Βαρηκοΐα: Διάγνωση και Θεραπεία
Γράφει: Νικόλαος Μαραγκός, Διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Ανοβέρου Γερμανίας, Διευθυντής Κέντρου Ωτορινολαρυγγολογίας, Χειρουργικής Κεφαλής & Τραχήλου, Χειρουργικής Βάσης Κρανίου, Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
Πριν από την αντιμετώπιση της βαρηκοΐας προηγείται, στην ιατρική, πάντα η διάγνωση. Πρέπει να διαχωρίσουμε δύο τύπους βαρηκοΐας, τη βαρηκοΐα αγωγιμότητας και τη νευροαισθητήριο βαρηκοΐα. Η πρώτη οφείλεται σε διαταραχή της μετάδοσης του ήχου από τον ακουστικό πόρο στον κοχλία και διορθώνεται συνήθως χειρουργικά. Η δεύτερη οφείλεται σε διαταραχή της μετατροπής του ήχου σε ηλεκτρικό ρεύμα, που γίνεται στον κοχλία, ή σε διαταραχή της μετάδοσης του ηλεκτρικού αυτού ρεύματος στον εγκέφαλο και διορθώνεται μόνο με ακουστικά βαρηκοΐας.
Επίσης, πρέπει να αξιολογήσουμε τη βαρύτητα του προβλήματος, αν είναι δηλαδή ελαφριά, μέτρια ή βαριά βαρηκοία και αν αφορά στο ένα ή και στα δύο αυτιά. Ο διαχωρισμός και η μέτρηση της γίνονται από τον ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο με διάφορες ακοολογικές εξετάσεις και κυρίως με το γνωστό ακοόγραμμα. Η αντιμετώπιση εξαρτάται από όλους αυτούς τους παράγοντες και δεν είναι η ίδια για όλες τις βαρηκοΐες.
Αιτίες βαρηκοΐας
Στην παιδική ηλικία πολύ συχνές αιτίες βαρηκοΐας είναι οι διάφορες μορφές ωτίτιδας με πιο συχνή την εκκριτική ωτίτιδα, όπου μαζεύεται υγρό πίσω από το τύμπανο. Οφείλεται σε κακό αερισμό του αυτιού από την ευσταχιανή σάλπιγγα, που φράσσεται από υπερπλαστικές αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια). Η θεραπεία είναι απλή με τη χειρουργική αφαίρεση των εκβλαστήσεων και την παροχέτευση του υγρού με άμεση βελτίωση της ακοής. Αν αυτό δεν γίνει έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει σε πιο πολύπλοκες μορφές χρόνιας μέσης ωτίτιδας με συμφύσεις, τρύπα στο τύμπανο ή και μόνιμες βλάβες στα ακουστικά οστάρια με βαρηκοία αγωγιμότητας. Τότε είναι απαραίτητη η χειρουργική αποκατάσταση με τυμπανοπλαστική, που έχει κύριο στόχο να εκριζώσει τη χρόνια φλεγμονή και να προφυλάξει από επιπλοκές. Κατά δεύτερο λόγο (αν και συχνά για τον ασθενή σημαντικότερο) προσπαθούμε να βελτιώσουμε και την ακοή αντικαθιστώντας τα φθαρμένα οστάρια με τεχνητά, σήμερα συνήθως από τιτάνιο.
Στους ενήλικες, εκτός από τη χρόνια ωτίτιδα, είναι πολύ συχνή στη χώρα μας και η ωτοσκλήρυνση. Προσβάλει σιγά-σιγά και τα δυο αφτιά, τις γυναίκες πολύ συχνότερα από τους άνδρες και αφορά συνήθως νεαρές ηλικίες, που δύσκολα αποδέχονται τα ακουστικά σαν μόνιμη λύση του προβλήματος της ακοής. Ο αναβολέας (το τελευταίο οστάριο πριν από τον κοχλία) καθηλώνεται στη θυρίδα του λόγω εναπόθεσης αλάτων στον ελαστικό του σύνδεσμο, με αποτέλεσμα να μην μεταδίδει πλέον τις δονήσεις του ήχου στα υγρά του κοχλία. Διορθώνεται μικροχειρουργικά με αντικατάσταση του αναβολέα (αναβολοτομή). Η επέμβαση γίνεται αυστηρά με τοπική αναισθησία, διαρκεί περίπου τριάντα λεπτά, είναι εντελώς ανώδυνη και το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό ήδη την ώρα του χειρουργείου!
Νευροαισθητήριος βαρηκοΐα-Χρήση ακουστικών Βαρηκοϊας
Στις περιπτώσεις όπως η νευροαισθητήριος βαρηκοΐα, το πρόβλημα δεν βελτιώνεται με χειρουργική επέμβαση, παρά μόνον με ενίσχυση του ήχου, δηλαδή χρήση ακουστικών.
Η πάθηση αυτή εμφανίζεται πιο συχνά στα παιδιά με τη γέννηση τους και πρέπει να διαγνωσθεί έγκαιρα, προκειμένου να εφαρμοσθούν νωρίς τα ακουστικά βαρηκοΐας και να μπορέσει το παιδί να αναπτύξει έναρθρο λόγο. Η αποκατάσταση της ακοής με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρέπει απαραιτήτως να γίνεται πολύ έγκαιρα!
Στους ενήλικες, τώρα, πιο συχνά εμφανίζεται η νευροαισθητήριος βαρηκοΐα στην τρίτη ηλικία. Οφείλεται σε φθορά του κοχλία από τη μακροχρόνια επιβάρυνση του από περιβαλλοντικούς ήχους και θόρυβο. Όσο μεγαλύτερη η επιβάρυνση, τόσο νωρίτερα θα χρειαστεί ακουστικό.
Εδώ έχει πολύ μεγάλη σημασία η πρόληψη με τη συστηματική χρήση ηχοπροστασίας στα επικίνδυνα επαγγέλματα αλλά και η αποφυγή των πολλών ντεσιμπέλ από ηχοσυστήματα και κέντρα διασκεδάσεως.
Η εφαρμογή των ακουστικών σήμερα έχει εξελιχθεί σε επιστήμη και δεν γίνεται πλέον εμπειρικά, όπως παλαιότερα. Τα σύγχρονα ψηφιακά ακουστικά έχουν απεριόριστες δυνατότητες προγραμματισμού μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, ώστε να προσαρμόζονται εξατομικευμένα στην υπάρχουσα βαρηκοΐα. Η καλή ποιότητα της ακοής και κατ' επέκταση και η αποδοχή τους από τον χρήστη εξαρτάται από την καλή τους εφαρμογή. Ταυτόχρονα, η πολυπλοκότητα προγραμματισμού τους αυξάνει την πιθανότητα λάθους σε άπειρα χέρια.
Βαρηκοΐα και εμφυτεύματα
Εδώ και μια εικοσαετία μπορούμε να αποκαταστήσουμε την ακοή ακόμα και σε περιπτώσεις με κώφωση. Αυτό γίνεται με το κοχλιακό εμφύτευμα, το οποίο ερεθίζει με ηλεκτρικό ρεύμα απ' ευθείας το νεύρο της ακοής, όταν ο κοχλίας είναι κατεστραμμένος.
Σε παιδιά με συγγενή ή επίκτητη αμφοτερόπλευρη βαριά βαρηκοΐα είναι απαραίτητη η όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη και άμεση αποκατάσταση της ακοής σε τέτοιο βαθμό, που να περάσουν όλα τα στάδια κατανόησης και παραγωγής έναρθρου λόγου με σχεδόν φυσιολογικό τρόπο, ώστε να ενταχθούν στο κανονικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Η τοποθέτηση όμως του κοχλιακού εμφυτεύματος πρέπει να γίνεται πάρα πολύ νωρίς, όταν ο βρεφικός εγκέφαλος είναι ακόμα σε θέση να αναπτύξει τα κέντρα της ομιλίας. Αν γίνει αργά, οι ασθενείς ακούνε μεν, αλλά δεν καταλαβαίνουν την ομιλία και δεν αναπτύσσουν πια έναρθρο λόγο.
Σε ενήλικες με επίκτητη αμφοτερόπλευρη μεταγλωσσική κώφωση (μετά την πλήρη ανάπτυξη έναρθρου λόγου) το κοχλιακό εμφύτευμα αποκαθιστά την ακοή τους σε τέτοιο βαθμό, που να είναι σε θέση να κατανοούν ομιλία χωρίς χειλεοανάγνωση, ακόμα και να χρησιμοποιούν το τηλέφωνο.
Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις η κώφωση μπορεί να οφείλεται σε καταστροφή του νεύρου από τραύμα ή όγκο. Ο ηλεκτρικός ερεθισμός πρέπει να γίνει σε ψηλότερο επίπεδο του εγκεφάλου, μετά τη βλάβη ούτως ώστε να φτάσει στα ακουστικά κέντρα του εγκεφαλικού φλοιού. Αυτό γίνεται με το ακουστικό εμφύτευμα εγκεφαλικού στελέχους, με ηλεκτρόδια πάνω στην κεντρική ακουστική οδό. Στην ανάπτυξη αυτού του εμφυτεύματος και στην τοποθέτηση του πρώτου στον κόσμο είχε την τύχη να συμμετέχει και ο γράφων.
Το Κέντρο Ωτορινολαρυγγολογίας, Χειρουργικής Κεφαλής & Τραχήλου του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών είναι το μόνο στην Ελλάδα, που διαθέτει αυτή την εμπειρία και μάλιστα χωρίς τη συμμετοχή επιστημόνων του εξωτερικού.
Συμβουλές για τα άτομα που αντιμετωπίζουν πρόβλημα ακοής
Τα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα ακοής θα πρέπει να γνωρίζουν πως η βελτίωση της ακοής με μικροχειρουργικές τεχνικές, σαφέστατα πλεονεκτεί σε σύγκριση με τα συμβατικά ακουστικά βαρηκοΐας. Πέραν της καλής αποδοχής, εφόσον δεν υπάρχει κάτι εμφανές στο αφτί του ασθενούς, η καλή ακοή διατηρείται στο λουτρό ή στη θάλασσα, όπου το ακουστικό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Όμως, σε περιπτώσεις που η επέμβαση δεν λύνει το πρόβλημα, ένα καλά εφαρμοσμένο ακουστικό είναι προτιμότερο από την κοινωνική απομόνωση. Μια επίσκεψη στον ειδικό θα λύσει σχεδόν πάντα όποιο πρόβλημα με την ακοή.
Νικόλαος Μαραγκός
Διευθυντής Κέντρου Ωτορινολαρυγγολογίας
Χειρουργικής Κεφαλής & Τραχήλου
Χειρουργικής Βάσης Κρανίου
Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
www.iatriko.gr
Ιατρικός Κόσμος
Περιοδική Έκδοση του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών
Ιστότοπος: www.iatrikokentro.gr/iatrikoskosmos/el