Η οστεοπόρωση είναι μια παθολογική κατάσταση του γήρατος, συνηθισμένη σε ασθενείς άνω των 50 ετών, αν και ένας περιορισμένος αριθμός νεότερων ασθενών και των δύο φύλων μπορεί να προσβληθεί χωρίς κάποια υποκείμενη αιτία. Μια μικρή απώλεια της οστικής πυκνότητας εμφανίζεται στις περισσότερες εγκυμοσύνες, αλλά η οστεοπόρωση που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη θεωρείται μια σπάνια επιπλοκή με άγνωστες επιπτώσεις.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού συμβαίνουν διάφορες σημαντικές ορμονολογικές αλλαγές στον οργανισμό της μητέρας, ιδιαίτερα στα οιστρογόνα και στην προλακτίνη, οι οποίες μπορούν να αλλάξουν την πυκνότητα των οστών.

Επομένως, η εγκυμοσύνη και ο θηλασμός μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην απώλεια πυκνότητας των οστών και, ανάλογα με την έκταση αυτής της απώλειας, να προκύψουν οστεοπόρωση και σπονδυλικό κατάγματα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, υπάρχει επίσης αύξηση του σωματικού βάρους και του ποσοστού λίπους της μητέρος. Το αυξανόμενο σωματικό βάρους συνεπάγεται ένα αυξανόμενο μηχανικό φορτίο στον σκελετό και η αύξηση του ποσοστού λίπους μια αυξανόμενη περιφερική παραγωγή οιστρογόνων. Και οι δύο αυτοί παράγοντες υποθετικά επηρεάζουν την οστική πυκνότητα με έναν αναβολικό τρόπο.

Επιπλέον, η παραγωγή οιστρογόνων από τον πλακούντα οδηγεί γενικά σε υψηλά επίπεδο οιστρογόνων. Δεδομένου ότι τα οιστρογόνα θεωρούνται ως η σημαντικότερη ρυθμιστική ορμόνη για το σκελετικό σύστημα, αυτές οι αλλαγές θο μπορούσαν υποθετικά να οδηγήσουν σε αυξημένη οστική πυκνότητα.

Η σωματική δραστηριότητα είναι ένας άλλος σημαντικός αναβολικός ρυθμιστικός παράγοντας για την οστική πυκνότητα. Δεδομένου ότι οι έγκυες γυναίκες μειώνουν συχνά το κανονικό επίπεδο σωματικής δραστηριότητάς τους, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια του τελευταίου μέρους της εγκυμοσύνης, αυτό θα μπορούσε θεωρητικά να οδηγήσει στη μείωση της οστικής πυκνότητας.

Η αξιολόγηση της οστικής πυκνότητας στις έγκυες και στις θηλάζουσες γυναίκες έχει αρκετά προβλήματα. Η έκθεση του εμβρύου στην ακτινοβολία που εκπέμπεται από το μηχάνημα μέτρησης οστικής πυκνότητας (dual X-Ray) και το γεγονός όι τόσο το σωματικό βάρος όσο και η σύσταση των μαλακών μορίων επηρεάζουν τη μέτρηση του BMD με τις σύγχρονες τεχνικές, αποτελούν τα βασικότερα προβλήματα. Κατά συνέπεια, λόγω όλων αυτών των αλλαγών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την οστική πυκνότητα, είναι πρακτικά αδύνατο να προβλέψει κανείς την τελική αλλαγή της πυκνότητας που θα προκύψει κατά τη διάρκεια μιας εγκυμοσύνης.

Μερικοί ερευνητές είτε πραγματοποίησαν μετρήσεις περιφερικά στα άκρα προκειμένου να μην εκτεθεί το έμβρυο σε ακτινοβολία είτε πριν και μετά τον τοκετό παρατηρήθηκαν μειώσεις οστικής πυκνότητας σε ποσοστό 2%-2,6% στο περιφερικό άκρο της κερκίδας, 2%-4% στην σπονδυλική στήλη και 2,4%-3,6% στο ισχίο. Μείωση επίσης σε ποσοστά 1,2%-10,8% παρατηρήθηκε σε διάφορες μελέτες στις οποίες χρησιμοποιήθηκε η ποσοτική υπερηχογραφία για τον προσδιορισμό της οστικής πυκνότητας στην πτέρνα ή στις φάλαγγες της μητέρας. Βιοχημικοί δείκτες, όπως οι συγκεντρώσεις οστεοκαλσίνης και αλκαλικής φωσφατάσης, έχουν παρατηρηθεί όχι είναι μειωμένοι ή αμετάβλητοι στο πρώτο μισό της εγκυμοσύνης και αυξάνονται στο τελευταίο τρίμηνο 1 -3 φορές περισσότερο απ' ό,τι στος μη εγκυμονούσες γυναίκες.

Θεραπεία

Η αποτελεσματική θεραπεία της οστεοπόρωσης που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη, είναι αμφιλεγόμενη δεδομένου ότι υπάρχουν λίγες περιπτώσεις στη βιβλιογραφία και λόγω της γενικότερης υποτίμησης αυτής της ξεχωριστής διαταραχής του μεταβολισμού των οστών. Στην πρόσφατη βιβλιογραφία που αφορά περιπτώσεις με οστεοπόρωση εγκυμοσύνηδ, η θεραπεία με τα διφωσφονικά επιλέγεται ως θεραπεία πρώτης γραμμής.

Ο Stumpf και οι συνεργάτες του προτιμούν να χορηγούν τεριπαμίδη όταν είναι πιθανό να ακολουθήσουν και άλλες εγκυμοσύνες, επειδή δεν υπάρχουν μακροπρόθεσμες παρακολουθήσεις όσον αφορά τις ανεπιθύμητες ενέργειες των διφωσφονικών και δεδομένου ότι η τεριπαμίδη δεν αποθηκεύεται στα οστά για χρόνια, όπως συμβαίνει με τα διφωσφονικά.

Άλλες μορφές θεραπείας μπορούν να ενδείκνυνται, όπως η κυφοπλαστική ή η σπονδυλοπλαστική σε ασθενείς που είναι ανθεκτικοί στη φαρμακευτική θεραπεία.

Η οστεοπόρωση της εγκυμοσύνης είναι ένα σπάνιο πρόβλημα άγνωστης αιτιολογίας. Παρατηρείται συχνότερα στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης ή κατά την πρώτη μετά τον τοκετό περίοδο. Το γιατί μερικές γυναίκες τείνουν να αναπτύξουν οστεοπόρωση κατά την εγκυμοσύνη δεν έχει ακόμη γίνει κατανοητό.

Ένα θετικό οικογενειακό ιστορικό μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης απαντάται συχνότερα στίς γυναίκες που θα εμφανίσουν οστεοπόρωση στην εγκυμοσύνη. Επίσης μια αλλαγή στον μεταβολισμό του ασβεστίου μπορεί να συμβάλει στην αιτιολογία της οστεοπόρωσης της εγκυμοσύνης.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες μετά τον τοκετό έχουν 2%-9% χαμηλότερη οστική πυκνότητα από ό,τι οι γυναίκες που δεν είχαν τοκετό. Επίσης μια εξάμηνη περίοδος θηλασμού συνδέεται με μια περαιτέρω απώλεια 1 %-6% σε μητρική οστική πυκνότητα. Τα κλινικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της οστεοπόρωσης της εγκυμοσύνης είναι παρόμοια με τους άλλους τύπους της οστεοπόρωσης. Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι ο πόνος στη χαμηλότερη θωρακική ή/και οσφυϊκή περιοχή. Σε μερικές ασθενείς ο πόνος μπορεί να εκλείψει αυτόματα μέσα στους επόμενους μήνες μετά τον τοκετό, ενώ σε άλλες μπορεί να παραταθεί για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητο να αποφευχθούν μια μακρά περίοδος πόνου και το κατάγματα σε αυτές τις νέες γυναίκες, θεραπεύονται την οστεοπόρωση της εγκυμοσύνης αρχικά με διφωσφονικά ή ακόμα και με οστεοαναβολικά φάρμακα προκειμένου να επιτευχθεί μια γρήγορη σταθεροποίηση της οστικής πυκνότητας και ουσιαστικά να μειωθεί ο κίνδυνος για περαιτέρω κατάγματα και χρόνιο πόνο.

Αυτός ο σπάνιος τύπος οστεοπόρωσης συνδέεται με την ευθραυστότητα του σκελετού και τα κατάγματα που προκύπτουν από αυτή οδηγώντας σε προβλήματα στις καθημερινές δραστηριότητες, ακόμη και στον θηλασμό.

Επομένως, πρέπει να ρυθμίζεται κατάλληλα όσο το δυνατόν νωρίτερα, όταν διαγιγνώσκεται.

Γιώργος Σάπκας, Αναπληρωτής Καθηγητής Ορθοπεδικής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής της Ορθοπαιδικής Κλινικής του Metropolitan

Δημήτρης Δόβρης, Ορθοπαιδικός στο Νοσοκομείο Metropolitan

Γιώργος Κελάλης, Ορθοπαιδικόςστο Νοσοκομείο Metropolitan

Θεοχάρης Κάππος, Ορθοπαιδικός στο Νοσοκομείο Metropolitan