας σ' αυτή την αναζήτηση δεν πρέπει να είναι η προσωπική μας φιλοδοξία, αλλά ο σεβασμός μας στην ιδιοσυγκρασία του παιδιού μας». (Katharina Zimmer)
Αυτό σημαίνει ότι θεμελιώνω τις προσδοκίες μου σε μια ρεαλιστική εκτίμηση των ικανοτήτων του παιδιού και όχι σε πιέσεις που ασκούνται από το κοινωνικό-πολιτιστικό μου περιβάλλον ή από προσωπικές μου ανάγκες για προβολή και επιτυχία.
